Маматкулов Элдор Сафаровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): ихтисослиги бўйича “Ўзбекистон тараққиётининг ҳозирги босқичида янги маънавий маконни яратиш тамойиллари ва имкониятлари”, 09.00.04 – Ижтимоий фалсафа (фалсафа фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.PhD/Fal1065
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/27.02.2020.F.72.08
Илмий раҳбар: Назаров Қиём Нормерзаевич, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Чориев Санжарбек Анварович, фалсафа фанлари доктори, профессор; Норқобилов Музаффар Жумаевич, фалсафа фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат педагогика институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик
II. Тадқиқотнинг мақсади янги Ўзбекистон жамияти замонавий маънавий маконининг ижтимоий-маърифий асослари ҳамда уни такомиллаштириш имкониятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“маънавий макон” тушунчаси мустақил ижтимоий-фалсафий категория сифатида маънавий қадриятлар тизимини, маданий-ахлоқий муҳитни, хулқ-атвор нормаларини белгилаши тавсифланган ҳамда унинг барқарорлик ва янгиланувчанлик (қадриятлар узлюксизлиги ва янгиланишида оптимал мувозанат), ўзгарувчанлик ва ворисийлик (тарихий-маданий мерос билан боғлиқлик ва ижтимоий ўзгаришларга мослашувчанликни таъминланиши) тамойиллари ва интенсивлик ва инновацион (сифат жиҳатидан бойиб бориши, креатив фикрлаш, замонавий маданий тенденсияларни қабул қилиш ва интеграциялаш) хусусиятлари очиб берилган;
Янги Ўзбекистон маънавий маконига хос миллий ва умуминсоний жиҳатлар (бағрикенглик, ҳамжиҳатлик, Ватанга муҳаббат ва садоқат, меҳнацеварлик, ҳалоллик ва толерантлик, демократия, очиқлик ва гуманизм интеграцияси) диалектикаси, унга таъсир кўрсатаётган омилларнинг (модернизация, глобаллашув, рақамли трансформация), конструктив тенденсияларнинг (маънавий уйғониш, илм-фан ва таълим парадигмасининг янгиланиши) динамикаси ва трансформацияси асослаб берилган;
ҳозирги даврда мамлакатимиз маънавий маконига кириб келишга ва уни пароканда қилишга интилаётган бузғунчи ғоялар – ксенофобиянинг бирдамлик тотувликни парчалашга интилиш, радикализмнинг жамиятнинг маънавий-маърифий асосларини заифлаштириш ва террорчилик мафкурасининг давлат тузумини издан чиқаришга қаратилган ғоявий-психологик манипуляция сифатидаги моҳияти ҳамда уларга зарба беришнинг қадриятлар тизимини мустаҳкамлаш, маънавий-маърифий ишларни кучайтириш, ахборот хавфсизлигини таъминлаш ва профилактик чораларни такомиллаштириш каби имкониятлари аниқлаштирилган;
халқимиз маънавий маконини софлигини сақлаш механизмини оптималлаштиришга хос маънавий мониторинг тизимини такомиллаштириш (бузғунчи ғояларни эрта аниқлаш, таҳлил қилиш, қарши чора кўриш), рақамли платформаларда маънавий ҳимоя қилиш (контентларга нисбатан таҳлилий ва норматив назоратни кучайтириш, миллий қадриятларни тарғиб қилувчи контентлар ишлаб чиқиш ва тарқатиш), миллий ғоя асосидаги медиа стратегиялар ишлаб чиқиш (ёшлар онгида бунёдкор мафкурани шакллантирувчи лойиҳалар, медиа саводхонликни ошириш) йўллари ва усуллари самарасини оширишга доир таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистон тараққиётининг ҳозирги босқичида янги маънавий маконни яратиш тамойиллари ва имкониятларини тадқиқ этиш бўйича олинган натижалар асосида:
“маънавий макон” тушунчаси мустақил ижтимоий-фалсафий категория сифатида маънавий қадриятлар тизимини, маданий-ахлоқий муҳитни, хулқ-атвор нормаларини белгилаши тавсифланган ҳамда унинг барқарорлик ва янгиланувчанлик (қадриятлар узлюксизлиги ва янгиланишида оптимал мувозанат), ўзгарувчанлик ва ворисийлик (тарихий-маданий мерос билан боғлиқлик ва ижтимоий ўзгаришларга мослашувчанликни таъминланиши) тамойиллари ва интенсивлик ва инновацион (сифат жиҳатидан бойиб бориши, креатив фикрлаш, замонавий маданий тенденсияларни қабул қилиш ва интеграциялаш) хусусиятларига доир хулоса ва умумлашмалар Ўзбекистон файласуфлари миллий жамияти томонидан нашр қилинган “Жаҳон фалсафаси қомуси” ҳамда “Экстремизм ва терроризм профилактикасининг замонавий омиллари ва технологиялари” мавзусидаги грант лойиҳаси доирасида нашр қилинган “Экстремизм ва терроризм профил актикасининг замонавий технологиялари” китобларининг мазмунига сингдирилган. (Ўзбекистон Файласуфлари миллий жамиятининг 2024-йил 15-июндаги 36-сон маълумотномаси). Натижада, нашр этилган китобларнинг мазмунини бойитишга, “Ватанпарварлик” “Маънавий макон”, “Маънавий тарбия” каби мақолаларининг замонавий талқинларини очиб беришга хизмат қилган;
Янги Ўзбекистон маънавий маконига хос миллий ва умуминсоний жиҳатлар (бағрикенглик, ҳамжиҳатлик, Ватанга муҳаббат ва садоқат, меҳнацеварлик, ҳалоллик ва толерантлик, демократия, очиқлик ва гуманизм интеграцияси) диалектикаси, унга таъсир кўрсатаётган омилларнинг (модернизация, глобаллашув, рақамли трансформация), конструктив тенденсияларнинг (маънавий уйғониш, илм-фан ва таълим парадигмасининг янгиланиши) динамикаси ва трансформациясига оид таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги Ватанга садоқат, миллий ва умуминсоний қадриятларга ҳурмат руҳида тарбиялаш ҳамда ёшларнинг интеллектуал салоҳиятини ошириш, иқтидорини рўёбга чиқариш, тадбиркорлик ташаббусларини қўллаб-қувватлаш бўйича лойиҳаларини ишлаб чиқишда, жумладан 2024-йил биринчи ярим йиллик иш режасининг “Ёшларни ёт ғоялар таъсиридан ҳимоя қилиш, уларда мафкуравий иммунитетни мустаҳкамлаш мақсадида тегишли мутахассисларни жалб қилган ҳолда “Жаҳолатга қарши маърифат” ғояси остида туркум тарғибот-ташвиқот тадбирларини ташкил этиш”га қаратилган 21-банди ижросини таъминлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлигининг 2024-йил 10-июлдаги 3-16-21-3637- сон маълумотномаси). Натижада, ёшларнинг бўш вақтини мазмунли ташкил этиш, уларни Ватанга садоқат, миллий ва умуминсоний қадриятларга ҳурмат руҳида тарбиялаш ҳамда ёшларнинг интеллектуал салоҳиятини ошириш, иқтидорини рўёбга чиқариш, тадбиркорлик ташаббусларини қўллаб-қувватлашга қаратилган лойиҳалар самарадорлигини оширишга хизмат қилган;
ҳозирги даврда мамлакатимиз маънавий маконига кириб келишга ва уни пароканда қилишга интилаётган бузғунчи ғоялар – ксенофобиянинг бирдамлик тотувликни парчалашга интилиш, радикализмнинг жамиятнинг маънавий-маърифий асосларини заифлаштириш ва террорчилик мафкурасининг давлат тузумини издан чиқаришга қаратилган ғоявий-психологик манипуляция сифатидаги моҳияти ҳамда уларга зарба беришнинг қадриятлар тизимини мустаҳкамлаш, маънавий-маърифий ишларни кучайтириш, ахборот хавфсизлигини таъминлаш ва профилактик чораларни такомиллаштириш каби имкониятларига доир амалий таклиф ва тавсиялардан Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2022-2023 йилларда ўтказилган тарғибот фаолиятида, жумладан 2023-йил учун чора-тадбирлар дастурининг ИИИ йўналишида белгиланган “Ғоя ва мафкура масаласи ҳамда илм - фан ва маърифат тарғиботи” 13-банди “Янги маънавий маконни шакллантиришнинг долзарб масалалари, бу борада маърифатпарвар, зиёлилар, давлат ва жамоат фаолларини бирлаштириш ҳамда “Янги Ўзбекистон орзуси”ни рўёбга чиқариш бўйича тарғибот-ташвиқот ишларини ташкил этиш”да фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтининг 2024-йил 11-июлдаги 10/19-сон маълумотномаси). Натижада, Ўзбекистон тараққиётининг ҳозирги босқичида маънавий маконни яратиш тамойиллари ва имкониятларнинг ўзига хос хусусиятларини бойитишга хизмат қилган.
халқимиз маънавий маконини софлигини сақлаш механизмини оптималлаштиришга хос маънавий мониторинг тизимини такомиллаштириш (бузғунчи ғояларни эрта аниқлаш, таҳлил қилиш, қарши чора кўриш), рақамли платформаларда маънавий ҳимоя қилиш (контентларга нисбатан таҳлилий ва норматив назоратни кучайтириш, миллий қадриятларни тарғиб қилувчи контентлар ишлаб чиқиш ва тарқатиш), миллий ғоя асосидаги медиа стратегиялар ишлаб чиқиш (ёшлар онгида бунёдкор мафкурани шакллантирувчи лойиҳалар, медиа саводхонликни ошириш) йўллари ва усуллари самарасини оширишга оид илмий янгилик, назарий хулосалар ва амалий таклифлардан Ўзбекистон Миллий университетида бажарилган А-ОТ-2021-132-рақамли “Сурхон воҳаси тарихий ва этномаданий манбааларига оид “и-Туризм” платформасини ишлаб чиқиш” (2021-2023 йй) инновацион лойиҳа доирасида белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий университетининг 2024-йил 1-августдаги 04/11-5996-сон маълумотномаси). Натижада, Янги Ўзбекистонда миллий ғоя ва этник қадриятлар, миллий менталетитга хос омиллар ва тамоиллар бўйича таклифларни ишлаб чиқишга хизмат қилган.