Умаров Акмал Акпаралиевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Аррали жинлаш технологиясини такомиллаштириш ва унинг самарадорлигини ошириш” 05.02.03 – “Технологик машиналар. Роботлар, мехатроника ва робототехника тизимлари” ихтисослиги бўйича (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.3.DSc/Т372
Илмий маслаҳатчи: Ахмедходжаев Хамит Турсунович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат техника университети, Наманган тўқимачилик саноати институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Наманган давлат техника университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи PhD.03/30.09.2023.Т.66.01 рақамли Илмий Кенгаш асосида бир марталик Илмий Кенгаш.
Расмий оппонентлар: Мухаммадиев Давлат Мустафаевич, т.ф.д., профессор, Муродов Рустам Мурадович, т.ф.д., профессор, Джамолов Рустам Камолидинович, т.ф.д., профессор.
Етакчи ташкилот: Жиззах политехника институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: аррали жиннинг самарадорлигини ошириш ва хомашё валиги зичлигини оптималлаштириш орқали энергия тежамкорлигини таъминлаш ва пахта толаси сифатини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
аррали жин ишчи камерасидаги хомашё валиги оптимал зичлик даражасини таъминловчи янги назарий моделлари ишлаб чиқилган, ҳамда таклиф этилаётган тезлаткичларнинг мустаҳкамлик ва тебраниш параметрларини ҳисоблаш орқали уларнинг самарадорлиги оширилган;
тезлаткич электромоторининг ток кучи ва аррали жин хомашё валигининг зичлигига богʻлиқлиги асосида тезлаткич электромотори ток кучининг рационал параметрлари аниқланган;
тезлаткич электромотори ток кучига коʻра аррали жинга хомашё узатиш миқдорини бошқарувчи технология ишлаб чиқилган ва аррали жин ишчи камерасидаги хомашё валиги зичлигига богʻлиқ ҳолда хомашё билан таʼминлашнинг автоматик ростлаш ускунаси яратилган;
хомашё валигининг аррали цилиндр таʼсиридаги ҳолатларини моделлаштириш орқали аррали цилиндр тезлигини бошқариш усули яратилган, ҳамда арра диаметри, айланиш частотаси ва машина унумдорлигига богʻлиқлиги асосида цилиндр айланиш частотасини автоматик ростлаш ускунаси яратилган;
ишчи камерани коʻтариш-тушириш учун зарур кучнинг оʻзгариш динамикаси аниқланган ва энергияни тежаш мақсадида пневмоцилиндрни станинага оптимал оʻрнатиш жойи аниқланган, ҳамда хомашё валиги зичлигини оптимал даражада сақлаш учун пневматик юритма асосида коʻтариш-тушириш қурилмаси такомиллаштирилган;
аррали жинлар батареясида тола ечишда ҳаво оқимининг тақсимланишини бошқариш ва пневматик тизимларнинг оптималлаштириш усуллари ишлаб чиқилган ва аррали жинлар батареясида ҳаво оқимини ростлаш орқали толани ечиш жараёнини автоматлаштириш имконияти аниқланган;
тола ечиш жараёнида ҳаво оқими тезлиги ва босимининг рационал параметрлари аниқланган, ҳамда марказий ҳаво қувуридаги статик босимга коʻра ҳаво оқимини бошқарадиган тола ечиш пневмотизими яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Аррали жинлаш технологиясини такомиллаштириш ва унинг самарадорлигини ошириш бўйича олинган натижалар асосида:
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан аррали жин конструксиясига (“Аррали жин”, №ФАП 02307); аррали жин ишчи камераси конструксиясига (“Аррали жин ишчи камераси”, №ФАП 2413); аррали жин конструксиясига (“Аррали жин”, №ФАП 02354); автоматик ростланувчи ишчи камераси конструксиясига (“Автоматик ростланувчи ишчи камера”, №ФАП 02013); аррали жинларнинг пневматик тизими конструксиясига (“Аррали жинларнинг пневматик тизими”, №ФАП 2580) фойдали моделларга патентлар олинган;
Такомиллаштирилган ва самарадорлиги оширилган аррали жинлаш технологияси “Наманган Тўқимачи cлустер” МЧЖ га қарашли “Тўрақўрғон пахта тозалаш” корхонасида ишлаб чиқаришга жорий этилди (“Ўзбекистон пахта-тўқимачилик кластерлари” уюшмасининг 2024 йил 10 январдаги 02/22-19 сон маълумотномаси). Натижада, жин машинаси ишчи камерасида хомашё валиги зичлигининг бир хилда ушланиши, тиқилишларни олди олиниши, тола ечишда ҳаво сарфи қисқариши ҳисобига тола бўйича жинлаш унумдорлиги ўртача 10% га ортган, жинлашдан сўнг толанинг нуқсон ва ифлос аралашмалар йиғиндиси 0,9 % га, чигитнинг механик шикастланишини 0,8 % га, аррали жинлар батареяси тола ечиш тизимининг электроенергия сарфи мавжуд тизим электроенергия сарфидан 10 % га камайишига эришилган.