Тоғаев Жўрабек Фахриддиновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси химояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Експерементал ўпка пневмосклерозида йўғон ичак морфометрик кўрсаткичларининг хусусиятлари” 14.00.02 - Морфология (тиббиёт фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.1.PhD/Tib23 75.
Илмий раҳбар: Тешаев Шухрат Жумаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт института, DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01.
Расмий оппонентлар: Зокирова Наргиза Баходировна. тиббиёт фанлари доктори; Рагимов Разин Мирзекеримович тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарканд давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.    Тадқиқотнинг мақсади:
Экспериментал ўпка пневмосклерозида йўғон ичак деворларининг морфологик хусусиятларини ўрганишдан иборат.
III.    Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор экспериментал ўпка пневмосклерозида йўғон ичакнинг кўтарилувчи чамбар ичак тўқималарида таъсири сабабли унда юз берадиган гистоморфологик ўзгаришлар аниқланган;
илк бор ўпка пневмосклерозининг турли босқичларида йўғон ичакнинг кўричак қисми лимфоид тугунларини морфометрик кўрсаткичларининг ўзгариши аниқланган;
экспериментал ўпка пневмосклерозида оқ зоциз каламуш тўғри ичагининг шиллиқ қавати ва шиллиқ ости қаватида, айниқса крипталар деворларида ва қадаҳсимон ҳужайраларида Ki-67 маркерининг юқори экспрессияси кузатилиб, (86,6%    80,8% ва 68,2%) бу экспериментал пневмосклероз жараёнида ҳужайраларнинг пролифератив фаоллиги ошганлиги исботланган;
илк бор ўпка пневмосклерозида юзага келадиган ўзгаришлар ва тўғри ичакнинг қаватларидаги морфологик ва морфометрик ўзгаришлари CD45 маркери учун тумор-инфилтрация қилувчи лимфоцитлар даражасига кўра, тўқимада асосан ўртача иммун жавоб устунлигини кўрсатиши аниқланган.
IV.    Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт института мувофиқлаштирувчи-експерт кенгашининг 2024 йил 12 сентабр 04/7904-сон хулосасига кўра (илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш тўғрисида Бухоро давлат тиббиёт институтининг 30.09.2024 йилдаги № 24-м/051 -сонли хати Эксперт кенгашига такдим этилган);
биринчи илмий янгилик: илк бор экспериментал ўпка пневмосклерозида йўғон ичакнинг кўтарилувчи чамбар ичак тўқималарида таъсири сабабли унда юз берадиган гистоморфологик ўзгаришлар аниқланган тадқиқот натижалари Хоразм вилоят патологик анатомия экспертиза бюроси (буйруқ 8.08.2024 й №3 8/4-сон) ҳамда Бухоро вилоят патологик анатомия бюроси (буйруқ 8.08.2024 й №33-сон) амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Олинган тадқиқот маълумотларини амалга ошириш ўпка пневмосклерозида кўтарилувчи чамбар ичак эпителий ҳужайралари ва мускул қаватнинг морфологик тузилишини, кўринишини ўрганиш натижасида ўзига хос патоморфологик белгиларини аниқлаш имконини беради. Маълумотларига асосланган ҳолда хасталикни эрта ташхислаш, даволаш, ҳаёт сифатини яхшилаш ва асоратларни камайтириш усулларини ишлаб чиқиш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: Ўпка пневмосклерозидан келиб чиққан кўтарилувчи чамбар ичак тўқимасида морфологик ўзгаришлар билан хасталанган беморларнинг клиник-морфологик маълумотлари асосида башоратлашга сарф харажатларга шифохонанинг буджетдан ташқари маблағлар ҳисобидан ташхислаш учун 156200 сўмга иқгисод қилиш ва беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: илк бор ўпка пневмосклерозининг турли босқичларида йўғон ичакнинг кўричак қисми лимфоид тугунларини морфометрик кўрсаткичларининг ўзгариши аниқланган тадқиқот натижалари Хоразм вилоят патологик анатомия экспертиза бюроси (буйруқ 8.08.2024 й №38/4-сон) ҳамда Бухоро вилоят патологик анатомия бюроси (буйруқ 8.08.2024 й №3 3-сон) амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Илк бор экспериментал ўпка пневмосклерозида йўғон ичакдагининг кўричак қисми лимфоид тугунларнинг морфометрик ўзгаришлари аниқланган. Гистоморфологик жиҳатлари асосида бу патологиянинг келиб чиқиши, ривожланиши ва клиник- морфологик аҳамиятини баҳоланганлиги касалликни ташхислаш ҳамда пулмонолог ва гастроентеролог шифокорларга самарали даволаш тактикасини танлаш имкони берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: Экспериментал тадқиқот натижалари оқ зоциз каламушларда ўпка пневмосклероз билан таъсирланишида йўғон ичакдагининг кўричак қисми морфометрик параметрларига таъсири аниқланди. Ўпка пневмосклерози пайтида йўғон ичакдагининг кўричак қисми мускул қавати параметрларининг ўзгариши исботланганлигини ҳисобга олиниши даволаниш самарасини оширишга имкон бериши исботланди, клиник-морфологик маълумотлари асосида башоратлашга сарф харажатларга шифохонанинг буджетдан ташқари маблағлар ҳисобидан ташхислаш учун 156200 сўмга иқтисод қилиш ва беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: экспериментал ўпка пневмосклерозида оқ зоциз каламуш тўғри ичагининг шиллиқ қавати ва шиллиқ ости қаватида, айниқса крипталар деворларида ва қадаҳсимон ҳужайраларида Ki-67 маркерининг юқори экспрессияси кузатилиб, (86,6%, 80,8% ва 68,2%) бу экспериментал пневмосклероз жараёнида ҳужайраларнинг пролифератив фаоллиги ошганлиги исботланган тадқиқот натижалари Хоразм вилоят патологик анатомия экспертиза бюроси (буйруқ 8.08.2024 й №38/4-сон) ҳамда Бухоро вилоят патологик анатомия бюроси (буйруқ 8.08.2024 й №33-сон) амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Экспериментал ўпка пневмосклерози турли босқичларида тўғри ичакнинг иммуногистокимёвий таҳлиларда тўғри ичак тўқимасида патологияларнинг келиб чиқиши, ривожланиши ва клиник-морфологик аҳамиятини баҳоланганлиги касалликни ташхислаш ҳамда пулмонолог ва гастроентеролог шифокорларга самарали даволаш тактикасини танлаш имкони берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги:Тўғри ичакнинг мускул қават ва эпителий ҳужайраларининг ўзгариши иммуногистокимёвий ва экспериментал шароитларда ўрганилганлиги ўз навбатида мазкур касалларда асоратларнинг олдини олиш чора тадбирларини белгилашга имкон бериши исботланганлиги буджет маблағлари бир нафар бемор ҳисобига 156200 сўмга беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган.
туртинчи илмий янгилик: илк бор ўпка пневмосклерозида юзага келадиган ўзгаришлар ва тўғри ичакнинг қаватларидаги морфологик ва морфометрик ўзгаришлари CD45 маркери учун тумор-инфилтрация қилувчи лимфоцитлар даражасига кўра, тўқимада асосан ўртача иммун жавоб устунлигини кўрсатиши аниқланган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Тўғри ичакнинг мускул қават ва эпителий ҳужайраларининг иммуногистокимёвий таҳлиларда ядро- ситоплазматик нисбатларининг ўзгариши, экспрессияланиш даражаси оддий ва экспериментал шароитларда ўрганилганлиги ўз навбатида мазкур касалларда асоратларнинг олдини олиш чора тадбирларини белгилашга имкон бериши исботланган, бу ўз навбатида мазкур касалларда асоратларнинг камайтириш ҳисобига ижтимоий самарадорликни ошириш имкониятини беради. Тўғри ичакнинг мускул қават ва эпителий ҳужайраларининг ядро- ситоплазматик нисбатларининг ўзгариши, экспрессияланиш даражаси оддий ва экспериментал шароитларда ўрганилганлиги ўз навбатида мазкур касалларда асоратларнинг олдини олиш чора тадбирларини белгилашга имкон бериши исботланганлиги буджет маблағлари бир нафар бемор ҳисобига 156200 сўм беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган. Хулоса: Ўпка пневмосклерозида юзага келадиган ўзгаришлар ва тўғри ичакнинг қаватларидаги морфологик ва иммуногистокимёвий экспрессияланиш даражаси, ўзгаришлари натижасидаги патологик ҳолат инобатга олиниши даволаш натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблагларини 156200 сўмга ва бюджетдан ташқари маблагларни 58000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Експерементал ўпка пневмосклерозида йўғон ичак морфометрик кўрсаткич-ларининг хусусиятлари” мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни Сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгаш раисига Бухоро давлат тиббиёт института ректори томонидан 2024 йил 23-декабрдаги 04/1303 5-сон хат юборилган.