Мусурманова Моҳинур Мурот қизининг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Мирзачўл воҳаси суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқлари, уларнинг биологик фаоллиги ва уни яхшилаш йўллари», 03.00.13 - Тупроқшунослик (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.1.PhD/B1293.
Илмий раҳбар: Турдиметов Шахобиддин Мухитдинович, биология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Гулистон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, PhD.03/5.05.2023.Б/Qx.01.17.
Расмий оппонентлар: Турдалиев Авазбек Турдалиевич, биология фанлари доктори, профессор; Саидова Муниса Эргашевна, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади: Мирзачўл воҳаси суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқларининг биологик хоссаларидаги ўзгаришларни аниқлаш ва ўсимлик ресурсларидан фойдаланган ҳолда тупроқ унумдорлигини яхшилашга доир тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Мирзачўл воҳаси ерларини ўзлаштириш, экин экиш ва суғоришлар давомийлиги натижасида бўз-ўтлоқи тупроқлар таркибидаги бактериялар, замбуруғлар ва актиномицитларнинг сонида юз берган ўзгаришлар аниқланган;
Мирзачўл воҳаси тупроқларининг ҳайдалма қатламида  янгидан суғориладиган тупроқлардан (1 г тупроқда 150 минг донадан) эскидан суғориладиган тупроқлар томон (1500 минг донагача) бактериялар сонининг ортиб борилгани далилланган;
ўсимлик ресурсларидан фойдаланилган ҳолда суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқларнинг физик хоссаларини яхшилаш ва озиқа моддалари билан бойитиш учун сидерат экинлари танланган ҳамда уларнинг тупроқ хоссаларига ижобий таъсири асосланган;
суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқларда сидерат экинлардан сули экилганда аммонификатор бактериялари (4,5х106 КҲБ/г), жавдар экилганда минерал азотни ўзлаштирувчи бактериялар (3,0х105 КҲБ/г) ҳамда актиномицетлар (7,5х103 КҲБ/г), хантал экилганда микромицетлар (9х102 КҲБ/г) энг юқори бўлиши аниқланган;
тупроқдаги каталаза ферменти рапс экилганда 0,32 мл О2/5г тупроқда, инвентераза ферменти жавдар экилганда 0,90 глюкоза/0,2г тупроқ ва уреаза ферменти эса рапс экилганда 0,06 мг НҲ4+/5 г тупроқда юқори кўрсаткичга эга бўлганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Мирзачўл воҳаси  суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқларнинг ўзлаштириш ва суғориш натижасида микробиологик таркибининг сон ҳамда сифати жиҳатидан ўзгариши, турли ўсимлик ресурсларидан фойдаланиб тупроқ биологик фаоллиги ҳамда ферментатив ҳолатини яхшилаш бўйича олинган илмий ва амалий натижалар асосида:
суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқларининг унумдорлигини ўзгариши ва уни яхшилаш бўйича “Мирзачўл воҳаси суғориладиган тупроқларининг биологик фаоллиги ва уни яхшилаш” номли тавсиянома Сирдарё вилоятида қишлоқ хўжалиги бошқармасида амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалик вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 11-ноябрдаги  05/05-04-582-сон маълумотномаси). Натижада вилоятдаги мавжуд деҳқон ва фермер хўжаликлари суғориладиган тупроқлари унумдорлигини сақлаш, қайта тиклаш, биологик фаоллигини ошириш орқали қишлоқ хўжалиги экинларидан юқори ҳосил олиш учун мажмуавий агрокимёвий, мелиоратив ва агробиологик тадбирларни амалга оширишда қўлланма сифатида хизмат қилган;
суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқларининг физик, агрокимёвий хоссаларини сидерат экинларидан фойдаланиб яхшилаш бўйича агротехникавий ишланмалар Сирдарё вилояти Оқолтин тумани Фарғона массивидаги “Кўркам дала чамани” фермер хўжалигининг 33,2 га майдонига жорий қилинди (Қишлоқ хўжалик вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 11- ноябрдаги  05/05-04-582-сон маълумотномаси). Натижада, сидератлардан 1 гектар рапс экилган майдонда 20,8 т/га, фацелияда 18,2 т/га, ханталда 15,4 т/га биомасса қолишига эришилган ҳамда хантал экилган вариантда тупроқ зичлиги 0,07 г/см3 гача камайиши ва ғоваклигининг 3,5 фоизгача ортиши, фацелия экилган вариантда  гумуснинг миқдори 0,913 фоиздан 0,981 фоизгача, ҳаракатчан фосфорнинг миқдори 38,3 мг/кг дан 44,6 мг/кг гача, рапс экилган вариантда ҳаракатчан калий миқдорининг 246 мг/кг дан 263 мг/кг гача ортиш имкониятини берган; 
суғориладиган тупроқларнинг биологик фаоллигини ва ферментатив ҳолатини ўсимлик ресурслари ёрдамида яхшилаш бўйича биологик тадбирлар Сирдарё вилояти Мирзаобод тумани “Мирзаобод-агро-cлустер” МЧЖ 16,6 га ҳамда Оқолтин тумани С.Сиддиқов массивидаги “Тохиров Мухиддин пахтаси” фермер хўжалигининг 23,5 га, жами 40,1 га майдонига жорий қилинди (Қишлоқ хўжалик вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 11-ноябрдаги  05/05-04-582-сон маълумотномаси). Натижада, тупроқ унумдорлигини яхшилаш ва ундан кейин экилган экинларнинг ҳосилдорлигини ошириш имконияти яратилди, шунингдек, органик моддаларга бойиши, ҳаракатчан озиқа моддаларининг ортиши натижасида кузги буғдойнинг ҳосилдорлиги фацелия экилган вариантда 21,4 фоизгача, ғўза экининининг ҳосилдорлиги рапс экилган вариантда 12,0 фоизгача ортиш имкониятини берган.