Баходирова Шахло Баходировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Абдулла Қодирий асарларидаги архаик ва лакунар бирликлар тадқиқи”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Fil3258
Илмий раҳбар: Холманова Зулхумор Турдиевна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Чирчиқ давлат педагогика университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01. 
Расмий оппонентлар: Муҳамедова Саодат Худойбериевна, филология фанлари доктори, профессор; Убайдуллаев Алишер Абдусаломович, филология фанлари номзоди, доцент. 
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Абдулла Қодирий асарларидаги архаик ва лакунар бирликларнинг ҳозирги ўзбек адабий тилига муносабатини белгилаш, тушунчани акс эттириш, таъсирчанлик, бадиийликни таъминлаш имкониятини ёритиш, ижодкорнинг сўз қўллаш маҳоратини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий йангилиги қуйидагилардан иборат:
 Абдулла Қодирий асарларидаги ички  лакунар бирликлар  тизимлаштирилган, архаик бирликларга муносабати изоҳланган, тарихий-этимологик,  лингвостатистик жиҳатдан таҳлил қилиниб, юзага келиш омиллари аниқланган;
архаик ва лакунар бирликлар семантик, структур-грамматик жиҳатдан таснифланган,  архаик ва лакунар лексемалар, фраземалар ажратилган, архаик ва  лакунар семалар аниқланган, семантик-услубий жиҳатдан далилланиб, тушунча, белгини даражалаб, ҳаракат-ҳолатни турли  усулларда кўрсатиш хусусиятлари очиб берилган;
нарса-буюм, белги-хусусият, ҳаракат-ҳолат, ҳажм-ўлчов маъноларини билдирувчи  архаик ва лакунар бирликлар ажратилиб, қўлланиш даражаси аниқланган, ҳозирги ўзбек адабий тилига муносабати белгиланган; тушунчани ифодалаш хусусиятлари ҳамда лингвомаданий белгилари  кўрсатилган;
архаик ва лакунар лексема, фраземаларнинг семантик-услубий, лингвокултурологик  ўзига хосликлари исботланиб, архаизмга айланган лакунар бирликлар аниқланган, адабий тилни бойитиш, таъсирчанлик, бадиийликни таъминлаш имкониятлари асосланган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Абдулла Қодирий  асарларидаги архаик ва лакунар бирликлар тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида: 
диссертацияда келтирилган чипхўрлик “овқатни танлаб ейдиган”, тарғил “ранг”, чучмал “таъм”, мурт “юз қисми” каби лакунар бирликларнинг аксарияти адабий тил доирасида архаиклашгани, номланмаган тушунча ҳақида ахборот беришига оид таҳлиллардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида  2022-2023- йилларда бажарилган ИЛ-52 тур-21091433 рақамли “Ўзбек миллий маданиятига хос атамаларга оид мақолалар базасини яратиш (Википедия электрон энциклопедияси мезонлари асосида)” мавзусидаги амалий тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 26-мартдаги 01/6-728-сон маълумотномаси). Натижада туркий қатламга мансуб архаик ва лакунар бирликларнинг изоҳлари электрон платформа материалининг давр нуқтайи назаридан хилма-хиллигини таъминлаган;
адабий тилда учрамайдиган архаик ва лакунар бирликларнинг шевалар таркибида сақланиб қолгани, бадиий асарлар матнида семантик-услубий функсия бажаришига  оид илмий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида  2022-2023- йилларда бажарилган ИЛ-52 тур-21091433 рақамли “Ўзбек миллий маданиятига хос атамаларга оид мақолалар базасини яратиш (Википедия электрон энциклопедияси мезонлари асосида)” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 26-мартдаги 01/6-728-сон маълумотномаси). Натижада архаик ва лакунар бирликларнинг ўзбек шевалари ва туркий тиллар лексикаси ўртасидаги муштаракликни акс эттирувчи хусусиятлари  электрон платформа материаллари мазмунини бойитган.
Ўзбек тили луғат бойлигини туркий лексемалар ҳисобига ошириш, семантик луғатларни шакллантириш, таржима матнларнинг аслиятга мувофиқлигини таъминлаш ва таржима луғатларни такомиллаштириш ҳақидаги  хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2019-2022- йилларда бажарилган ПЗ–2020042022 рақамли “Туркий тилларнинг лингводидактик электрон платформасини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада  фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 3-октябрдаги 01/6-2689-сон маълумотномаси). Натижада лакунар бирликларнинг консептни тўлиқ ифодалаш хусусияти, ўз қатламга оид сўзларни кенг қўллаш мақсади архаик ва лакунар бирликлардан кенг миқёсда фойдаланиш имкониятини яратгани ҳақидаги илмий хулосалар электрон платформа материалларининг мазмунан бойитилишини  таъминлаган;
тил ва маданият, лингвокултурология, лакуналар, лакунар бирликлар ва уларга ёндош тушунчалар, архаик бирликлар,  реалиялар муносабати ҳақидаги таҳлиллардан,  Абдулла Қодирий асарларидаги архаик ва лакунар бирликлар тавсифи, таснифи, белги, ҳаракат-ҳолат билдирувчи лексемаларнинг семантик, тарихий-этимологик хусусиятлари, тилни ички омиллар асосида бойитиш имкониятлари, адабий тилда учрамайдиган серкулки  “кўп куладиган”, чўгури  “қовун тури”,  шолпар “мато тури”, чувак  “кўримсиз”,  уқа “жияк”,  сиякинмоқ “таранглашмоқ” каби бир қатор лакунар бирликларнинг архаизмлар ва шева сўзларига ажралиши ҳақидаги  илмий хулосалардан 2023-2024-йилларда Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканали “Ҳамма учун” кўрсатувининг ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (ЎзМТРК “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил  7-октябрдаги 06-28-944-сон маълумотномаси). Натижада кўрсатув ссенарийлари  ХХ аср бошларидаги лисоний вазият, ўзбек тили тараққиёти, ички омил, адабий тил ва шева муносабати, ўзбек адабий тили тарихий тараққиёт босқичларидаги лакунар бирликларнинг сақланиб қолиши ва кейинги авлодга етказилишида тарихий-бадиий манбаларнинг, ижодкор сўз қўллаш  маҳоратининг аҳамияти, лакунар бирликларга ёндош тушунчалар изоҳи ҳақидаги материаллар билан бойитилган.