Абдурахимов Абдухалим Холиддин ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар: 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “COVID-19 ўтказган қандли диабети бор беморларда буйрак етишмовчилигини эрта ташхислаш ва даволаш самарадорлигини ошириш” 14.00.03 – Эндокринология, 14.00.31 – Урология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Tib2657.
Илмий раҳбарлар: Шагазатова Барно Хабибуллаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Шадманов Алишер Каюмович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги DSc.04/30.12.2019.Tib30.02 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш. 
Расмий оппонентлар: Камалов Телман Тулаганович, тиббиёт фанлари доктори; Ахмедов Рустам Носирович, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади COVID-19 ўтказган қандли диабети бор беморларда буйрак етишмовчилигини эрта тасхишлаш орқали даволаш самарадорлигини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
COVID-19 ўтказган қандли диабети бор беморларда ўткир буйрак шикастланишини эрта ташҳислаш мақсадида сийдикда KIM-1 ва VEGF биомаркерлари аҳамияти асосланган;
COVID-19 билан касалланган қандли диабети бор беморларда ўткир буйрак шикастланишини эрта аниқлашда KIM-1 ва VEGF биомаркерларининг башоратлаш қиймати аниқланган;
қандли диабети бор COVID-19 билан касалланган беморларда ва KIM-1 юқори бўлган беморларда КФТ даражасининг эркакларда 76,85±16,44 мл/мин гача, аёлларда эса 48,96±3,5 мл/мин гача пасайиши ушбу маркернинг ўткир буйрак шикастланишида юқори прогностик маркер  сифатида тасдиқланиши асосланган;
қандли диабети бор COVID-19 билан касалланган беморлар орасида ўткир буйрак шикастланиши хавфи юқори бўлган гуруҳлар аниқланиб ўткир буйрак шикастланишини эрта ташхислаш ва самарали даволаш усуллари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
COVID-19 ўтказган қандли диабети бор беморларда буйрак етишмовчилигини эрта ташхислаш ва даволаш самарадорлигини ошириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: COVID-19 ўтказган қандли диабети бор беморларда ўткир буйрак шикастланишини эрта ташҳислаш мақсадида сийдикда KIM-1 ва VEGF биомаркерлари аҳамияти асосланганлиги Андижон вилояти юқумли касалликлар шифохонаси бўйича 02.05.2024-йилдаги 44-сон, ҳамда Фарғона вилояти Қўқон шаҳар тиббиёт бирлашмаси Шошилонч тиббий ёрдам шифохонаси бўйича 03.06.2024-йилдаги 23-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024-йил 10-декабрдаги 10-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган ва қандли диабети бор беморлар орасида ўткир буйрак шикастланиши хавфи юқори бўлган гуруҳларнинг аниқланиши шифокорларга касалликни олдиндан ташхислаш ва эрта аралашув чораларини кўриш имконини берган. Бу оғир асоратларнинг олдини олишга ва ўлим ҳолатларини камайтиришга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: хавф гуруҳидаги беморларнинг олдиндан аниқланиши профилактик чораларнинг ўз вақтида қўлланишига имкон яратган ҳамда даволаш учун ажратиладиган маблағларни камайтирган. Хулоса: Тадқиқот натижалари буйрак асоратларининг олдини олиш стратегияларини ишлаб чиқишга замин яратиб, соғлиқни сақлаш тизимининг самарадорлигини ошириш ва иқтисодий харажатларни камайтиришга хизмат қилган.
иккинчи илмий янгилик: COVID-19 билан касалланган қандли диабети бор беморларда ўткир буйрак шикастланишини эрта аниқлашда KIM-1 ва VEGF биомаркерларининг башоратлаш қиймати аниқланганлиги Андижон вилояти юқумли касалликлар шифохонаси бўйича 02.05.2024-йилдаги 44-сон, ҳамда Фарғона вилояти Қўқон шаҳар тиббиёт бирлашмаси Шошилонч тиббий ёрдам шифохонаси бўйича 03.06.2024-йилдаги 23-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024-йил 10-декабрдаги 10-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 ўтказган ва қандли диабети бор беморларда ўткир буйрак шикастланишини эрта аниқлаш мақсадида сийдикда KIM-1 ва VEGF биомаркерлари ўрганилиши шифокорларга касалликни эрта босқичда ташхислаш имконини берган. Бу эса беморларни ўз вақтида самарали даволашга, буйрак етишмовчилигининг олдини олишга ва ногиронлик ҳамда ўлим ҳолатларини камайтиришга хизмат қилган. Иқтисодий самарадорлиги: KIM-1 ва VEGF биомаркерларини клиник амалиётга жорий этиш анъанавий ташхис усулларига нисбатан касалликни эрта аниқлаш имконини яратиб, ҳар бир бемор учун 380000 сўм миқдорида харажатларни тежашга ёрдам берган. Эрта ташхис туфайли қимматбаҳо диализ ва буйрак трансплантацияси каби оғир муолажалар эҳтимоли пасайиб, соғлиқни сақлаш тизими учун молиявий ҳаражатлар камайган. Хулоса: тадқиқот натижалари диагностика жараёнининг аниқлигини ошириб, соғлиқни сақлаш тизимида ресурслардан самарали фойдаланиш имконини берган. Бу эса беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш ва соғлиқни сақлаш тизимининг иқтисодий барқарорлигини мустаҳкамлашга ёрдам берган;
учинчи илмий янгилик: қандли диабети бор COVID-19 билан касалланган беморларда ва KIM-1 юқори бўлган беморларда КФТ даражасининг эркакларда 76,85±16,44 мл/мин гача, аёлларда эса 48,96±3,5 мл/мин гача пасайиши ушбу маркернинг ўткир буйрак шикастланишида юқори прогностик маркер  сифатида тасдиқланиши асосланганлиги Андижон вилояти юқумли касалликлар шифохонаси бўйича 02.05.2024-йилдаги 44-сон, ҳамда Фарғона вилояти Қўқон шаҳар тиббиёт бирлашмаси Шошилонч тиббий ёрдам шифохонаси бўйича 03.06.2024-йилдаги 23-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024-йил 10-декабрдаги 10-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган ва қандли диабетга чалинган беморларда ўткир буйрак шикастланишини эрта аниқлашда KIM-1 ва VEGF биомаркерларининг башоратлаш қиймати баҳоланган. Бу эса юқори хавф гуруҳидаги беморларни олдиндан аниқлаш ва уларнинг ҳолатини доимий мониторинг қилиш имкониятини кенгайтирган. Натижада, ўткир буйрак шикастланишининг оғир асоратлари камайган. Бу эса беморларнинг соғлиғи яхшиланишига ҳамда умр давомийлиги ошишига хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: KIM-1 маркери анъанавий ташхис усулларига нисбатан 2 кун олдинроқ ташхис қўйиш имконини яратиш орқали юқори хавф гуруҳидаги беморларни анъанавий ташхис усулларига нисбатан тезроқ аниқлаш ва профилактик чора-тадбирларни ўз вақтида қўллаш имкониятини яратган. Бу эса даволаш харажатларини камайтириб, қимматбаҳо интенсив терапия, диализ ва буйрак трансплантацияси эҳтимолини пасайтирган. Хулоса: биомаркерлар ёрдамида буйрак шикастланишини эрта босқичда башорат қилиш усули шифокорларнинг қарор қабул қилиш жараёнини оптималлаштиради, беморлар учун соғлиқни сақлаш хизматларини яхшилайди ва иқтисодий жиҳатдан самарадор тиббий ёндашувни таъминлайди;
тўртинчи илмий янгилик: қандли диабети бор COVID-19 билан касалланган беморлар орасида ўткир буйрак шикастланиши хавфи юқори бўлган гуруҳлар аниқланиб ўткир буйрак шикастланишини эрта ташхислаш ва самарали даволаш усуллари аниқланганлиги Андижон вилояти юқумли касалликлар шифохонаси бўйича 02.05.2024-йилдаги 44-сон, ҳамда Фарғона вилояти Қўқон шаҳар тиббиёт бирлашмаси Шошилонч тиббий ёрдам шифохонаси бўйича 03.06.2024-йилдаги 23-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024-йил 10-декабрдаги 10-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган ва қандли диабети бор беморлар учун ишлаб чиқилган янги клиник алгоритм шифокорларга ўткир буйрак шикастланишини эрта ташхислаш имкониятини яратган. Бу эса касалликнинг кеч асоратларини камайтириш, ногиронлик ва ўлим ҳолатларининг олдини олишга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: эрта ташхислаш ва самарали даволаш усуллари жараённи аниқроқ ва самаралироқ қилиш орқали соғлиқни сақлаш тизимида ресурслардан оқилона фойдаланишга имкон берган. Эрта ташхис қўйиш натижасида қимматбаҳо даволаш усуллари, реанимацион муолажалар ва узоқ муддатли касалхонага ётқизиш эҳтиёжи камайган. Бу эса соғлиқни сақлаш тизими учун харажатларни оптималлаштиришга ёрдам беради. Хулоса: эрта ташхислаш ва самарали даволаш усуллари COVID-19 билан касалланган қандли диабети бор беморларни эрта ташхислаш ва самарали даволашга йўналтирилган инновацион ёндашув бўлиб, KIM-1 маркерини қўллаш анъанавий ташхис усулларига нисбатан 2 кун олдинроқ ташхис қўйиш имконини яратган ҳамда ҳар бир бемор учун 380000 сўм миқдорида харажатларни тежашга ёрдам берган. Бу эса соғлиқни сақлаш тизимида ресурслардан самарали фойдаланишга ва даволаш харажатларини камайтиришга хизмат қилган.