Бокова Анна Александровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Доривор ўсимлик экстрактлари асосида кардиопротектор таъсирга эга биологик фаол кўшимча яратиш», 02.00.10–Биоорганик кимё, 03.00.01- Биокимё (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/B712.
Илмий раҳбарлар: Арипов Тахир Фатихович, биология фанлари доктори, профессор, академик; Гайибова Сабина Наримановна, биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Биоорганик кимё институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Биоорганик кимё институти ҳузуридаги DSc.02/30.12.2019.К/В.37.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Эргашев Нурали Агзамович, биология фанлари доктори, катта илмий ходим; Шомуродов Шавкат Абдуганиевич, кимё фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Микробиология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: туркистон арслонқуйруғи, туркистон доʻланаси, ботқоқ қуриткичи (қўноғи) экстрактларининг кардиопротектив таʼсирини оʻрганиш, фаол метаболитлари ва уларнинг таʼсир механизмларини аниқлаш ҳамда улар асосида кардиопротектив таъсирга эга биологик фаол қоʻшимчани ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Илк бор адреналин билан чақирилган миокардитда креатинкиназа (КФК) ва С-реактив оқсил (СРО) даражасини пасайтириш учун экстрактларнинг мақбул дозалари аниқланган;
экстрактларнинг оксидловчи стрессни камайтирувчи юқори самарадорлиги аниқланиб, уларнинг антиоксидант ва антирадикал таъсир механизми исботланган;
ҳужайрада калсий каналларини ингибирлаш ва эркин калсийни боғлаш орқали экстрактларнинг вазорелаксант (қон томирларини бўшаштирувчи) таъсир механизми аниқланган;
экстрактлар оғиз орқали юборилганда нормобарик гипоксия шароитида ҳайвонларнинг яшовчанлигини ошиши исботланган;
олинган экстрактлар асосида яхшиланган кардиопротекторлик хусусиятига эга бўлган биологик фаол қўшимча ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўсимлик экстрактларининг кардиопротектор хусусиятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
экстрактларнинг фитокимёвий таркиби ва компонентларининг тузилишини аниқлаш бойича олинган натижалар Барселонадаги Автономия Университети (Университат Аутонома де Барcелона), Биокимё ва молекуляр биология кафедрасида бажарилган “Липид-басед наносйстемс фор биомедиcал апплиcатионс” лойиҳаси доирасида файдаланилган (Университат Аутонома де Барcелонанинг 2024 йил 19 ноябрдаги маълумотномаси). Натижада, фитокомпонентлар тузилиши ва биологик фаоллиги ўртасидаги боғлиқликлигини аниқлаш имконини берган;
ўсимлик экстрактларининг кардиопротектив фаоллигини аниқлаш ва компонентлар нисбатини оптималлаштириш натижалари асосида “Ҳербал Cардио Ҳармонй” номли биологик фаол қўшимча учун Технологик йўриқнома ишлаб чиқилган ва Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси томонидан тасдиқланган (ТУ 03535393-55:2024, 2024 йил 14 ноябр, №31-8/1082). Натижада, “Ҳербал Cардио Ҳармонй” биологик фаол қўшимчасини ишлаб чиқариш имконини берган.