Қарахонова Лобархон Мусохоновнанинг 
фан доктори (DSc) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Умумий ўрта таълим мактаблари биология дарсларида ўқувчиларнинг тадқиқотчилик компетенциясини ривожлантиришнинг методик асосларини такомиллаштириш», 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси  (педагогика фанлари (биология)).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.DSc/Ped744. 
Илмий маслаҳатчи: Джураев Рисбой, педагогика фанлари доктори, профессор, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қори Ниёзий номидаги Тарбия педагогикаси миллий институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Гулистон давлат университети ҳузуридаги DSc.03/05.06.2020.K/B.91.03 рақамли Илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Эргашева Гулрухсор Сурхониддиновна, педагогика фанлар доктори, профессор; Эргашева Малоҳат Турсуновна, педагогика фанлари доктори; Файзиев Вохид Бахрамович, биология фанлари доктори. 
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: умумий ўрта таълим мактаблари юқори синф ўқувчиларининг биология дарсларида тадқиқотчилик компетенциясини ривожлантиришнинг шакл, метод ва воситаларини такомиллаштириш асосида илмий-методик тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.  
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
умумий ўрта таълим мактаблари биология дарсларида ўқувчиларнинг тадқиқотчилик компетенцияларини таянч компетенциялар билан интеграциялаш релевантлигини ҳамда тизимли равишда шакллантиришнинг долзарблигини илмий асослаш орқали тадқиқотчилик компетенциясини  ривожлантиришнинг назарий-методик асослари ўқувчиларнинг билим олишга бўлган ички мотивациясини кучайтириш, уларнинг когнетив фаоллигини ошириш, мантиқий ва танқидий фикрлаш қобилиятларини ривожлантириш, шунингдек, ижодий ва амалий фаолиятга йўналтириш каби дидактик тамойилларга устуворлик бериш натижасида такомиллаштирилган;
ўқувчиларнинг тадқиқотчилик ўқув фаолиятини шакллантиришда мотивацион, когнетив ва рискологик билиш фаолиятини идентивлигини таъминлаш каби зарурий билим ва кўникмаларини аниқлаш, тадқиқотчилик фаолиятни амалга оширишга имкон берадиган билим ва компетенцияларни ривожлантиришга қаратилган таълим олиш жараёниин лойиҳалаш орқали умумий ўрта таълим мактаблари ўқувчиларининг тадқиқотчилик компетентигини ташкилий компонентлари таркиби ишлаб чиқилган; 
биология дарслари жараёнига СМАРТ дидактик талабларни сингдиришда ўз-ўзини бошқариш, такомиллаштириш, ўз-ўзини таҳлил қила олиш, баҳолай олиш имкониятларини ўзаро мувофиқлаштириш ҳамда халқаро баҳолаш дастури (ПИСА, ТИМСС) талабларига таянган ҳолда интерфаол, график органайзер ҳамда эвристик методлар, инновасион усуллар, мустақил иш жаарёнида фойдаланиладиган инновацион методларни классификациялаш асосида биология дарсларида ўқувчларнинг тадқиқотчилик компетенцияларини шакллантириш модели такомиллаштирилган;
тадқиқотчилик компетенциясини шакллантиришнинг методик шарт-шароитлари лойиҳалаш ва креатив фикрлаш параметрлари ва векторларини халқаро баҳолаш дастурларининг дидактик мақсадлари ва мазмуни билан ўқув жараёнига интеграсиялаш, тадқиқотчилик компетенциясини шакллантириш босқичлари орасидаги мутаносибликни таъминлаш, ўқувчиларни креатив фикрлаш, мустақил билим олишга йўналтириш, лойиҳалар устида ишлаш, тадқиқот фаолияти маҳсулини тақдимот қилиш, уни баҳолаш мезонларини тизимлаштириш асосида такомиллаштирилган;
умумий ўрта таълим мактаблари ўқувчиларининг биологиядан мавжуд билим ва кўникмаларини тадқиқотчиликка йўналтиришнинг методик таъминоти кластерини яратиш, ижодий фаоллик кўрсатиш, амалий машқларни мустақил бажаришга ундаш, тизимли фикрлаш ва когнитив технологияларга устуворлик бериш асосида ишлаб чиқилган.  
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Умумий ўрта таълим мактаблари биология дарсларида ўқувчиларнинг тадқиқотчилик компетенциясини ривожлантиришнинг методик асосларини такомиллаштиришга оид тадқиқот натижалари асосида:
биология фанини ташкил этишда юқори синф ўқувчиларини тадқиқотчилик компетенциясини ривожлантиришга йўналтирилган педагогик-психологик шарт-шароитлар ва дидактик имкониятларни такомиллаштиришга доир таклифлардан 2020-2022-йилларда Мирзо Улугʻбек номидаги Оʻзбекистон Миллий университетида бажарилган ФЗ-2020010829 рақамли “Талаба ёшлар илмий фаолиятини мониторинг қилишнинг дастурий таъминотини яратиш” номли амалий лойиҳанинг долзарб вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 30.09.2024-йил 4/17-4/4-17909-сон далолатномаси). Натижада юқори синф ўқувчиларининг тадқиқот ишларига йўналтириш бўйича амалга оширилган ўқув машғулотлари асосида тадқиқотчилик кўникмалари компетенцияга айлантирилишига эришилган;
биологияни ўқитишнинг дидактик имкониятиларини кенгайтириш асносида  таълимнинг компетенциявий ёндашувга асосланган ва ўқувчиларда тадқиқотчилик компетенцияларини ривожлантиришга қаратилган замонавий ва халқаро баҳолаш дастурларидан фойдаланишнинг дидактик мазмуни ҳамда халқаро баҳолаш тадқиқотларининг дидактик мақсадлари (билимларга таяниб биргаликда ишлаш, назария ва амалиёт бирлиги, фанлараро интеграция, касбий соҳаларга тайёргарлик) билан интеграциялашга оид таклиф ва тавсиялари “Биология дарсларида ўқувчиларнинг тадқиқотчилик компетенциясини ривожлантиришнинг илмий-методик асослари” номли монография мазмунига сингдирилган (Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2024-йил 15-октябр 04-37-3063-сон маълумотномаси). Натижада, биология таълими самарадорлигини компетенциявий ёндашув асосида такомиллаштириш ҳамда ўқувчиларнинг билим, кўникма ва малакаларини ривожлантиришга эришилган;
умумий ўрта таълим мактаблари биология дарсларида ўқувчининг тадқиқотчилик компетенциясини ривожлантириш босқичлари ва методик асослари 9-10-11 синфлар кесимида ўзлаштириш даражасини халқаро баҳолаш дастурларига доир таклифлардан “Халқаро баҳолаш асослари” дарслиги ва “Халқаро баҳолаш тадқиқотлари” номли дарслик ва ўқув қўлланмалар мазмунида акс эттирилган ва улардан самарали фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023 йил 27-мартдаги 68-сонли буйруғига асосан 68-235-сонли ўқув адабиётининг нашр рухсатномаси). Натижада, ўқувчиларнинг халқаро баҳолаш дастурлари (ТИМСС, ПИСА) талабларига мос келадиган топшириқлар билан ишлашга мўлжалланган амалий машғулотлар, лаборатория ишлари ҳамда интерфаол таълим методлари билан ишлаш кўникмаларини ривожлантириш имконияти оширилган;
биология таълимида ўқувчиларнинг тадқиқотчилик компетентлигини ривожлантириш мазмунини такомиллаштириш талаблари ҳамда дидактик мақсадлари билан интеграциялаш асосида ишлаб чиқилган “Биологиядан ўқувчиларнинг тадқиқотчилик компетенцияни ривожлантиришнинг дидактик модели” тавсия этилган тизимли ёндашув мазмунига оид таклифлар  9-, 10- ва 11 синф ўқитувчилари учун тайёрланган монография мазмунига сингдирилган (Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2024-йил 15-октябр 04-37-3063-сон маълумотномаси). Натижада, тадқиқотчиликка йўналтиришга хизмат қилувчи таълимий метод ва воситалар биология дарсларини ташкил этиш ва ўқувчиларнинг тадқиқотчилик компетенциясини ривожлантириш имконияти юзага келган;
умумий ўрта таълим мактабларида юқори синф ўқувчиларнинг тадқиқотчилик комптетенсиясини ривожлантиришда биологияни ўқитиш методикаси самарадорлиги тадқиқот ишларига йўналтирилган мавзулар кластерини тузиш, муаммони англаш, интелектуал тафаккур ҳамда мустақил амалий машғулотларини бажариш кўникмаларни уйғун шакллантириш асосида такомиллаштириш юзасидан берилган тавсиялар 2020-2022-йилларда Мирзо Улугʻбек номидаги Оʻзбекистон Миллий университетида бажарилган ФЗ-2020010829 рақамли “Талаба ёшлар илмий фаолиятини мониторинг қилишнинг дастурий таъминотини яратиш” номли амалий лойиҳа доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 30.09.2024-йил 4/17-4/4-17909-сон далолатномаси). Натижада 9-11-синф ўқувчиларининг биология фанидаги тадқиқотчилик ва амалий ишларни бажаришга оид мавзулари бўйича ўргатиш методикасини такомиллаштириш имконийҳатига эришилган.