Аслонова Маржона Рамазоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “SARS-CоV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2-типи билан биргаликда келиши якуни истиқболини белгиловчи иммуно-биокимёвий индикаторлар” 14.00.10 - Юқумли касалликлар; 14.00.36 - Аллергология ва иммунология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Tib4280.
Илмий раҳбар: Облоқулов Абдурашид Рахимович, тиббиёт фанлари доктори; Саъдуллоева Ирода Курбоновна тиббиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти ҳузуридаги DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Мирзажонова Донохон Баходировна, тиббиёт фанлари доктори (DSc); Миррахимова Мактуба Хабибуллаевна, тиббиёт фанлари доктори (DSc), профессор.
Етакчи ташкилот: Кубан давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: SARS-COV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2-типи билан биргаликда келиши якуни истиқболини белгиловчи иммуно-биокимёвий индикаторларни аниклашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор 2-тип қандли диабет билан оғриган беморларда SARS-CоV-2 инфекциясининг клиник белгилари нисбатан яққолроқ бўлиши, цитолитик синдром индикаторлари (АЛТ, АСТ), тизимли яллиғланиш индикаторлари (СРО, ПКТ, ферритин) касаллик кечиш индикаторлари эканлиги исботланган;
илк бор 2-тип қандли диабет билан оғриган беморларда SARS-CoV-2 пневмониясида қон ивиш кўрсаткичлари (коагулограмма кўрсаткичлари, Д-димер) ҳамда эндотелиал дисфункция маркери эндотелин-1 ни диагностик ва прогностик аҳамияти аниқланган;
илк бор 2-тип ҚД фонида коронавирус инфекцияси бўлган беморларда интерферонлар (ИФН-γ ва ИФН-α) миқдорининг камайганлиги ҳамда яллиғланишга хос (ИЛ-18) ва яллиғланишга қарши (ИЛ-4) цитокинлар миқдорларининг меъёрга нисбатан ишонарли ортиши аниқланган;
илк бор 2-тип қандли диабет билан ассоцирланган SARS-CoV-2 пневмонияси билан оғриган беморларнинг иммунологик ҳамда биокимёвий кўрсаткичлари ўртасида ўзаро ишончли боғлиқлик умумий биллирубин билан IL-18 орасида ва боғланган биллирубин билан INF-α орасида ишончли манфий боғлиқлик борлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
SARS-CоV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2-типи билан биргаликда келишида иммуно-биокимёвий индикаторларни аниқлаш бўйича олинган илмий натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: 2-тип қандли диабет билан оғриган беморларда SARS-CoV-2 инфекциясининг клиник белгилари нисбатан яққолроқ бўлиши, цитолитик синдром индикаторлари (АЛТ, АСТ), тизимли яллиғланиш индикаторлари (СРО, ПКТ, ферритин) касаллик кечиш индикаторлари эканлиги бўйича “SARS-CоV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2-типи билан биргаликда келганида касалликнинг истиқболини аниқлаш усули” деб номланган услубий тавсиянома ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институтининг Эксперт комиссиясининг 2023 йил 30 сентабрдаги 23м/104-сонли хулосаси билан тасдиқланган). Мазкур таклиф Бухоро вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 10.11.2023 йилдаги 124-сон, Бухоро туман тиббиёт бирлашмасининг 18.12.2023 йилдаги 38-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 январдаги №11/74-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: SARS-CoV-2 ва 2-тип қандли диабет билан касалланган беморларнинг хаёт сифатини яхшилаш, асоратлар ва ўлимни камайтиришга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Бухоро вилоят Юқумли касалликлар шифохонаси ва Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятларига жорий этилиши SARS-CoV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2 типи билан биргаликда келганида диагностика усулини оптималлаштириш ва индивидуал прогнозлаш усулини қўллаш хар бир беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 170000 сўмгача тежаш ва ташхислаш кунларини 1 суткага қискаришга имкон яратади; Хулоса: 2-тип қандли диабет билан оғриган беморларда SARS-CoV-2 инфекциясининг клиник белгилари нисбатан яққолроқ бўлиши, цитолитик синдром индикаторлари (АЛТ, АСТ), тизимли яллиғланиш индикаторлари (СРО, ПКТ, ферритин) касаллик кечиш индикаторлари эканлиги асосланган.
иккинчи илмий янгилик: 2-тип қандли диабет билан оғриган беморларда SARS-CoV-2 пневмониясида қон ивиш кўрсаткичлари (коагулограмма кўрсаткичлари, Д-димер) ҳамда эндотелиал дисфункция маркери эндотелин-1 ни диагностик ва прогностик аҳамиятини аниқланганлиги бўйича “SARS-CоV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2-типи билан биргаликда келганида касалликнинг истиқболини аниқлаш усули” деб номланган услубий тавсиянома ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институтининг Эксперт комиссиясининг 2023 йил 30 сентабрдаги 23м/104-сонли хулосаси билан тасдиқланган). Мазкур таклиф Бухоро вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 10.11.2023 йилдаги 124-сон, Бухоро туман тиббиёт бирлашмасининг 18.12.2023 йилдаги 38-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 январдаги №11/74-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: SARS-CoV-2 ва 2-тип қандли диабет билан касалланган беморларнинг хаёт сифатини яхшилаш, асоратлар ва ўлимни камайтиришга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Бухоро вилоят Юқумли касалликлар шифохонаси ва Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятларига жорий этилиши SARS-CoV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2 типи билан биргаликда келганида диагностика усулини оптималлаштириш ва индивидуал прогнозлаш усулини қўллаш хар бир беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 170000 сўмгача тежаш ва ташхислаш кунларини 1 суткага қискаришга имкон яратади; Хулоса: 2-тип қандли диабет билан оғриган беморларда SARS-CoV-2 пневмониясида қон ивиш кўрсаткичлари (коагулограмма кўрсаткичлари, Д-димер) ҳамда эндотелиал дисфункция маркери эндотелин-1 ни диагностик ва прогностик аҳамияти асосланаган.
учинчи илмий янгилик: 2-тип ҚД фонида коронавирус инфекцияси бўлган беморларда интерферонлар (ИФН- γ ва ИФН- α) микдорининг камайганлиги ҳамда яллиғланишга хос (ИЛ-18) ва яллиғланишга қарши (ИЛ-4) цитокинлар миқдорларининг меъёрга нисбатан ишонарли ортиши аниқланганлиги буйича “SARS-CоV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2-типи билан биргаликда келганида касалликнинг истиқболини аниқлаш усули” деб номланган услубий тавсиянома ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институтининг Эксперт комиссиясининг 2023 йил 30 сентабрдаги 23м/104-сонли хулосаси билан тасдиқланган). Мазкур таклиф Бухоро вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 10.11.2023 йилдаги 124-сон, Бухоро туман тиббиёт бирлашмасининг 18.12.2023 йилдаги 38-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 январдаги №11/74-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: SARS-CoV-2 ва 2-тип қандли диабет билан касалланган беморларнинг хаёт сифатини яхшилаш, асоратлар ва ўлимни камайтиришга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Бухоро вилоят Юқумли касалликлар шифохонаси ва Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятларига жорий этилиши SARS-CoV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2 типи билан биргаликда келганида диагностика усулини оптималлаштириш ва индивидуал прогнозлаш усулини қўллаш ҳар бир беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 170000 сўмгача тежаш ва ташхислаш кунларини 1 суткага қискаришга имкон яратади; Хулоса: SARS-CoV-2 ва 2-тип қандли диабет билан касалланганларда юзага келадиган яллиғланиш жараёнининг кучайишида яллиғланишга хос (IL-18) ва қарши (ИЛ-4) цитокинлар миқдорларининг меъёрга нисбатан ишонарли ортиши ҳамда интерферонлар (ИФН- γ ва ИФН- α) нинг камайиши асосланган.
тўртинчи илмий янгилик: 2-тип қандли диабет билан ассоцирланган SARS-CoV-2 пневмонияси билан оғриган беморларнинг иммунологик ҳамда биокимёвий кўрсаткичлари ўртасида узаро ишончли боғлиқлик умумий биллирубин билан IL-18 орасида ва боғланган биллирубин билан INF-α орасида ишончли манфий боғлиқлик борлиги исботланганлиги бўйича “SARS-CоV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2-типи билан биргаликда келганида касалликнинг истиқболини аниқлаш усули” деб номланган услубий тавсиянома ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институтининг Эксперт комиссиясининг 2023 йил 30 сентабрдаги 23м/104-сонли хулосаси билан тасдиқланган). Мазкур таклиф Бухоро вилоят Юқумли касалликлар шифохонасининг 10.11.2023 йилдаги 124-сон, Бухоро туман тиббиёт бирлашмасининг 18.12.2023 йилдаги 38-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 январдаги №11/74-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: SARS-CoV-2 ва 2-тип қандли диабет билан касалланган беморларнинг хаёт сифатини яхшилаш, асоратлар ва ўлимни камайтиришга имкон яратади; Иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Бухоро вилоят Юқумли касалликлар шифохонаси ва Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятларига жорий этилиши SARS-CoV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2 типи билан биргаликда келганида диагностика усулини оптималлаштириш ва индивидуал прогнозлаш усулини қўллаш хар бир беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 170000 сўмгача тежаш ва ташхислаш кунларини 1 суткага қискаришга имкон яратади; Хулоса: 2-тип қандли диабет билан ассоцирланган SARS-CoV-2 пневмонияси билан оғриган беморларнинг иммунологик хамда биокимёвий кўрсаткичлари ўртасида узаро ишончли боғлиқлик умумий биллирубин билан IL-18 орасида ва боғланган биллирубин билан INF-α орасида ишончли манфий боғлиқлик борлиги асосланган.