Восиқов Улуғбек Алишер ўғлининг
иқтисодиёт фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, “Аҳоли даромадлари табақаланиши ва камбағалликни қисқартиришда фискал сиёсатдан фойдаланиш”, 08.00.01 – “Иқтисодиёт назаряси” ва 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва креди”
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: 338.2:364.662(575.1)+330.564.2:336.221(575.1)
Илмий маслаҳатчи: Жумаев Нодир Хосиятович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент Кимё халқаро университети
Тошкент халқаро университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи бир марталик Илмий кенгаш,, ИК рақами: Тошкент Халқаро университети, DSc.22/29.12.2023.I.175.01
Расмий оппонентлар: Хасанов Рустам Раббимович иқтисодиёт фанлари доктори, профессор;
Бердияров Бахриддин Тавашарович иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Сатторов Ихтиёр Очилович фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Ўзбекистонда аҳоли даромадлари табақаланиши ва камбағалликни қисқартиришда фискал сиёсатдан фойдаланишни такомиллаштиришга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
давлат бюджетидан ижтимоий ҳимояни молиялаштиришда жинслар кесимида тизимли ёндашувни жорий этиш орқали ижтимоий дастурлар самарадорлигини ошириш ва манзилли ёрдамни кучайтириш асослаб берилган;
жисмоний шахсларни солиққа тортишда ёш, жинси каби демографик, ҳамда таълим даражаси каби ижтимоий омилларни инобатга олган дифференциаллаштирилган ёндашувни жорий этиш орқали давлат бюджетининг даромадларини ошириш ҳамда камбағалликни қисқартириш таклиф этилган;
олий таълим талабаларининг кунлик харажатларини қоплашга қаратилган ижтимоий-молиявий дастурларни оилавий даромад даражаси ва талабанинг уйидан узоқлик масофасига тескари пропорсионал равишда таргетлаш орқали мазкур дастурлар самарадорлигини ошириш таклиф этилган;
нодавлат таълим тизимида кам таъминланган аҳоли қатлами фарзандларини ҳам қамраб олишни назарда тутувчи ваучерли молиялаштириш тизимини ривожлантириш орқали камбағалликни қисқартиришнинг инсон капитали омили устуворлиги асосланган;
аҳоли даромадлари табақаланиши ва камбағалликни қисқартиришда фискал сиёсатнинг жорий, қисқа ва узоқ муддатли консептуал ёндашувини қўллаш орқали аҳоли турмуш даражаси ва фаровонлигини ошириш имкониятлари таклиф этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистонда аҳолии даромадлари табақаланиши ва камбағалликни қисқартиришда фискал сиёсатдан фойдаланиш йўналишлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
давлат бюджетидан ижтимоий ҳимояни молиялаштиришда жинслар кесимида тизимли ёндашувни жорий этиш орқали ижтимоий дастурлар самарадорлигини ошириш ва манзилли ёрдамни кучайтириш таклифи Ўзбекистон Респуликаси 2024-йил 24-декабрдаги “Солиқ ва бюджет сиёсатининг 2025-йилга мўлжалланган асосий йўналишлари қабул қилинганлиги муносабати билан Ўзбекистон Республикасиинг айрим қонун ҳужжатларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-1014-сон Қонун билан Солиқ кодексининг 483-моддасига киритилган олтмиш тўртинчи қисмни шакллантиришга ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 23 сентябрдаги “«Камбағалликдан фаровонлик сари» дастурини амалга ошириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-330-сонли қарорининг 5-банди 3-хатбошиси ижросини таъминлашга хизмат қилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институти 2025-йил 18-апрелдаги 3/дн-75-сон далолатномаси ва Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2025 йил 6 майдаги 03/03-1291-сон маълумотномаси). Мазкур таклифни амалиётга жорий этиш натижасида аёлларнинг таълим олишдаги улуши 2025 йилда ўтган йилга нисбатан 2,2 фоизга оширишга эришилган.
жисмоний шахсларни солиққа тортишда ёш, жинс каби демографик, ҳамда таълим даражаси каби ижтимоий омилларни инобатга олган дифференциаллаштирилган ёндашувни жорий этиш орқали давлат бюджетининг даромадларини ошириш ҳамда камбағалликни қисқартириш таклифи 2024-йил 24-декабрдаги “Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодексига ўзгартиришлар ва қўшимча киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-1013-сон Қонун билан Солиқ кодексининг 483-моддасига киритилган эллик иккинчи қисмни шакллантиришда ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 23 сентябрдаги “«Камбағалликдан фаровонлик сари» дастурини амалга ошириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-330-сонли қарорининг 9-банди 23-хатбошиси ижросини таъминлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институти 2025-йил 18-апрелдаги 3/дн-75-сон далолатномаси ва Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновасиялар вазирлигининг 2025 йил 6 майдаги 03/03-1291-сон маълумотномаси). Мазкур таклифни амалиётга жорий этиш натижасида камбағал оила фарзандларининг яшаш харажатлари қоплашнинг норматив асослари яратилган.
олий таълим талабаларининг кунлик харажатларини қоплашга қаратилган ижтимоий-молиявий дастурларни оилавий даромад даражаси ва талабанинг уйидан узоқлик масофасига тескари пропорсионал равишда таргетлаш орқали мазкур дастурлар самарадорлигини ошириш таклифи 2024-йил 7-сентябрдаги “Маъмурий ислоҳотлар доирасида таълим соҳасида давлат бошқаруви такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-957-сон Қонун билан Бюджет кодексининг 70-моддасига киритилган ўзгартиришларни шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институти 2025-йил 18-апрелдаги 3/дн-75-сон далолатномаси). Мазкур таклифни амалга ошириш натижасида ижтимоий-молиявий дастурлар ресурсларини манзилли тақсимлаш таъминланиб, таълим олиш имкониятларида тенгликка эришиш ва талабаларнинг моддий барқарорлиги юксалиши кутилмоқда.
нодавлат таълим тизимида кам таъминланган аҳоли қатлами фарзандларини ҳам қамраб олишни назарда тутувчи ваучерли молиялаштириш тизимини ривожлантириш орқали камбағалликни қисқартиришнинг инсон капитали омили ролини ошириш таклифи 2024-йил 24-декабрдаги “2024-йил учун Ўзбекистон Республикасининг Давлат бюджети тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига ўзгартиришлар киритиш ҳақида”ги ЎРҚ-1012-сон Қонуннинг 1-моддаси 4-бандини (3-илованинг 15-бандига таълим кредитини молиялаштириш жамғармасига ажратилган маблағларни оширишни назарда тутган ўзгартиришларни) шакллантиришда Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 23 сентябрдаги “«Камбағалликдан фаровонлик сари» дастурини амалга ошириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-330-сонли қарорининг 9-банди 23-хатбошиси ижросини таъминлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институти 2025-йил 18-апрелдаги 3/дн-75-сон далолатномаси Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновасиялар вазирлигининг 2025 йил 6 майдаги 03/03-1291-сон маълумотномаси). Мазкур таклифни амалиётга жорий этиш натижасида камбағал оила фарзандларининг яшаш харажатлари қоплашнинг норматив асослари яратилган.
аҳоли даромадлари табақаланиши ва камбағалликни қисқартиришда фискал сиёсатнинг жорий, қисқа ва узоқ муддатли консептуал ёндашувини қўллаш орқали аҳоли турмуш даражаси ва фаровонлигини оширишга доир таклифи 2024-йил 24-декабрдаги “2025-йил учун Ўзбекистон Республикаси-нинг Давлат бюджети тўғрисида”ги ЎРҚ-1011-сон Қонуннинг 2-моддаси олтинчи қисмини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институти 2025-йил 18-апрелдаги 3/дн-75-сон далолатномаси). Натижада, ижтимоий жиҳатдан аҳамиятга молик миллий ва давлат дастурларини, шунингдек ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш инфратузилмасини шакллантиришга доир лойиҳаларни молиялаштиришни қўллаб-қувватлаш мақсадида биринчи даражали бюджет маблағларини тақсимловчиларга чет ел манбаларидан (чет давлатлардан, халқаро ташкилотлардан, халқаро молия ва иқтисодий институтлардан, чет ел ҳукуматларининг молия ташкилотларидан) ажратиладиган грант маблағларининг белгиланган миқдорлари кўпайтиришга эришиш кутилмоқда.
