Шерқулов Қодир Усмонқуловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ректал оқмаларни ташхислаш ва жарроҳлик даволашни такомиллаштириш», 14.00.27 – Хирургия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/Tib3075.
Илмий раҳбар: Давлатов Салим Сулаймонович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Мамараджабов Собиржон Эргашевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Рахметов Нурлан Рахметович, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Қозоғистон Республикаси).
Етакчи ташкилот: И.К. Ахунбаев номидаги Қирғизистон давлат тиббиёт академияси (Қирғизистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: 
оқма йўлини кесишнинг техник жиҳатларини такомиллаштириш орқали тўғри ичак оқмалари билан оғриган беморларни даволаш натижаларини яхшилашдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
тўғри ичак оқмаси бўлган беморларда ички канални аниқ кўрсатиш ва оқма йўлининг анал сфинктер толаларига нисбатини аниқлаш учун параректал клетчатканинг ультратовуш текшируви, кичик чаноқнинг магнит-резонанс томографияси ҳамда оқмани сифатли контрастлашни таъминлайдиган махсус қурилма ишлаб чиқилган;
жарроҳлик амалиётининг радикаллигини таъминлашда анал сфинктерининг бутунлигини сақлаб қолишга қаратилган анал оқмаларни кесиб олишнинг техник ва тактик жиҳатлари операциядан кейинги дастлабки асоратлар частотасини 8,9% дан 2,6% гача камайтириши асосланган;
тўғри ичак мураккаб оқмаларини жарроҳлик даволашда анал сфинктер мушак толаларини шикастламайдиган ва жарроҳлик даволаш учун камроқ вақт талаб қиладиган модификацияланган тугмали зонд ва зайтунли эгилувчан цилиндрсимон ўтказгичдан фойдаланиш техник жиҳатдан асосланган;
операциядан кейинги даврнинг кечишига таъсир қилувчи омилларни, анал сфинктер етишмовчилиги эҳтимолини ва касалликнинг қайталаниш хавфини патогенетик механизмларини ҳисобга олган ҳолда, анал оқмасида амалиёт бажарилган беморларнинг ҳаёт сифатини баҳолаш учун махсус шкала такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ректал оқмаларни ташхислаш ва жарроҳлик даволашни такомиллаштириш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида (Ўзбекистон Республикаси ССВ ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 26.11.2024 й. 09/37-сон хулосаси):
биринчи илмий янгилик: тўғри ичак оқмаси бўлган беморларда ички канални аниқ кўрсатиш ва оқма йўлининг анал сфинктер толаларига нисбатини аниқлаш учун параректал клетчатканинг ультратовуш текшируви, кичик чаноқнинг магнит-резонанс томографияси ҳамда оқмани сифатли контрастлашни таъминлайдиган махсус қурилма ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси 17.10.2024 й. 3818-7-107-TB/2024-сон буйруғи ва Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 26.10.2024 й. 152-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: тўғри ичак оқмаларининг мураккаб шакллари бўлган беморларда оқма йўлининг жойлашувини аниқлаш ва оптимал жарроҳлик даволашни танлаш мақсадида фистулография, тўғри ичак ва параректал клетчатканинг ультратовуш текшируви, кичик чаноқнинг магнит-резонанс томографиясини ўз ичига олган комплекс текширув мажбурий эканлиги аниқланди. Иқтисодий самарадорлиги: тўғри ичак оқмаларининг мураккаб шакллари бўлган беморларда оқма йўлининг жойлашувини аниқлаш ва оптимал жарроҳлик даволашни танлаш тактикаси билан беморларнинг стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 5 кун учун 1945220 сўм (СамДТУ кўп тармоқли клиникаси прейскурантига кўра). Беморларнинг барча лаборатор-инструментал текширишларига жами 855550 сўм сарфланади. Хулоса: тўғри ичак оқмаси бўлган беморларда тўғри ичак ва параректал клетчатканинг ультратовуш текшируви, кичик чаноқнинг магнит-резонанс томографияси ҳамда оқмани сифатли контрастлашни таъминлайдиган махсус ишлаб чиқилган қурилмалардан фойдаланган ҳолда фистулографияни ўз ичига олган нурли диагностика усуллари, ички тешикни аниқ кўрсатиш ва оқма йўлининг анал сфинктер толаларига нисбатини аниқлаш имконини беради. Бу эса операциядан олдинги адекват ташхисни таъминлайди ва жарроҳлик тактикасини танлашни осонлаштиради.
иккинчи илмий янгилик: жарроҳлик амалиётининг радикаллигини таъминлашда анал сфинктерининг бутунлигини сақлаб қолишга қаратилган анал оқмаларни кесиб олишнинг техник ва тактик жиҳатлари операциядан кейинги дастлабки асоратлар частотасини 8,9% дан 2,6% гача камайтириши асосланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси 17.10.2024 й. 3818-7-107-TB/2024-сон буйруғи ва Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 26.10.2024 й. 152-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: тўғридан-тўғри ичак оқмаларини жарроҳлик йўли билан даволашда операция жараёнини соддалаштирадиган модификацияланган тугмачали зонд ва зайтунли эгилувчан цилиндрсимон ўтказгич ишлаб чиқилган. Иқтисодий самарадорлиги: модификацияланган тугмачали зонд ва зайтунли эгилувчан цилиндрсимон ўтказгич билан ишланганда операция олди қўшимча текширув усулларига эхтиёж кузатилмайди. Бу эса ўз навбатида беморларнинг кўшимча ўз хисобидан маблағ тўланмайди. Хулоса: тўғри ичак оқмалари билан оғриган беморларни жарроҳлик йўли билан даволаш тактикасини танлаш учун ишлаб чиқилган алгоритм, кўрсатилаётган ёрдам сифатини яхшилашга имкон берди. Бу операциядан кейинги дастлабки асоратлар частотасини 8,9% дан 2,6% гача (χ2 мезони бўйича р=0,027), касалликнинг қайталанишини 6,4% дан 1,8% гача (χ2 мезони бўйича р=0,031) пасайтириш ва анал сфинктер етишмовчилигини 8,5% дан нолга тушириш орқали амалга оширилди. 
учинчи илмий янгилик: тўғри ичак мураккаб оқмаларини жарроҳлик даволашда анал сфинктер мушак толаларини шикастламайдиган ва жарроҳлик даволаш учун камроқ вақт талаб қиладиган модификацияланган тугмали зонд ва зайтунли эгилувчан цилиндрсимон ўтказгичдан фойдаланиш техник жиҳатдан асосланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси 17.10.2024 й. 3818-7-107-TB/2024-сон буйруғи ва Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 26.10.2024 й. 152-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: анал сфинктер мушак толаларини шикастламайдиган ва жарроҳлик даволаш учун камроқ вақт талаб қиладиган модификацияланган тугмали зонд ва зайтунли эгилувчан цилиндрсимон қурилма билан ишлашда ички канални аниқлаш ва операциядан кейинги эрта асоратларни олдини олади. Иқтисодий самарадорлиги: ушбу жорий қилинган модификацияланган тугмали зонддан фойдаланиш ёрдамида беморлар учун умумий иқтисодий самарадорлик 20% гача қисқариши кузатилади. Хулоса: мураккаб тўғри ичак оқмаларини жарроҳлик даволашда модификацияланган тугмали зонд ва зайтунли эгилувчан цилиндрсимон ўтказгичдан фойдаланиш техник жиҳатдан осонроқ, анал сфинктер мушак толаларини шикастламайди ва жарроҳлик даволаш учун 80,5±7,3 дақиқадан 44,2±5,1 дақиқагача вақт талаб қилади.
тўртинчи илмий янгилик: операциядан кейинги даврнинг кечишига таъсир қилувчи омилларни, анал сфинктер етишмовчилиги эҳтимолини ва касалликнинг қайталаниш хавфини патогенетик механизмларини ҳисобга олган ҳолда, анал оқмасида амалиёт бажарилган беморларнинг ҳаёт сифатини баҳолаш учун махсус шкала такомиллаштирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси 17.10.2024 й. 3818-7-107-TB/2024-сон буйруғи ва Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 26.10.2024 й. 152-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: тўғри ичак оқмаси кесилган беморларнинг ҳаёт сифатини баҳолаш шкаласи беморларнинг жисмоний, руҳий ва ижтимоий кундалик фаолиятига таъсир қилувчи асосий омилларни ҳисобга олган ҳолда такомиллаштирилган. Иқтисодий самарадорлиги: беморларнинг стационар шароитда даволанишининг 3 кунгача қисқаришини инобатга олсак, жами асосий гурухдаги беморларнинг иқтисодий кўрсаткич ўз навбатида таққослаш гурухидан 30% гача бюджет маблағлари, бюджетдан ташқари 858000 сўм (СамДТУ кўп тармоқли клиникаси прейскурантига кўра) тежашга олиб келди. Хулоса: асосий гуруҳда қўлланилган сфинктер сақловчи жарроҳлик аралашувлар анъанавий сфинктер чоки билан оқмани кесиш жарроҳлик аралашувларига нисбатан камроқ вақтинчалик меҳнатга лаёқатсизлик муддатини талаб қилади, операциядан кейинги даврнинг янада қулай кечиши, оғриқ синдромининг камроқ ифодаланиши - 6,0±0,2 баллга қарши 1,6±0,3 балл; касалхонада ётиш муддатининг қисқалиги - 17,4±3,1 кунга қарши 10,1±2,2 кун ва операциядан кейинги реабилитация муддатининг камроқ бўлиши беморларнинг ҳаёт сифатига сезиларли таъсир кўрсатади, шунингдек, даволашнинг ижобий натижаларига эришиш учун молиявий харажатларни камайтиради.