Абдилхаева Зухрахон Адхамжоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Сурункали гломерулонефрит касаллигини функционал озиқ-овқат махсулотлари билан даволашни такомиллаштириш», 14.00.07 – Гигиена (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Тib4065.
Илмий раҳбар: Эрматов Низом Жумакулович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Камилова Роза Толановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Тажиева Зебо Бахадировна, тиббиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Хожа Аҳмад Яссавий номидаги халқаро қозоқ-турк унверситети (Қозоғистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: сурункали гломерулонефрит билан хасталанган беморларнинг кўп омилли овқатланиш ҳолатини гигиеник таҳлил қилиш ва функционал озиқ-овқат маҳсулотлари билан даволаш тартибини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бирламчи тизим оилавий шифокорлари томонидан сурункали гломерулонефрит билан хасталанишнинг хавф омилларини аниқлашда зарарли меҳнат шароитлари, кунлик рационнинг сон ва сифатининг ўзгариши натижасида юзага келадиган касалликнинг илк босқичларини ташхислашнинг ўзига хос хусусиятларнинг ёш ва жинсга боғлиқлигининг ўрни асосланган;
бирламчи тизимда сурункали гломерулонефрит билан хасталанган беморларнинг овқатланиш рациони таркиби омилли хавф гуруҳларига ажратилган, шунингдек биринчи хавф гуруҳи (ортиқча) – олий навли ун, моносахарид, қахва, маргарин, ош тузи, аччиқ, юқори озиқавий ва биологик қийматга эга маҳсулотлар, иккинчи хавф гуруҳи (кескин кам) – гўшт, балиқ, сут маҳсулотлари, учинчи хавф гуруҳи (хавфли) – мева ва сабзовотларни кам истеъмолининг ўрни исботланган;
сурункали гломерулонефрит билан хасталанган беморларнинг овқатланиш рационидаги олий навли ун маҳсулотлари, ортиқча туз ва аччиқ маҳсулотларни иккинчи навли ун маҳсулотлари ва Али чой билан алмаштириш натижасида сийдик миқдори, қондаги креатинин ва мочевина миқдорини меъёрий даражасини таъминлаш тартиби исботланган;
сурункали гломерулонефрит билан хасталанган беморларнинг овқатланиш рационини маҳаллий озиқ-овқат маҳсулотлари билан бойитиш орқали хасталикнинг олдини олиш мақсадида кунлик рационга иккинчи навли нон ва Али чойини киритиш, беморларни даврий кузатиш ва кунлик рацион сифатини тизимли баҳолаш тартиби исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Сурункали гломерулонефрит касаллигини функционал озиқ-овқат маҳсулотлари билан даволашнинг гигиеник жиҳатларини баҳолаш бўйича олинган натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: бирламчи тизим оилавий шифокорлари томонидан сурункали гломерулонефрит билан хасталанишнинг хавф омилларини аниқлашда зарарли меҳнат шароитлари, кунлик рационнинг сон ва сифатининг ўзгариши натижасида юзага келадиган касалликнинг илк босқичларини ташхислашнинг ўзига хос хусусиятларнинг ёш ва жинсга боғлиқлигининг ўрни асосланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академиясининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 29 сентябрда 24/374-t-сон билан тасдиқланган «Сурункали гломерулонефрит касаллиги билан хастланган беморларнинг овқатланиш ҳолатини баҳолаш усули ва уни гигиеник жиҳатлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Тошкент вилояти бошқармаси бўйича 09.10.2024 йилдаги 154-П-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Сурхондарё вилояти бошқармаси бўйича 18.10.2024 йилдаги 85-Т-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 октябрдаги 09/08-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: бирламчи тизимда оилавий шифокорлар томонидан сурункали гломерулонефрит билан хасталанишнинг хавф омилларида зарарли иш шароити, кунлик рационининг сон ва сифатининг ўзгариши натижасида юзага келган хасталикнинг илк босқичларини ташхислаш, хавф омилларни ўрнини таҳлил қилиш, асоратлари  ва ногиронликни олдини олиш учун кунлик рацион тарикбидаги ортиқча туз, аччиқ ва нордон маҳсулотлар ўрнига рационга Ўзбекистон унидан тайёрланган нон ва Доктор Али фойдали комплексли шифобахш премиум чойини киритиш натижасида беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш, асоратларни эрта аниқлаш ва олдини олиш имконини берганлиги билан изоҳланади. Иқтисодий самарадорлиги: бирламчи тизимда оилавий шифокорлар томонидан сурункали гломерулонефрит билан хасталанишнинг хавф омилларини эрта ташхислаш ва  хасталикни даволашда, кунлик рацион таркибига Ўзбекистон унидан тайёрланган иккинчи навли ун ва 25 хил  доривор ўсимликлардан иборат Доктор Али фойдали комплексли шифобахш преиум чойини киритиш орқали юзага келган сурункали зўрайиш натижасида шифохонада бир кун даволаниш учун сарфланадиган 900000-1800000 сўм, умумий назоратга олинганлар учун 350980000 сўмдан 579600000 сўмгача маблағлар иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: бирламчи тизимда сурункали гломерулонефрит билан хасталанган беморларнинг овқатланиш рациони таркиби омилли хавф гуруҳларига ажратилган, шунингдек биринчи хавф гуруҳи (ортиқча) – олий навли ун, моносахарид, қахва, маргарин, ош тузи, аччиқ, юқори озиқавий ва биологик қийматга эга маҳсулотлар, иккинчи хавф гуруҳи (кескин кам) – гўшт, балиқ, сут маҳсулотлари, учинчи хавф гуруҳи (хавфли) – мева ва сабзовотларни кам истеъмолининг ўрни исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академиясининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 29 сентябрда 24/374-t-сон билан тасдиқланган «Сурункали гломерулонефрит касаллиги билан хастланган беморларнинг овқатланиш ҳолатини баҳолаш усули ва уни гигиеник жиҳатлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Тошкент вилояти бошқармаси бўйича 09.10.2024 йилдаги 154-П-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Сурхондарё вилояти бошқармаси бўйича 18.10.2024 йилдаги 85-Т-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 октябрдаги 09/08-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: бирламчи тизимда сурункали гломерулонефрит билан хасталанган беморларнинг овқатланиш рациони таркибидаги бир маҳсулотнинг омилли баҳолаш ва хавф гуруҳларига ажратиш орқали  биринчи хавф (ортиқча) олий навли ун, моносахарид, қахва, маргарин, ош туз, аччиқ маҳсулотлар билан биргаликда ва иккинчи хавф гуруҳи биологик қийматга эга бўлган (кам) гўшт, балиқ ва сут маҳсулотлари, дуккаклилар ва бўтқаларнинг камлиги, учинчи (хавф) мева ва сабзовотларнинг етишмаслиги инобатга олган ҳолда сурункали асоратларни ва трансплантацияни олдини олиш натижасида бемоларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш, хавф гуруҳ маҳсулотларининг омилли таъсирини баҳолаш орқали хасталикни самарали ташхсилаш ва олдини олиш имконини берганлиги билан изоҳланади. Иқтисодий самарадорлиги: бирламчи тизимда сурункали гломерулонефрит билан хасталанган беморларнинг овқатланиш рациони таркиби омилли хавф гуруҳлари ажратилган  ва уни коррекциялашда кунлик  рацион таркибига Ўзбекистон унидан тайёрланган нон ва 25 хил доривор ўсимликлардан иборат Доктор Али фойдали комплексли шифобахш преиум чойини киритиш орқали юзага келган сурункали зўрайиш натижасида шифохонада бир кун даволаниш учун сарфланадиган 900000-1800000 сўм, умумий назоратга олинглар учун 350980000 сўмдан 579600000 сўмгача маблағлар иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: сурункали гломерулонефрит билан хасталанган беморларнинг овқатланиш рационидаги олий навли ун маҳсулотлари, ортиқча туз ва аччиқ маҳсулотларни иккинчи навли ун маҳсулотлари ва Али чой билан алмаштириш натижасида сийдик миқдори, қондаги креатинин ва мочевина миқдорини меъёрий даражасини таъминлаш тартиби исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академиясининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 29 сентябрда 24/374-t-сон билан тасдиқланган «Сурункали гломерулонефрит касаллиги билан хастланган беморларнинг овқатланиш ҳолатини баҳолаш усули ва уни гигиеник жиҳатлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Тошкент вилояти бошқармаси бўйича 09.10.2024 йилдаги 154-П-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Сурхондарё вилояти бошқармаси бўйича 18.10.2024 йилдаги 85-Т-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 октябрдаги 09/08-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сурункали гломерулонефрит билан хасталанган беморларнинг овқатланиш рационида олий навли ун маҳсулотлари, ортиқча туз, шакар, маргарин, аччиқ маҳсулотларни ўрнини иккинчи навли ундан тайёрланган нон ва АЛИ чойнинг истеъмолига алмаштириш натижасида сийдик миқдори ҳамда қондаги креатинин ва мочевина миқдорининг меъёрий даражасини таъминлаш орқали алиментар боғлиқ касалликларни олдини олиш, овқатланиш статусини бузилишини баратараф этиш ва асоратларни олдини олиш натижасида беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш имконини берганлиги билан изоҳланади. Иқтисодий самарадорлиги: бирламчи тизимда оилавий шифокорлар томонидан сурункали гломерулонефрит билан хасталанишнинг хавф омилларини эрта ташхислаш ва  хастликни даволашда, кунлик  рацион таркибига Ўзбекистон унидан тайёрланган нон ва 25 хил  доривор ўсимликлардан иборат Доктор Али фойдали комплексли шифобахш преиум чойини киритиш орқали юзага келган сурункали зўрайиш натижасида шифохонада бир кун даволаниш учун сарфланадиган  900000-1800000 сўм, умумий назоратга олинглар учун 350980000 сўмдан 579600000 сўмгача маблағлар иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: сурункали гломерулонефрит билан хасталанган беморларнинг овқатланиш рационини маҳаллий озиқ-овқат маҳсулотлари билан бойитиш орқали хасталикнинг олдини олиш мақсадида кунлик рационга иккинчи навли нон ва Али чойини киритиш, беморларни даврий кузатиш ва кунлик рацион сифатини тизимли баҳолаш тартиби исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академиясининг мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 29 сентябрда 24/374-t-сон билан тасдиқланган «Сурункали гломерулонефрит касаллиги билан хастланган беморларнинг овқатланиш ҳолатини баҳолаш усули ва уни гигиеник жиҳатлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Тошкент вилояти бошқармаси бўйича 09.10.2024 йилдаги 154-П-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Сурхондарё вилояти бошқармаси бўйича 18.10.2024 йилдаги 85-Т-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 октябрдаги 09/08-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сурункали гломерулонефрит билан хасталанган беморларнинг овқатланиш рационини маҳаллий озуқа маҳсулотлар билан бойитиш орқали хасталикни олдини олишга қаратилган профилактик чора-тадбирларнинг тизимли тартиби татбиқ этиш натижасида юзага келадиган асоратларни камайтириш ва беморлар ҳаёт сифатини яхшилаш имконини берганлиги билан изоҳланади. Иқтисодий самарадорлиги: бирламчи тизимда оилавий шифокорлар томонидан сурункали гломерулонефрит билан хасталанишнинг хавф омилларини эрта ташхислаш ва хастликни даволашда, кунлик рацион таркибига Ўзбекистон унидан тайёрланган нон ва 25 хил доривор ўсимликлардан иборат Доктор Али фойдали комплексли шифобахш преиум чойини киритиш орқали юзага келган сурункали зўрайиш натижасида шифохонада бир кун даволаниш учун сарфланадиган 900000-1800000 сўм, умумий назоратга олинглар учун 350980000 сўмдан 579600000 сўмгача маблағлар иқтисод қилинади.