Таирова Мадина Илхом қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кўп параметрли ультратовушнинг тухумдон саратони ташхиси ва босқичидаги роли» 14.00.19 – Клиник радиология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3 PhD/Tib3864.
Илмий раҳбар: Ходжибеков Марат Худайкулович, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий амалий тиббиёт маркази ҳузуридаги бир марталик илмий даражалар берувчи DSc.04/30.12.2019Tib.77.01. 
Расмий оппонентлар: Захирова Наргиза Неъматовна, тиббиёт фанлари доктори; Джураева Нигора Мухсумовна, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиет университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: машинали ўқитиш усуллари ёрдамида яратилган ультрасонографик скоринг прогностик моделлардан фойдаланган ҳолда тухумдон ўсмаларини дифференциал ташхислаш самарадорлигини оширишдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
допплерография маълумотлари асосида изоляцияланган сонографик белгилари бу ўлчами, шакли, папилляр ўсиқларининг қалинлиги ва васкуляризация даражасига кўра, тухумдон ўсмаларининг хавфсиз ёки хавфлилик табиати кўрсаткичларни ягона прогностик модел орқали ноинвазив комплекс интеграция аниқлаш усули такомиллаштирилган;
тухумдон саратонини эхографик предиктив скоринг моделларини тузишнинг асосида барча босқичларини автоматлаштириш имконини берувчи ташхис хулосасида субъектив омил таъсирини камайтириш ҳисобига ультратовуш тухумдон ўсмалари диагностикасида мультипараметрик машинали ўқитишдан фойдаланиш асосланган.
илк бор тухумдон саратонини диагностикасида моделнинг ишончлилиги ва унинг ортиқча мослашувидан қочишни таъминланловчи белгиларни босқичли қайта танлаб олувчи Wrappers backward selection featuresни усули қўллаш йўли билан визуализацияланган тухумдон ўсмасининг ҳавфлилик индексининг предикторлари аниқланган; 
тухумдон саратонини сонографик мультипараметрик ультратовуш скоринг тизимлар билан автоматлаштирилган танлаб олиш ва ягона прогностик моделга интеграция қилиш ҳисобига юқори ва паст даражали хавфли ўсмаларни 12 та анъанавий сонографик индикатив дискриминацион ҳусусиятли белгилар эканлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 январдаги 11/05-сон қарорига кўра:
биринчи илмий янгилик: допплерография маълумотлари асосида изоляцияланган сонографик белгилари бу ўлчами, шакли, папилляр ўсиқларининг қалинлиги ва васкуляризация даражасига кўра, тухумдон ўсмаларининг хавфсиз ёки хавфлилик табиати кўрсаткичларни ягона прогностик модел орқали ноинвазив комплекс интеграция аниқлаш усули такомиллаштирилганлиги 2024 йил 19 июлдаги №80-h-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Хоразм филиали ва 2024 йил 12 сентябрдаги №N02-05/237-сонли буйруқ билан шу марказнинг Фарғона филиали клиник амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техникавий кенгашнинг 2025 йил 15 январдаги №11/05-сонли гувоҳномаси). Ижтимоий самарадорлиги: сунъий интеллект моделларини қўллаш, айниқса юқори технологик визуал текширувларга кириш имконияти чекланган шароитларда, дастлабки босқичдаёқ диагностика аниқлигини сезиларли даражада ошириш имконини беради. Бу даволашни ўз вақтида бошлашга, диагностик хатолар хавфини камайтиришга, ҳудудларда бемор аёллар учун аниқ хулосанинг доступлигини оширишга ва шифокорлар юкини енгиллаштиришга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: прогноз моделини жорий этиш қимматбаҳо текширувлар (КТ, МРТ)га бўлган эҳтиёжни камайтириш имконини беради. Ҳисоб-китобларга кўра, 173 нафар бемор текширилганида 34 миллион сўмдан ортиқ маблағ иқтисод қилинган. Асоссиз жарроҳлик аралашувлари ва такрорий текширувлар сонининг камайиши соғлиқни сақлаш тизими ресурсларидан оқилона фойдаланишга ёрдам беради. Хулоса: ишлаб чиқилган модель клиник ва иқтисодий самарадорлигини исботлади, бу эса ташхис қўйиш аниқлигини ошириш ва ресурслар чекланган шароитларда асоссиз аралашувлар сонини камайтиришга хизмат қилади.
иккинчи илмий янгилик: тухумдон саратонини эхографик предиктив скоринг моделларини тузишнинг асосида барча босқичларини автоматлаштириш имконини берувчи ташхис хулосасида субъектив омил таъсирини камайтириш ҳисобига ультратовуш тухумдон ўсмалари диагностикасида мультипараметрик машинали ўқитишдан фойдаланиш асосланганлиги 2024 йил 19 июлдаги №80-h-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Хоразм филиали ва 2024 йил 12 сентябрдаги №N02-05/237-сонли буйруқ билан шу марказнинг Фарғона филиали клиник амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техникавий кенгашнинг 2025 йил 15 январдаги №11/05-сонли гувоҳномаси). Ижтимоий самарадорлиги: қайта ўргатишга чидамли моделларнинг яратилиши барқарор ва такрорланадиган диагностика имкониятини таъминлайди, бу эса шифокорнинг субъектив тажрибасидан қатъи назар амалиётга жорий этишни осонлаштиради. Бу, айниқса, мутахассислар тайёргарлик даражаси ва жиҳозлар сифати турлича бўлган ҳудудий тиббиёт муассасалари учун жуда муҳим. Эхографик маълумотларни ишончли автоматлаштирилган талқини ташхисдаги хатолар сонини камайтиришга ва УТТни ўсмаларни дастлабки босқичда аниқлашда асосий усул сифатида ишончни оширишга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: энг ахборотли белгиларни танлаб олиш орқали ортиқча параметрлар ҳажмини камайтириш мумкин бўлди, бу эса маълумотларни қайта ишлаш вақти ва такрорий текширувлар эҳтиёжини камайтирди. Қайта ўргатиш камайиши ва моделлар аниқлигининг ошиши натижасида қимматбаҳо визуализация усулларини қўллашга эҳтиёжсиз барқарор натижаларга эришилди. Бу техник жиҳатдан етарли жиҳозланмаган муассасаларда ресурсларни тежаш имконини беради. Хулоса: максимал долзарблик ва минимал ўзаро боғлиқлик мезони асосида белгилар танлови алгоритмига асосланган ҳолда ишлаб чиқилган ва валидация қилинган моделлар тухумдон ўсмаларининг УТТ-диагностикасини аниқ, ишончли ва такрорланадиган қилишга хизмат қилади ҳамда клиник қарорларни самарали қабул қилиш ва соғлиқни сақлаш ресурсларидан оқилона фойдаланишга ҳисса қўшади.
учинчи илмий янгилик: илк бор тухумдон саратонини диагностикасида моделнинг ишончлилиги ва унинг ортиқча мослашувидан қочишни таъминланловчи белгиларни босқичли қайта танлаб олувчи Wrappers backward selection featuresни усули қўллаш йўли билан визуализацияланган тухумдон ўсмасининг ҳавфлилик индексининг предикторлари аниқланганлиги 2024 йил 19 июлдаги №80-h-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Хоразм филиали ва 2024 йил 12 сентябрдаги №N02-05/237-сонли буйруқ билан шу марказнинг Фарғона филиали клиник амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техникавий кенгашнинг 2025 йил 15 январдаги №11/05-сонли гувоҳномаси). Ижтимоий самарадорлиги: анъанавий УТТ имкониятларини миқдорий кўрсаткичлар ва кўп параметрли характеристикаларни интеграция қилиш орқали кенгайтириш, ташхисни янада аниқ ва қўл етадиган қилиш имконини беради, жумладан, олис ҳудудлар ва биринчи звено соғлиқни сақлаш муассасаларида ҳам. Бу ташхис қўйиш вақтининг қисқариши ва даволашни ўз вақтида бошлашга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: қимматбаҳо визуализация усулларига (КТ, МРТ) бўлган эҳтиёжнинг камайиши, бемор аёлларни текшириш харажатларини сезиларли даражада камайтириш имконини беради. Яхшиланган ультратовуш ёндашувидан фойдаланилган ҳолда диагностика камроқ ресурс талаб қилади, бироқ шу билан бирга солиштирма аниқликни таъминлайди, бу эса бюджет ҳисобидан молиялаштириладиган соғлиқни сақлаш тизимида айниқса муҳимдир. Хулоса: ультратовушнинг миқдорий индексларини комплекс текширувга интеграция қилиш ташхиснинг ишончлилигини оширади, қўшимча усулларга бўлган боғлиқликни камайтиради ва тиббий хизмат сифатини йўқотмасдан ресурслар тежалишига хизмат қилади.
тўртинчи илмий янгилик: тухумдон саратонини сонографик мультипараметрик ультратовуш скоринг тизимлар билан автоматлаштирилган танлаб олиш ва ягона прогностик моделга интеграция қилиш ҳисобига юқори ва паст даражали хавфли ўсмаларни 12 та анъанавий сонографик индикатив дискриминацион ҳусусиятли белгилар эканлиги асосланганлиги, 2024 йил 19 июлдаги №80-h-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Хоразм филиали ва 2024 йил 12 сентябрдаги №N02-05/237-сонли буйруқ билан шу марказнинг Фарғона филиали клиник амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техникавий кенгашнинг 2025 йил 15 январдаги №11/05-сонли гувоҳномаси). Ижтимоий самарадорлиги: дифференциал диагностика аниқлигининг ошиши шубҳали ҳолатлар сонини камайтириш ва асоссиз жарроҳлик аралашувлари улушини қисқартиришга хизмат қилади. Бу, айниқса, тухумдондаги ноаниқ ёки шубҳали ҳосилаларга эга бўлган бемор аёлларни эҳтиёткорлик билан, хавфсиз ва аниқ ёндашишни таъминлаш учун муҳимдир, хусусан, мураккаб ташхис усулларига эга бўлмаган тиббиёт муассасаларида. Иқтисодий самарадорлиги: кераксиз операциялар ва инвазив манипуляциялар сонини камайтириш, даволаш, госпитализация ва жарроҳликдан кейинги тикланиш харажатларини сезиларли даражада камайтириш имконини беради. Бундан ташқари, нотўғри қўйилган ташхислар сонининг камайиши жиҳозлар ва мутахассислар меҳнат ресурсларидан оқилона фойдаланишга ҳисса қўшади. Хулоса: яратилган ультратовуш моделлари клиник амалиётда юқори самарадорликка эга эканини тасдиқлайди, бу эса ташхис ноаниқлигини камайтириш ва тухумдон ўсмасига эга бемор аёлларни даволашда аниқ, хавфсиз ва иқтисодий жиҳатдан асосланган тактикани таъминлаш имконини беради.