Тошев Нурбек Жанон ўғлининг
фалсафа доcтори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Минтақада туризмни ривожлантиришда агломерацияни оптимал жойлаштириш механизми (Қашқадарё вилояти мисолида)”, 08.00.17 – “Туризм ва меҳмонхона фаолияти”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Iqt3671
Илмий раҳбар: Мухитдинов Худоёр Суюнович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қарши давлат университети, PhD.03/30.07.2024.I.70.07.
Расмий оппонентлар: Хатамов Очилди Қурбонович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Бекжанов Дилмурад Йўлдашович, иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори, доценти.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Минтақада туризмини ривожлантиришда агломерацияни оптимал жойлаштириш механизмини такомиллаштириш бўйича минтақавий туризм муаммолар ечимлари юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қарши-Шаҳрисабз–Китоб–Қарши йўналишида агломерация марказлари орқали туристларни кутиб олиб, марказгача кузатиш, ҳамда ҳар бир марказ атроф ҳудудидан 90 кмгача бўлган масофада жойлашган тарихий, табиий ва маданий обектларга бир кунлик (эхпресс тоур) ёки бир неча кунлик (cластер тоур) саёҳатларни қамраб оладиган “маятниксимон туризм алоқалари”ни шакллантириш таклифи далилланган;
туризм агломерацияларини жойлаштиришда табиий, инфратузилмавий ва иқтисодий чекловларни туристларнинг асосий йўналишларда ҳаракатланишига таъсирини аниқлашда чегараланган экстремумларни тақдим этувчи “Лагранге мултипликатор”лари усули афзалликлари асосланган;
минтақа туризмини рақамли бошқариш учун агломерациялар самарадорлиги (иш сифати, маҳсулдорлик, фойда, тежамкорлик, вақт ва ресурслардан фойдаланиш самараси)ни ошириш ва туристик оқимни реал вақтда таҳлил қилиш мақсадида “Смарт-туризм агломерация платформаси”ни яратиш таклифи далилланган;
туризм агломерация марказларининг жойлашуви ва минтақа туризмининг ривожланиш ўртасидаги боғланиш даражасининг юқорилиги исботланган ҳолда, унга таъсир этувчи омиллар бўйича ривожланишнинг 2025-2030-йиллар учун прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Минтақа туризмини ривожлантиришнинг оптимал тартибга солиш механизмларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Қарши-Шаҳрисабз–Китоб–Қарши йўналишида агломерация марказлари орқали туристларни кутиб олиб, марказгача кузатиш, ҳамда ҳар бир марказ атроф ҳудудидан 90 кмгача бўлган масофада жойлашган тарихий, табиий ва маданий обектларга бир кунлик (эхпресс тоур) ёки бир неча кунлик (cластер тоур) саёҳатларни қамраб оладиган “маятниксимон туризм алоқалари”ни шакллантириш бўйича таклиф Қашқадарё вилояти ҳокимлигининг 2024-йил 8-августдаги 01-16-331-сонли “Ҳудудда жойлашган умумий овқатланиш, меҳмонхона, маданий мерос ва туризм соҳасида кадрлар тайёрлаш ва таълим сифатини ошириш бўйича чора-тадбирлар режаси”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳузуридаги Туризм қўмитасининг 2025-йил 04-февралдаги 03-10-17-1058-сонли маълумотномаси.) Натижада, Ҳар бир ҳудуд учун туристик ресурс зичлиги, транспорт-логистика қулайлиги, аҳоли зичлиги, хизматлар кўрсатиш салоҳияти ва инвестицион жозибадорлик индикаторлари асосида агломерация марказлари ва уларга хизмат кўрсатувчи зоналар оптимал равишда аниқлаб берилган, туризм оқимини 20–30% ошириш имконияти шакллантирилган.
туризм агломерацияларини жойлаштиришда табиий, инфратузилмавий ва иқтисодий чекловларни туристларнинг асосий йўналишларда ҳаракатланишига таъсирини аниқлашда чегараланган экстремумларни тақдим этувчи “Лагранге мултипликатор”лари усули афзалликлари асосланганлиги бўйича таклиф Қашқадарё вилояти ҳокимлигининг 2024-йил 8-августдаги 01-16-331-сонли “Ҳудудда жойлашган умумий овқатланиш, меҳмонхона, маданий мерос ва туризм соҳасида кадрлар тайёрлаш ва таълим сифатини ошириш бўйича чора-тадбирлар режаси”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳузуридаги Туризм қўмитасининг 2025-йил 04-февралдаги 03-10-17-1058-сонли маълумотномаси.) Натижада, Рақамли хариталаш ва реал вақтда мониторинг технологиялари ёрдамида туристик обектлар ўртасидаги оптимал масофалар ва агломерацион марказлар аниқланиб, туристик маршрутлар самарадорлиги 1,5–2 бараварга оширилди, логистика харажатлари эса 15–20% га камайтирилди.
минтақа туризмини рақамли бошқариш учун агломерациялар самарадорлиги (иш сифати, маҳсулдорлик, фойда, тежамкорлик, вақт ва ресурслардан фойдаланиш самараси)ни ошириш ва туристик оқимни реал вақтда таҳлил қилиш мақсадида “Смарт-туризм агломерация платформаси”ни яратиш бўйича таклиф Қашқадарё вилояти ҳокимлигининг 2024-йил 8-августдаги 01-16-331-сонли “Ҳудудда жойлашган умумий овқатланиш, меҳмонхона, маданий мерос ва туризм соҳасида кадрлар тайёрлаш ва таълим сифатини ошириш бўйича чора-тадбирлар режаси”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳузуридаги Туризм қўмитасининг 2025-йил 04-февралдаги 03-10-17-1058-сонли маълумотномаси.) Натижада, Кластерлараро маятник ҳаракатлари орқали транспорт ва хизмат кўрсатиш энергияси яхшиланиб, ички регионал туристлар оқими 25–35% га кўпайди, хизматлар тармоғида ўсиш ва бандликни ошириш имконияти яратилди;
Қашқадарё вилоятида туризм агломерациясини ривожлантириш ва унга таъсир этувчи омилларнинг 2025-2030-йилларга мўлжалланган истиқболли кўп вариантли прогнозлари бўйича берилган таклиф Қашқадарё вилояти ҳокимлигининг 2024-йил 8-августдаги 01-16-331-сонли “Ҳудудда жойлашган умумий овқатланиш, меҳмонхона, маданий мерос ва туризм соҳасида кадрлар тайёрлаш ва таълим сифатини ошириш бўйича чора-тадбирлар режаси”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳузуридаги Туризм қўмитасининг 2025-йил 04-февралдаги 03-10-17-1058-сонли маълумотномаси.) Натижада, Туристик хизматлар бозорини ривожлантириш ва оптимал қарорлар қабул қилиш, туризм соҳасидаги талаб ва эҳтиёжларни ҳисобга олган ҳолда истиқболдаги имкониятлардан самарали фойдаланиш имкониятларини кенгайтирган.