Ювашева Шоира Махамадовнанинг филология фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Культурно маркированная и универсальная лексика в «Кутадгу Билиг»: семантический и переводческий аспекты», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик. 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: №Б2024.2.DSc/Fil805.
Илмий маслаҳатчи: Бакиева Гуландом Ҳисомовна, филология фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллар университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.27.01. 
Расмий оппонентлар: Садиқов Зохиджон Якубжанович филология фанлари доктори, профессор, Джумабаева Жамиля Шариповна филология фанлари доктори, профессор, Тешабоева Зиёда Қодировна филология фанлари доктори, доцент. 
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади “Қутадғу билиг” асарининг инглиз, рус тилларига таржималаридан ҳамда ўзбек тилига табдилидан танлаб олинган миллий-маданий ва универсал лексиканинг семантик ҳамда таржима жиҳатларини аниқлашдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
 ижтимоий-тарихий воқелик, дин, миллий урф-одат ва анъаналар ҳамда умумбашарий қадриятларни ўзида умумлаштирган тил ва маданият ўртасидаги муносабатлар турли тизимли тиллардаги универсал ҳамда миллий-маданий лексемаларнинг семантик ва таржима хусусиятлари орқали асосланган;
миллий-маданий ва универсал лексик бирлик ҳамда ибораларнинг семантик муносабатларини қиёсий-чоғиштирма таҳлил қилиш орқали “Қутадғу билиг” асарининг инглиз, рус тилларига таржималарида ҳамда ўзбек тилига табдилида транскрипсия ва транслитерация каби трансформация усулларининг устунлиги аниқланган;  
миллий-маданий лексикани қиёсий таҳлил қилиш орқали “Қутадғу билиг” асарининг инглиз, рус тилларига таржималарида ҳамда ўзбек тилига табдилида миллий-маданий лексика мезонларини аниқлаш натижасида унинг тематик парадигмаси ишлаб чиқилган;
маданиятлараро таҳлил усули орқали “Қутадғу билиг” асарида учрайдиган универсал лексемаларнинг таржимаси инглиз, рус ва турк халқларининг дунёқарашини ҳамда диний тасаввурларини акс эттириши исботланган; 
статистик усул ёрдамида дил, қалб, инсонийлик, олимлик, раҳм-шафқат каби универсал лексемаларнинг “Қутадғу билиг” асарининг инглиз, рус тилларига таржималарида ҳамда ўзбек тилига табдилида ифодаланиш частотаси аниқланган;
“Қутадғу билиг”нинг панднома лексикасини ўрганиш асосида асар лексикасининг асосини ташкил этган дидактик ва диний лексемаларнинг 14 асосий аксиомасини ишлаб чиқиш ҳамда дидактик ғояларнинг 12 асосий постулатини аниқлаш орқали муаллиф ва таржимон маҳорати баҳоланган.  
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
ижтимоий-тарихий воқелик, дин, миллий урф-одат ва анъаналар ҳамда умумбашарий қадриятларни ўзида умумлаштирган тил ва маданият ўртасидаги муносабатлар турли тизимли тиллардаги универсал ва миллий-маданий лексемаларнинг семантик ва таржима хусусиятларига доир илмий натижалардан Британия Кенгаши ҳамкорлигида амалга оширилган 1683580 “Энглиш ас а счоол субжеcт” номли халқаро илмий-тадқиқот лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг 2025-йил 27-мартдаги 04-04-1/1469-сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳа доирасида яратилган янги авлод ўқув адабиётларини такомиллаштиришда назарий ва амалий материалларни тайёрлаш учун самарали манба бўлиб хизмат қилган;
миллий-маданий ва универсал лексик бирлик ҳамда ибораларнинг семантик муносабатларини қиёсий таҳлил қилиш орқали “Қутадғу билиг” асарининг инглиз, рус тилларига таржималарида ҳамда ўзбек тилига табдилида транскрипсия ва транслитерация каби трансформация усулларининг устунлиги аниқланганига оид илмий-назарий хулосалардан Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети АҚШ Давлат департаменти ва Ўзбекистондаги АҚШ элчихонаси билан ҳамкорликда 2022-2024-йилларда бажарилган СУЗ 280021ГР3106-сонли “Тҳе Энглиш Аccесс Миcросчоларшип Програм” “Ўзбекистонда олий ва ўрта махсус таълим тизими жараёнларини модернизациялаш ва компютер саводхонлигини ошириш” мавзусидаги халқаро лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг 2025-йил 26-мартдаги 04-04-1/1423-сон маълумотномаси). Натижалар лойиҳа доирасида яратилган назарий ва амалий материаллар ҳамда электрон ресурсларни тайёрлашга кўмаклашган; 
миллий-маданий лексикани қиёсий таҳлил қилиш орқали “Қутадғу билиг” асарининг инглиз, рус тилларига таржималарида ҳамда ўзбек тилига табдилида миллий-маданий лексика мезонларини аниқлаш натижасида унинг тематик парадигмаси ишлаб чиқилганлиги тўғрисидаги илмий натижалардан Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси Бадиий таржима ижодий кенгаши ҳисобот йиғилишларида, адабий учрашувлар ҳамда ёш ижодкорлар тўгараги маҳорат дарсларида фойдаланилган (Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг 2024-йил 3-майдаги 01-03/538-сон маълумотномаси). Натижада, мумтоз адабий дурдоналарни таржима қилишда миллий-маданиятни акс эттириш ҳақидаги ёш таржимонларнинг билимлари мустаҳкамланиб, мумтоз поетика асослари ҳақидаги тасаввурларини кенгайтирган;
“Қутадғу Билиг” асарининг ҳозирги ўзбек адабий тилига табдили, шунингдек, инглиз ва рус тилларидаги таржимасида тил ва маданият ўртасидаги муносабатлар  муаммолари аниқланиб, турли тизимли тиллардаги универсал ва миллий маданий лексемаларнинг семантик ва таржима хусусиятлари кўрсатилганлиги тўғрисидаги илмий натижаларидан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2021-2023-йилларда бажарилган ПФ-201912258 “Ўзбек адабиётининг кўп тилли (ўзбек, рус, инглиз тилларида) электрон платформасини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат оʻзбек тили ва адабиёт университетининг 2024-йил 15-июлдаги 04/1-1842-сон маълумотномаси). Натижада, тақдим этилган хулосалар лойиҳа мазмун-моҳиятини бойитган; 
маданиятлараро таҳлил усули орқали “Қутадғу билиг” асарида учрайдиган универсал лексемаларнинг таржимаси инглиз, рус ва оʻзбек халқларининг дунёқарашини ва диний тасаввурларини акс эттириши исботланганлиги, ҳамда статистик усул ёрдамида дил, қалб, инсонийлик, олимлик, раҳм-шафқат каби универсал лексемаларнинг ифодаланиш частотаси аниқланганлиги борасидаги хулосалардан Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети АҚШ Давлат департаменти ва Ўзбекистондаги АҚШ элчихонаси билан ҳамкорликда 2022-2024-йилларда бажарилган СУЗ 280021ГР3106-сонли “Тҳе Энглиш Аccесс Миcросчоларшип Програм” “Ўзбекистонда олий ва ўрта махсус таълим тизими жараёнларини модернизациялаш ва компютер саводхонлигини ошириш” мавзусидаги халқаро лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг 2024-йил 14-сентябрдаги 01/569-сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳа доирасида яратилган янги авлод ўқув адабиётларини такомиллаштиришда назарий ва амалий материалларни тайёрлаш учун самарали манба бўлиб хизмат қилган; 
“Қутадғу билиг”нинг панднома лексикасини ўрганиш асосида асар лексикасининг асосини ташкил этган дидактик ва диний лексемаларнинг асосий 14 аксиомасини ишлаб чиқиш ва дидактик ғояларнинг асосий 12 постулатини аниқлаш орқали муаллиф ва таржимон маҳорати баҳоланган хулосалардан Ўзбекистон Халқаро Ислом Академиясида 2020-2023-йилларда амалга оширилган МУ-ФЗ-201912073 рақамли “Ал жоме ас-саҳиҳ” тўплами ҳадисларининг замонавий талқинини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Халқаро Ислом Академиясининг 2024-йил 12-июндаги 05-331-сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳа доирасида яратилган назарий ва амалий материаллар ҳамда электрон ресурсларни тайёрлаш учун муҳим манба вазифасини бажарган.