Хаджаева Умида Абдухамид қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Машинасозлик саноати ишчиларида касбий хавфни башоратлаш ва меҳнат шароитини оптималлаштириш», 14.00.07 – Гигиена (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.3.PhD/Tib3771.
Илмий раҳбар: Искандаров Азиз Баҳромович, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Эрматов Низом Жумакулович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Хаширбаева Динара Махкамбаевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: С.Д.Асфендияров номидаги Қозоқ миллий тиббиёт университети (Қозоғистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: машинасозлик корхоналарида ишлаб чиқариш муҳити омилларини ва ишловчилар организмининнг фунционал ҳолатини физиологик кўрсаткичлари динамикасини комплекс баҳолаш натижасида ишчиларида касбий хавфни башоратлаш ва меҳнат шароитини оптималлаштиришга қаратилган профилактик чора-тадбирлар ўтказиш алгоритмини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
машинасозлик корхонаси ишчиларида меҳнат шаротининг модернизациясига қарамасдан куни давомидаги ортиқча юкламалар натижасида функционал ҳолатнинг пасайиши, асаб, юрак-қон томир тизими, таянч-ҳаракат аппарати ҳамда эшитиш анализатори фаолиятининг ўзгариши, жисмоний зўриқишлар, чуқур чарчаш билан боғлиқ меҳнат шароитларини назорати бўйича хавфга йўналтирилган моделнинг асосланганлиги исботланган;
машинасозлик корхоналарида металл, қуйма, маҳсулот ва деталларга сайқал берувчилар иш жойларининг меҳнат шароити синфи “зарарли” деб баҳоланган 3-синф 3-даражадан 3-синф 2-даражага, бошқа касбий гуруҳларга мансуб ишчиларнинг меҳнат шароитлари 3-синф 1-даражагача пасайиши машинасозлик саноати ишчиларининг саломатлик ҳолати ўртача ва ўртачадан юқори касбий хавф даражасини илк маратоба баҳолаш тартиби асосланган;
машинасозлик саноатида нафақат микроиқлим, намлик, бўяш цехидаги кислота ва бўёқларнинг кучли кимёвий ҳидининг аллергенлик хусусияти, меҳнат шаротининг психофизиологик портрети ва ташкилий жиҳатларини баҳолаш динамикасини таҳлилида профилактик чора-тадбирларини тадбиқ қилиш самарадорлигини ошириш имкон берадиган касбий хавфни даражасини тизимли башоратлаш модели ишлаб чиқилган;
машинасозлик саноати корхоналарида меҳнат хавфсизлиги ва самарадорлигини оширишга қаратилган техник ва технологик чора-тадбирларни ишлаб чиқиш орқали меҳнат шароитларини оптималлаштириш, зарарли омилларнинг касбий хавфини камайтириш бўйича профилактика чора-тадбирларини ўтказиш алгоритми такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Машинасозлик саноати ишловчилари учун касбий хавфларни прогнозлаш ва меҳнат шароитларини оптималлаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: машинасозлик корхонаси ишчиларида меҳнат шаротининг модернизациясига қарамасдан куни давомидаги ортиқча юкламалар натижасида функционал ҳолатнинг пасайиши, асаб, юрак-қон томир тизими, таянч-ҳаракат аппарати ҳамда эшитиш анализатори фаолиятининг ўзгариши, жисмоний зўриқишлар, чуқур чарчаш билан боғлиқ меҳнат шароитларини назорати бўйича хавфга йўналтирилган моделнинг асосланганлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 24 апрелда 04-24/297-t-сон билан тасдиқланган «Машинасозлик саноати корхоналарида соғломлаштириш чора тадбирларини оптималлаштириш йўллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазқур таклиф Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси бўйича 21.05.2024 йилдаги 31-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Тошкент вилояти бошқармаси бўйича 20.05.2024 йилдаги 87-П-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/72-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган профилактик чора-тадбирлар соғлом турмуш тарзини асосий тамоилларини тадбиқ қилишга, меҳнат фаолиятини сифатини яхшилашга, ишловчиларни ўз иш жойлари билан қониқиши, меҳнат шароитлари билан боғлиқ ногиронликнинг олдини олишни ва узоқ умр кўришни таъминлаш имконини беришга йўналтирилади. Иқтисодий самарадорлиги: вақтинчалик меҳнат қобилиятини йўқотилганлик билан боғлиқ бўлган касаллик варақалари учун 5.783.768.772 сўм маблағлар машинасозлик корхоналарида ишловчиларнинг меҳнат шароитларини соғломлаштириш натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: машинасозлик корхоналарида металл, қуйма, маҳсулот ва деталларга сайқал берувчилар иш жойларининг меҳнат шароити синфи “зарарли” деб баҳоланган 3-синф 3-даражадан 3-синф 2-даражага, бошқа касбий гуруҳларга мансуб ишчиларнинг меҳнат шароитлари 3-синф 1-даражагача пасайиши машинасозлик саноати ишчиларининг саломатлик ҳолати ўртача ва ўртачадан юқори касбий хавф даражасини илк маратоба баҳолаш тартиби асосланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 24 апрелда 04-24/297-t-сон билан тасдиқланган «Машинасозлик саноати корхоналарида соғломлаштириш чора тадбирларини оптималлаштириш йўллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазқур таклиф Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси бўйича 21.05.2024 йилдаги 31-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Тошкент вилояти бошқармаси бўйича 20.05.2024 йилдаги 87-П-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/72-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган профилактик чора-тадбирлар соғлом турмуш тарзини асосий тамоилларини тадбиқ қилишга, меҳнат фаолиятини сифатини яхшилашга, ишловчиларни ўз иш жойлари билан қониқиши, меҳнат шароитлари билан боғлиқ ногиронликнинг олдини олишни ва узоқ умр кўришни таъминлаш имконини беришга йўналтирилади. Иқтисодий самарадорлиги: вақтинчалик меҳнат қобилиятини йўқотилганлик билан боғлиқ бўлган касаллик варақалари учун 5.783.768.772 сўм маблағлар машинасозлик корхоналарида ишловчиларнинг меҳнат шароитларини соғломлаштириш натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: машинасозлик саноатида нафақат микроиқлим, намлик, бўяш цехидаги кислота ва бўёқларнинг кучли кимёвий ҳидининг аллергенлик хусусияти, меҳнат шаротининг психофизиологик портрети ва ташкилий жиҳатларини баҳолаш динамикасини таҳлилида профилактик чора-тадбирларини тадбиқ қилиш самарадорлигини ошириш имкон берадиган касбий хавфни даражасини тизимли башоратлаш модели ишлаб чиқилганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 24 апрелда 04-24/297-t-сон билан тасдиқланган «Машинасозлик саноати корхоналарида соғломлаштириш чора тадбирларини оптималлаштириш йўллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазқур таклиф Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси бўйича 21.05.2024 йилдаги 31-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Тошкент вилояти бошқармаси бўйича 20.05.2024 йилдаги 87-П-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/72-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган профилактик чора-тадбирлар соғлом турмуш тарзини асосий тамоилларини тадбиқ қилишга, меҳнат фаолиятини сифатини яхшилашга, ишловчиларни ўз иш жойлари билан қониқиши, меҳнат шароитлари билан боғлиқ ногиронликнинг олдини олишни ва узоқ умр кўришни таъминлаш имконини беришга йўналтирилади. Иқтисодий самарадорлиги: вақтинчалик меҳнат қобилиятини йўқотилганлик билан боғлиқ бўлган касаллик варақалари учун 5.783.768.772 сўм маблағлар машинасозлик корхоналарида ишловчиларнинг меҳнат шароитларини соғломлаштириш натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: машинасозлик саноати корхоналарида меҳнат хавфсизлиги ва самарадорлигини оширишга қаратилган техник ва технологик чора-тадбирларни ишлаб чиқиш орқали меҳнат шароитларини оптималлаштириш, зарарли омилларнинг касбий хавфини камайтириш бўйича профилактика чора-тадбирларини ўтказиш алгоритми такомиллаштирилганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 24 апрелда 04-24/297-t-сон билан тасдиқланган «Машинасозлик саноати корхоналарида соғломлаштириш чора тадбирларини оптималлаштириш йўллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазқур таклиф Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси бўйича 21.05.2024 йилдаги 31-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги Тошкент вилояти бошқармаси бўйича 20.05.2024 йилдаги 87-П-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/72-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган профилактик чора-тадбирлар соғлом турмуш тарзини асосий тамоилларини тадбиқ қилишга, меҳнат фаолиятини сифатини яхшилашга, ишловчиларни ўз иш жойлари билан қониқиши, меҳнат шароитлари билан боғлиқ ногиронликнинг олдини олишни ва узоқ умр кўришни таъминлаш имконини беришга йўналтирилади. Иқтисодий самарадорлиги: вақтинчалик меҳнат қобилиятини йўқотилганлик билан боғлиқ бўлган касаллик варақалари учун 5.783.768.772 сўм маблағлар машинасозлик корхоналарида ишловчиларнинг меҳнат шароитларини соғломлаштириш натижасида иқтисод қилинади.
