Каюмова Полина Мухамадиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Анъанавий буйрак операцияларида мультимодал анестезиянинг таркибий қисми сифатида умуртқани тик тутадиган мушаклар фасцияси блокадаси самарадорлиги» 14.00.37 – Анестезиология ва реаниматология. 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2023.1.PhD/Tib3439.
 Илмий раҳбар: Мусабаев Анвар Нилович, тиббиёт фанлари номзоди.
 Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган илмий-амалий урология тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Болалар миллий тиббиёт маркази, DSc.04/01.02.2022.Tib.147.01.
Расмий оппонентлар: Мухитдинова Хура Нуритдиновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Матлубов Мансур Муратович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: И.М. Сеченов номидаги Биринчи сонли Москва давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга эга.
II. Тадқиқотнинг мақсади: анъанавий буйрак операцияларида умуртқани тик тутадиган мушаклар фасцияси блокадасини қўллаш орқали мультимодал анестезияни оптималлаштиришдан иборат.
III.    Тадқиқотнинг илмий янгилиги. 
Анъанавий буйрак операцияларида мультимодал анестезиянинг таркибий қисми сифатида умуртқани тик тутадиган мушаклар фасцияси блокадасининг (ESP) самарадорлиги ва хавфсизлиги исботланган.
ESP блокини қўллаш интраоперацион ва операциядан кейинги оғриқ даражасини сезиларли даражада пасайтиришга, опиоид ва ностероид яллиғланишга қарши дори воситалари ҳамда парацетамол истеъмолини камайтиришга, шунингдек кўнгил айниши ва қусиш ҳолатлари частотаси, ҳамда кучини пасайтиришга ёрдам бериши аниқланган.
ESP блокадаси учун маҳаллий анестетик бупивакаиннинг оптимал доза ва ҳажмлари аниқланган.
Тадқиқот доирасида буйракдаги анъанавий операцияларда ESP блокадасининг иқтисодий самарадорлигини баҳолаш ўтказилган, унинг асосида ушбу беморлар контингентини даволаш харажатларини камайтириш орқали унинг сезиларли иқтисодий фойдаси асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Анъанавий буйрак операцияларида мультимодал анестезиянинг таркибий қисми сифатида умуртқани тик тутадиган мушаклар фасцияси блокадаси самарадорлиги натижаларини оптималлаштиришда олинган илмий натижаларга кўра:
биринчи илмий янгилик: анъанавий буйрак операцияларида мультимодал анестезиянинг таркибий қисми сифатида умуртқани тик тутадиган мушаклар фасцияси блокадасининг самарадорлиги ва хавфсизлиги исботланган. «Буйраклардаги очиқ операцияларда мультимодаль анестезиянинг компоненти сифатида тананинг орқа томонни тикловчи мушакни блокада қилиш усули Erector Spinae Plane (ESP)» номли услубий тавсиялар ишлаб чиқилган ва жорий этилган (ЎзР ССВ «РИУИАТМ» ДМ нинг 2024 йил 01 мартдаги 01-03-007/m-сонли маълумотномаси). Тадқиқот натижалари Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш тизимининг даволаш-профилактика муассасалари, жумладан Республика ихтисослаштирилган урология илмий-амалий тиббиёт маркази («РИУИАТМ» ДМ) ни жарроҳлик-анестезиология бўлимларига (20.03.2024 йилдаги 25 I сон маълумотнома) ва Хоразм (25.04.2024 йилдаги 25 I -сон маълумотнома) ҳамда Фарғона филиалларининг (05.08.2024 йилдаги 59 В-сон маълумотнома) амалий фаолиятига жорий этилган, (ЎзР соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий-техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/41-сон маълумотномаси). Ижтимоий самарадорлиги. Юқорида кўрсатилган шифохоналарнинг анестезиолог-реаниматологлари амалиётига ушбу минтақавий блокада усулини жорий этиш операциядан кейинги дастлабки 24 соат ичида беморларнинг 75% да оғриқ интенсивлигини минимал даражага тушириш имконини берган, бу эса ҳаёт сифатини ва даволанишдан қониқишни яхшилаган. Иқтисодий самарадорлиги. Жарроҳлик аралашувлар ҳажми ва асоратлар мавжудлигига қарамасдан, беморларнинг шифохонада қолиш харажатларини камайтиришда намоён бўлади. Даволашнинг ўртача давомийлиги 5 кунга (902000 сўм) нисбатан 4 кунни (721600 сўм) ташкил этган, бу эса харажатларни 180400 сўмга камайтиришга олиб келган. Харажатлар фарқи 180400 сўмни ташкил этган, бу эса харажатларни оптималлаштириш ва тиббий ёрдам самарадорлигини ошириш учун ESP блокидан фойдаланишнинг мақсадга мувофиқлигини таъкидлайди.
иккинчи илмий янгилик: Анъанавий буйрак операцияларида умуртқани тик тутадиган мушаклар фасцияси блокадасининг самарадорлиги аниқланган, у интраоперацион ва операциядан кейинги оғриқни, анальгетиклар истеъмолини ҳамда кўнгил айниши ва қайтиш каби ножўя кўринишлар частотасини камайтиришда намоён бўлиб, ушбу усулни мультимодал анестезияни янада такомиллаштириш учун истиқболли деб баҳолаш имконини берган. «Буйракларда очиқ операцияларда мультимодаль анестезиянинг таркибий қисми сифатида орқа томонни тикловчи мушакни блокада қилиш усули Erector Spinae Plane (ESP)» услубий тавсиялар асосланган, ишлаб чиқилган ва жорий этилган (ЎзР ССВ «РИУИАТМ» ДМ нинг 2024 йил 01 мартдаги 01-03-007/m-сонли маълумотномаси). Тадқиқот натижалари Республика ихтисослаштирилган урология илмий-амалий тиббиёт маркази («РИУИАТМ» ДМ) ни (20.03.2024 йилдаги 25 I сон маълумотнома) ва Хоразм (25.04.2024 йилдаги 25 I -сон маълумотнома) ҳамда Фарғона филиалларининг (05.08.2024 йилдаги 59 В-сон маълумотнома) жарроҳлик-анестезиология бўлимларининг амалий фаолиятига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги. ESP блокидан фойдаланиш анальгетикларни истеъмол қилишни камайтиради ва кўнгил айниши ва қайт қилиш каби ножўя кўринишларнинг частотасини 90% га камайтирган, бу эса беморларнинг ҳаёт сифатини ва даволанишдан қониқишини яхшилашга ёрдам берган. Иқтисодий самарадорлиги. Оғриқ қолдирувчи дори воситаларининг харажатларини сезиларли даражада камайтиришда намоён бўлган. Операциядан кейинги оғриқсизлантириш нархи Промедол (286377 сўмдан 51401 сўмгача), Диклофенак (13850 сўмдан 12650 сўмгача) ва Парацетамол (240366 сўмдан 40073 сўмгача) харажатларини ўз ичига олган ҳолда 540593 сўмдан 104124 сўмгача камайган. Умумий тежамкорлик 439469 сўмни ташкил этган, бу оғриқ қолдирувчи воситаларни истеъмол қилишни камайтириш орқали ESP блокини қўллашнинг иқтисодий самарадорлигини тасдиқлайди.
учинчи илмий янгилик: ESP блокадаси учун маҳаллий анестетикнинг турли дозалари (125 мг ва 150 мг бупивакаин) ўрганилган, бу эса операциядан кейинги самарали оғриқсизлантириш ва ножўя таъсирларни минималлаштиришни таъминлайдиган оптимал дозалар ҳажмларни аниқлаш имконини берган. «Буйракларда очиқ операцияларда мультимодаль анестезиянинг таркибий қисми сифатида орқа томонни тикловчи мушакни блокада қилиш усули Erector Spinae Plane (ESP)» услубий тавсиялар тайёрланган, илмий асосланган ва жорий этилган (ЎзР ССВ «РИУИАТМ» ДМ нинг 2024 йил 01 мартдаги 01-03-007/m-сонли маълумотномаси). Тадқиқот натижалари Республика ихтисослаштирилган урология илмий-амалий тиббиёт маркази («РИУИАТМ» ДМ) ни (20.03.2024 йилдаги 25 I сон маълумотнома) ва Хоразм (25.04.2024 йилдаги 25 I -сон маълумотнома) ҳамда Фарғона филиалларининг (05.08.2024 йилдаги 59 В-сон маълумотномаси, ЎзР соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий-техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/41-сон маълумотномаси) жарроҳлик-анестезиология бўлимларининг амалий фаолиятига муваффақиятли реализация қилинган. Ижтимоий самарадорлиги. Бупивакаин (125 мг ва 150 мг) дозаларини таққослаш гемодинамик кўрсаткичларнинг барқарорлигини сақлаб қолган ҳолда операциядан кейинги оғриқсизлантиришни таъминлашда бир хил самарадорликни кўрсатган. Кичикроқ дозани (125 мг) қўллаш токсик таъсирлар ва ножўя таъсирлар хавфини камайтиради, даволаш хавфсизлиги ва қулайлигини оширган. Иқтисодий самарадорлиги. Бупивакаиннинг турли хил дозаларини (125 мг ва 150 мг) ўрганиш 125 мг нинг оптимал дозасини аниқлашга имкон берган, бу эса дори воситаларига камроқ сарф-харажатлар билан операциядан кейинги оғриқсизлантиришнинг худди шундай даражасини таъминлайди.
тўртинчи илмий янгилик: анъанавий буйрак операцияларида ESP блокадаси самарадорлиги ва хавфсизлигини комплекс баҳолаш, шу жумладан анальгетиклар харажатлари, беморларнинг реанимация ва интенсив терапия бўлимларида, шунингдек, стационарда бўлиш муддати таҳлили ўтказилган, бу эса ушбу усулнинг операциядан кейинги даврга таъсири ҳақида тўлиқ тасаввурга эга бўлиш имконини берган. «Буйракларда очиқ операцияларда мультимодаль анестезиянинг таркибий қисми сифатида орқа томонни тикловчи мушакни блокада қилиш усули Erector Spinae Plane (ESP)» услубий тавсиялар ишлаб чиқилган ва жорий этилган (ЎзР ССВ «РИУИАТМ» ДМ нинг 2024 йил 01 мартдаги 01-03-007/m-сонли маълумотномаси). Тадқиқот натижалари Республика ихтисослаштирилган урология илмий-амалий тиббиёт маркази («РИУИАТМ» ДМ) ни (20.03.2024 йилдаги 25 I сон маълумотнома) ва Хоразм (25.04.2024 йилдаги 25 I -сон маълумотнома) ҳамда Фарғона филиалларининг (05.08.2024 йилдаги 59 В-сон маълумотномаси), (ЎзР соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий-техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/41-сон маълумотномаси) жарроҳлик-анестезиология бўлимларининг амалий фаолиятига самарали интеграция қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: Анальгетиклар учун молиявий ҳаражатларни камайтириш ва бемор ҳамда унинг оиласининг умумий касалхонада қолишидан иборат. Иқтисодий самарадорлиги: Беморларнинг реанимация ва интенсив терапия бўлимида бўлиш вақтини сезиларли даражада қисқартиришдан иборат. РИТБ да бўлишнинг ўртача давомийлиги 2,88 ± 0,17 соатни ташкил этган, бу 10,89 ± 3,51 соатга нисбатан сезиларли даражада паст бўлган. ESP-блокни қўллаш оғриқсизлантириш харажатларини 436469 сўмга камайтириш имконини берган. Шифохонада даволанишнинг ўртача давомийлигини 5 кундан 4 кунгача қисқартириш харажатларни 180400 сўмга (902000 сўмдан 721600 сўмгача) камайтириш имконини берган. ESP блокадаси нафақат оғриқсизлантириш самарадорлигини оширган ва беморларнинг тикланишини тезлаштирган, балки даволаш учун молиявий харажатларни сезиларли даражада камайтиришга имкон берган.