Хамраев Асқар Хасановичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Карпсимон (cйпренидае) балиқлар лигулёзи ва зарарланган балиқларнинг ветеринария-санитария экспертизаси”, 03.00.06 – Зоология, 16.00.04 –Ветеринария фармакологияси ва токсикологияси. Ветеринария санитарияси, экологияси, зоогигиенаси ва ветеринар–санитария экспертизаси (ветеринария фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/В68
Илмий раҳбарлар: Даминов Асадулло Сувонович, ветеринария фанлари доктори, профессор, Ибрагимов Фуркат Буриевич, ветеринария фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети, DSc.06/30.12.2019 В.12.01.
Расмий оппонентлар: Ниязов Ҳаким Бақоевич, ветеринария фанлари доктори, профессор; Исаев Жасур Музаффарович, ветеринария фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети ҳузиридаги Л.М.Исаев номидаги микробиология, вирусология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Самарқанд вилоятининг айрим сув ҳавзаларидаги карпсимон балиқлар лигулёзининг эпизоотологик ҳолатини аниқлаш, зарарланган балиқларнинг сифат кўрсаткичларини ветеринария-санитария экспертизаси жиҳатидан баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Самарқанд вилоятининг тадқиқотлар олиб борилган хўжаликларида балиқлар лигулёзининг инвазия экстенсивлиги Каттақўрғон туманида ўртача 39,1 %, Оқдарё туманида 17,5 %, Пастдарғом туманида 15,8 %, Ургут туманида 12,9 % ни, мавсумий динамикаси баҳор фаслида 33,3 % ни, куз фаслида бу кўрсаткич 27,6 % ни ташкил этиши аниқланган;
лигулёз билан зарарланган балиқлар гўштини органолептик, физик-кимёвий, биокимёвий ҳамда микробиологик усулларда ветеринария-санитария экспертиза қилиш орқали уларни истеъмолга яроқлилигини аниқлаш мумкинлиги илмий жиҳатдан асосланган;
зарарланган балиқлардан олинган жабра экстракти периоксидаза реакцияси натижасида рангининг кўк-мовий ранг бермаганлиги, балки тўғридан-тўғри жигаррангга айланганлиги пероксидаза ферменти фаоллигининг пасайишига боғлиқ эканлиги экспериментал тадқиқотларда очиб берилган;
балиқ гўштининг ветеринария санитария экспертизаси лигулёз билан зарарланишда соғломга нисбатан аминокислоталар миқдорини 18,73 % га, 100 г гўштининг энергия қиймати 39,6 ккал га пастлиги, микробиологик кўрсаткичлари рухсат этилган меъёрдан 10,2 мартага ошиб кетиши билан характерланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Карпсимон (cйпренидае) балиқлар лигулёзи ва зарарланган балиқларнинг ветеринария-санитария экспертизаси бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
“Карпсимон (cйпренидае) балиқлар лигулёзи ва зарарланган балиқлар гўштининг ветеринария-санитария экспертизаси бўйича” тавсиянома ишлаб чиқилган, тасдиқланган ва амалиётга жорий этилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 20 декабрдаги №02/23-732-сон маълумотномаси). Натижада балиқларнинг лигулёз билан зарарланиш даражаси ва инвазия интенсивлигини аниқлаш ҳамда балиқ гўштини ветеринария санитария жиҳатидан истеъмолга яроқлилигини баҳолашга эришилган;
лигулёз билан зарарланган балиқлар гўштини органолептик, физик-кимёвий, биокимёвий ҳамда микробиологик усулларда ветеринария-санитария экспертиза қилиш орқали уларни истеъмолга яроқлилигини аниқлашга асосланган усул илмий жиҳатдан асосланган ва ҳайвонлар касалликлари ташхиси ва озиқ-овқат маҳсулотлари хавфсизлиги давлат маркази, Ургут туманидаги “Ургут Қоратепа балиқлари”, Оқдарё туманидаги “Ғозихонов Дилмуродхон” балиқчилик фермер хўжаликлари фаолиятига жорий этилган. (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 20 декабрдаги №02/23-732-сон маълумотномаси). Ушбу усулларни қўллаш орқали лигулёз билан зарарланган балиқлар гўштининг пҲ кўрсаткичи, пероксидаза фаоллиги, тўйимлилиги, микроблар билан зарараланиш даражасини аниқлаш имконияти яратилган.