Курбанов Жахонгир Хамитовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Саноат чиқинди сувларини органик ва ноорганик бирикмалардан электролиз усулида тозалаш технологияси», 02.00.11 – Коллоид ва мембрана кимёси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.4.PhD/Т4092.
Илмий раҳбар: Гуро Виталий Павлович, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона политехника институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Наманган муҳандислик-технология институти, DSc.03/29.08.2023.К/T.66.02.
Расмий оппонентлар: Адизов Бобиржон Замирович, техника фанлари доктори, профессор; Эшметов Расулбек Жумязович, техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Термиз давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: нефть ва газни қайта ишлаш саноатида оқова сувларни органик ва ноорганик аралашмалардан тозалаш усулини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
биринчи марта электрокоагуляция механизмидан фойдаланган ҳолда Муборак газни қайта ишлаш заводида оқава сувларни органик бирикмалардан тозалашнинг экологик ва иқтисодий жиҳатдан самарали усули аниқланган;
газни қайта ишлаш корхоналари оқава сувлари учун хос бўлган органик бирикмаларнинг оксидланиш кинетикасига таъсир этувчи омиллар илмий асосланган;
анъанавий физик-кимёвий тозалаш усуллари ўрнига оқава сувларни электродлар юзасида органик бирикмалардан электролизорда электрокоагуляция усулида тозалаш даражаси 87,8% дан 96,0% гача ортганлиги тажрибалар йўли билан исботланган;
экспериментал маълумотларнинг натижалари асосида суткасига 90 м3 оқава сувни тозалаш қувватига эга электролиз қурилмаси яратилган;
илмий тадқиқот натижаларини амалиётга тадбиқ қилиш асосида оқава сувни, сульфат тутган бирикмалар ва органик бирикмалардан икки босқичли тозалаш тизими бўйича технологик схема ва технологик регламент ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Оқова сувларни органик ва ноорганик қўшимчалардан электролиз қурилмасида электрокоагуляциялаб тозалашда олинган илмий натижалар асосида:
оқава сувдаги органик ва ноорганик бирикмаларни электроокоагуляциялаш пилот қурилмаси Фарғона нефтни қайта ишлаш заводининг “2026-2030 йилларда амалга ошириладиган истиқболли лойиҳалар рўйхати”га киритилган (“Фаргона нефтни қайта ишлаш заводи” МЧЖнинг 2023 йил 25 сентябрдаги 02-03-09/14-сонли маълумотномаси). Натижада, жараённи интенсивлаштириш ва оптималлаштириш учун таъсир қиладиган факторлар бўйича статистик маълумотларни йиғиш имконияти яратилади;
нефтни қайта ишлаш корхонаси оқава сувидаги органик ва ноорганик (олтингугурт тутган) аралашмаларни электрокоагуляция усулида парчалаб тозалаш учун диафрагмасиз электролиз қурилмаси Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи 5-цехида тажриба-саноат синовидан ўтказилган ва корхонанинг “2026-2030 йилларда амалга ошириладиган истиқболли лойиҳалар рўйхати”га киритилган (“Фаргона нефтни қайта ишлаш заводи” МЧЖнинг 2023 йил 25 сентябрдаги 02-03-09/14-сонли маълумотномаси). Натижада, мавжуд таклиф этилаётган метод ва технология асосида оқава сувни 88,0% гача тозалаш имконини беради;
сувни сулфидлардан тозалаш усули (FAP № 02056. 08.08.2022); Сувни водород сулфиди ва сулфидлардан тозалаш усули (FAP № 02126. 07.10.2022); Сувни органик аралашмалардан тозалаш усули (FAP № 02250. 14.03.2023)га Ўзбекистон Республикаси Aдлия вазирлиги томонидан фойдали моделга патентлар олинган. Натижада, табиий ва техноген кислотали водород сулфидли сувларни водород сулфидидан тозалаш, сувни водород сулфиди ва сулфидлардан самарали тозалаш ҳамда техноген сув оқимини органик ифлосланишдан тозалаш учун фойдаланиш имконини берган.