Таджиев Азамат Алибаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Совершенствование криминалистической методики расследования преступлений против общественного порядка”, “12.00.09 – Жинойат рроцесси. Криминалистика, тезкор-қидирув ҳуқуқ, суд эксрертизаси (юридик фанлар)”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.3.PhD/Yu164.
Илмий раҳбар: Рашидов Бехзод Нурбоевич, юридик фанлар доктори,
профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси, DSc.31/30.12.2019.Yu.25.02.
Расмий оппонентлар: Хамдамов Абдували Ахмедович юридик фанлар доктори, профессор; Астанов Истам Рустамович юридик фанлар доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги ҳузуридаги Тергов департаменти.
II. Тадқиқотнинг мақсади жамоат тартибига қарши жиноятларни тергов қилишнинг криминалистик методикасини такомиллаштириш ва терговни амалга оширувчи органлар фаолияти самарадорлигини оширишнинг истиқболли йўналишларини аниқлашга қаратилган илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
суриштирувчи, терговчи, прокурор ёки судянинг қарорига кўра шахсни таниб олиш учун кўрсатишда таниб олувчининг хавфсизлигини таъминлаш мақсадида бундай тергов ҳаракатини таниб олинувчининг таниб олувчини кўра олмайдиган шароитларда ўтказиш зарурлиги асослантирилган;
иш учун аҳамиятли бўлган жисмоний ёки юридик шахслар, фактлар ва ҳолатлар ҳақида билиши ёки хабардор бўлиши мумкин бўлган шахсдан ариза ёки тушунтириш олиш мақсадида терговнинг дастлабки босқичларида суҳбат шаклида ўтказиладиган сўров каби процессуал ҳаракатни амалиётга жорий этиш зарурати асослантирилган;
ички ишлар органларининг маъмурий биноларига терговга қадар текширув материаллари бўйича олиб келинган шахслардан тушунтиришлар олиш, уларни ушлаб туриш, шахсий тинтув ўтказиш ва буюмларни олиб қўйиш видеокузатув тизими билан боғланган, техник жиҳатдан соз видео қайд этиш воситалари билан махсус жиҳозланган сўроқ хоналарида ўтказилишининг мажбурийлиги асослантирилган;
қонун билан кафолатланган иштирокчиларнинг ҳуқуқларини бузган ҳолда ноқонуний усуллар орқали процессуал ҳаракатлар ёки бошқа тадбирлар ўтказиш натижасида олинган маълумотларни далил сифатида тан олишнинг йўл қўйиб бўлмаслиги асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Жамоат тартибига қарши жиноятларни тергов қилишнинг криминалистик методикасини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
суриштирувчи, терговчи, прокурор ёки судянинг қарори билан шахсни таниб олиш учун кўрсатишда таниб олувчининг хавфсизлигини таъминлаш, таниб олинувчининг таниб олувчини кўриш имкониятини истисно этадиган шароитларда ўтказиш зарурлиги тўғрисидаги таклифдан Ўзбекистон Республикасининг 2019-йил 23-майдаги ЎРҚ-542-сон “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига жиноят процесси иштирокчиларининг ҳуқуқлари ҳимоя қилинишини таъминлаш билан боғлиқ ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Қонунининг 9-моддаси
3-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган. Бу таклиф Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 127-моддасини олтинчи қисм билан тўлдириш учун асос бўлди (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Коррупсияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2022-йил
16-майдаги 04/2-10/1357-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг жорий этилиши жиноятдан жабрланган шахсларнинг ҳуқуқларини янада ишончлироқ таъминлаш, шунингдек, жиноятларни тергов қилишда тактик усуллардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш имконини берди;
сўров процессуал ҳаракат сифатида иш учун аҳамиятли бўлган жисмоний ва юридик шахслар, фактлар ва ҳолатлар тўғрисидаги маълумотларни биладиган ёки билиши мумкин бўлган шахс билан бевосита мулоқот давомида маълумот, ариза ёхуд тушунтириш олиш мақсадида процессуал ёки бошқа ҳаракатларни амалга ошириш жараёнида ўтказиладиган суҳбатдан иборат бўлиши лозимлиги ҳақидаги таклифдан Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирининг 2024-йил 26-февралдаги 101-сон буйруғи билан тасдиқланган "Ички ишлар органлари биноларида айрим процессуал ҳаракатларни ёки бошқа тадбирларни ўтказиш тартиби тўғрисидаги йўриқнома"нинг 1-банди 9-кичик бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг 2024-йил 31-майдаги 18/3764-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг қабул қилиниши жамоат тартибига қарши жиноятлар тўғрисидаги хабарлар бўйича терговга қадар текширув ўтказиш жараёнида олинган маълумотлардан мақбул далиллар сифатида фойдаланиш имкониятларини кенгайтирди, шунингдек, ишларни тергов қилишда сўровнинг қонунийлиги ва тактик жиҳатдан тўғри ўтказилишини таъминлашга хизмат қилди;
терговга қадар текширув материаллари бўйича ички ишлар органларининг маъмурий биноларига олиб келинган шахсларга нисбатан айрим процессуал ҳаракатларни (тушунтиришлар олиш, шахсий тинтув, олиб қўйиш, ушлаб туриш) видеокузатув тизими билан интеграциялашган, техник жиҳатдан соз видеоёзув воситалари билан махсус жиҳозланган сўроқ хоналарида ўтказиш мажбурийлиги тўғрисидаги таклифдан Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирининг 2024-йил
26-февралдаги 101-сон буйруғи билан тасдиқланган "Ички ишлар органлари биноларида айрим процессуал ҳаракатларни ёки бошқа тадбирларни ўтказиш тартиби тўғрисидаги йўриқнома"нинг 1-банди 3-кичик бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг 2024-йил 31-майдаги
18/3764-сон далолатномаси). Мазкур таклифнинг инобатга олиниши ички ишлар органлари ваколатига кирувчи жиноятларни тергов қилишда ички ишлар органларининг маъмурий биноларига олиб келинган шахсларга нисбатан тушунтириш олиш, шунингдек, ушлаб туриш, шахсий тинтув ва олиб қўйиш кўринишидаги процессуал ҳаракатларни амалга оширишда шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини кафолатли таъминлашга ижобий таъсир кўрсатган;
иштирокчиларнинг қонун билан кафолатланган ҳуқуқларини ва қонун ҳужжатлари талабларини бузган ҳолда ноқонуний усуллар билан процессуал ҳаракатлар ёки бошқа тадбирларни ўтказишда олинган далилларни номақбул деб топиш зарурлиги тўғрисидаги таклифдан Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирининг 2024-йил 26-февралдаги 101-сон буйруғи билан тасдиқланган “Ички ишлар органлари биноларида айрим процессуал ҳаракатларни ёки бошқа тадбирларни ўтказиш тартиби тўғрисидаги йўриқнома”нинг 28-кичик бандини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг 2024-йил 31-майдаги 18/3764-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг қабул қилиниши жиноятларни, шу жумладан, жамоат тартибига қарши жиноятларни тергов қилишда олинган далилларни номақбул деб топиш каби салбий ҳолатларнинг олдини олиш имконини берди.