Кодиров Дилмурод Алимхон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ хўжалиги озиқ-овқат маҳсулотларининг радиaцион хавфсизлигини таъминлашни гигиеник асослаш», 14.00.07 – Гигиена (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Tib35244.
Илмий раҳбар: Худайберганов Анатолий Сагатбаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тиббиёт ходимларининг касбий малакаини ривожлантириш маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Эрматов Низом Жумақулович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Утепов Пархат Дусенбаевич, тиббиёт фанлар номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қорақалпоғистон шароитида қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини радиоактив моддалардан ҳимоя қилиш бўйича гигиеник чора-тадбирларни илмий асослаш ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг ифлосланиш хавфи омилларини назорат қилиш пунктлари мезонларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Қорақалпоғистон ҳудудида радиоактив моддаларнинг миграцияси ҳисобига қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг радиактив ифлосланишидаги (Беруний туманида цезий-137 (2,4±0,5 Бк/кг), стронций-90 (17,6±0,4 Бк/кг); Нукус шаҳрида цезий-137 (3,1±0,3 Бк/кг), стронций-90 (20,4±0,4 Бк/кг); Қўнғирот туманида цезий-137 (3,7±0,2 Бк/кг), стронций-90 (28,1±0,6 Бк/кг); Мўйноқ туманида цезий-137 (4,4±0,2 Бк/кг), стронций-90 (33,9±0,6 Бк/кг)) ўзига хос фарқлар Орол денгизининг узоқлик даражасига боғлиқ эканлиги аниқланган; 
Қорақалпоғистон аҳолисининг экологик ноқулай ҳудудларда етиштирилган озиқ-овқат маҳсулотлар ҳисобига радиоизотоп юкламаси бўйича самарали энг юқори даражани стронций-90 миқдори ташкил қилиши аниқланган;
Қорақалпоғистон шароитида очиқ ва ёпиқ усулда етиштириладиган қишлоқ хўжалиги озиқ-овқат маҳсулотлари таркибидаги радионуклидларнинг витамин ва токсик микроэлементларга таъсири  ўртасидаги ўзаро боғлиқлик аниқланган; 
HACCP тизими бўйича қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришда ёпиқ усулдан фойдаланиб, озиқ-овқат таркибидаги радионуклидлар миқдорини 2-3 бараварга камайтириб, витаминлар миқдорини 3-4 баравар ошириши асосланган;
аҳоли саломатлик ҳолатига радиактив моддалар хавф таъсирини хисобга олиб Қорақалпоғистон Республикасида радиактив моддалар билан зарарланиш эхтимолини камайтириш ва олдини олишга қаратилган пектин моддаси, цистин ва метионин аминокислоталарига бой «Ихтисослашган профилактик озуқа маҳсулотлари» лойиҳа ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ ҳўжалиги озиқ-овқат маҳсулотларини радиацион хавфсизлигини таъминлашни НАССР системасида ташкиллаштиришни гигиеник асослаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: илк бор Қорақалпоғистон ҳудудида радиоактив моддаларнинг миграцияси ҳисобига қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг радиактив ифлосланишидаги (Беруний туманида цезий-137 (2,4±0,5 Бк/кг), стронций-90 (17,6±0,4 Бк/кг); Нукус шаҳрида цезий-137 (3,1±0,3 Бк/кг), стронций-90 (20,4±0,4 Бк/кг); Қўнғирот туманида цезий-137 (3,7±0,2 Бк/кг), стронций-90 (28,1±0,6 Бк/кг); Мўйноқ туманида цезий-137 (4,4±0,2 Бк/кг), стронций-90 (33,9±0,6 Бк/кг)) ўзига хос фарқлар Орол денгизининг узоқлик даражасига боғлиқ эканлиги аниқланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2023 йил 24 январда 8-p-n/118-сон билан тасдиқланган «Экологик номувофиқ шароитда етиштирилган қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг истеъмол ҳолатини ўрганиш учун услубий тавсиялар» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Хоразм вилояти бошқармаси бўйича 15.07.2024 йилдаги 158i-сон, Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Сирдарё вилояти бошқармаси бўйича 10.02.2024 йилдаги 4-сон, Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Зангиота тумани бўлими бўйича 16.02.2024 йилдаги 23-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Чилонзор тумани бўлими бўйича 20.02.2024 йилдаги 8-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 фералдаги 12/23-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: экологик номувофиқ шароитида яшовчи аҳолининг саломатлик ҳолатини яхшироқ назорат қилиш, озиқ-овқат таркибидаги радионуклидлар таркибини аниқлаб, аҳолининг радионуклидлар билан касалланиш хавфини кескин камайтириш имконини беради. Шунингдек, HACCP системаси тўлиқ амалиётга тадбиқ этиб, нозик назорат нуқталарида хавф омилларига баҳо бериш билан юқори тиббий самарадорлик таъминланади. Иқтисодий самарадорлик: таклиф этилган прогнозлаш усули бўйича қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг хавфсизлиги баҳоланиб, зарарли ва фойдасиз турларини оммавий истеъмол қилишда келиб чиқиш эҳтимолини назарда тутган ташхисот, даволаш ва меҳнат фаолиятининг сусайиши натижасида давлатга етказилиши мумкин бўлган иқтисодий оқибатлари ҳисоблаб чиқилган;
иккинчи илмий янгилик: Қорақалпоғистон аҳолисининг экологик ноқулай ҳудудларда етиштирилган озиқ-овқат маҳсулотлар ҳисобига радиоизотоп юкламаси бўйича самарали энг юқори даражани стронций-90 миқдори ташкил қилиши аниқланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2023 йил 24 январда 8-p-n/118-сон билан тасдиқланган «Экологик номувофиқ шароитда етиштирилган қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг истеъмол ҳолатини ўрганиш учун услубий тавсиялар» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Хоразм вилояти бошқармаси бўйича 15.07.2024 йилдаги 158i-сон, Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Сирдарё вилояти бошқармаси бўйича 10.02.2024 йилдаги 4-сон, Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Зангиота тумани бўлими бўйича 16.02.2024 йилдаги 23-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Чилонзор тумани бўлими бўйича 20.02.2024 йилдаги 8-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 фералдаги 12/23-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: экологик номувофиқ шароитида яшовчи аҳолининг саломатлик ҳолатини яхшироқ назорат қилиш, озиқ-овқат таркибидаги радионуклидлар таркибини аниқлаб, аҳолининг радионуклидлар билан касалланиш хавфини кескин камайтириш имконини беради. Шунингдек, HACCP системаси тўлиқ амалиётга тадбиқ этиб, нозик назорат нуқталарида хавф омилларига баҳо бериш билан юқори тиббий самарадорлик таъминланади. Иқтисодий самарадорлик: таклиф этилган прогнозлаш усули бўйича қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг хавфсизлиги баҳоланиб, зарарли ва фойдасиз турларини оммавий истеъмол қилишда келиб чиқиш эҳтимолини назарда тутган ташхисот, даволаш ва меҳнат фаолиятининг сусайиши натижасида давлатга етказилиши мумкин бўлган иқтисодий оқибатлари ҳисоблаб чиқилган;
учинчи илмий янгилик: Қорақалпоғистон шароитида очиқ ва ёпиқ усулда етиштириладиган қишлоқ хўжалиги озиқ-овқат маҳсулотлари таркибидаги радионуклидларнинг витамин ва токсик микроэлементларга таъсири  ўртасидаги ўзаро боғлиқлик аниқланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2023 йил 24 январда 8-p-n/118-сон билан тасдиқланган «Экологик номувофиқ шароитда етиштирилган қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг истеъмол ҳолатини ўрганиш учун услубий тавсиялар» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Хоразм вилояти бошқармаси бўйича 15.07.2024 йилдаги 158i-сон, Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Сирдарё вилояти бошқармаси бўйича 10.02.2024 йилдаги 4-сон, Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Зангиота тумани бўлими бўйича 16.02.2024 йилдаги 23-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Чилонзор тумани бўлими бўйича 20.02.2024 йилдаги 8-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 фералдаги 12/23-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: экологик номувофиқ шароитида яшовчи аҳолининг саломатлик ҳолатини яхшироқ назорат қилиш, озиқ-овқат таркибидаги радионуклидлар таркибини аниқлаб, аҳолининг радионуклидлар билан касалланиш хавфини кескин камайтириш имконини беради. Шунингдек, HACCP системаси тўлиқ амалиётга тадбиқ этиб, нозик назорат нуқталарида хавф омилларига баҳо бериш билан юқори тиббий самарадорлик таъминланади. Иқтисодий самарадорлик: таклиф этилган прогнозлаш усули бўйича қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг хавфсизлиги баҳоланиб, зарарли ва фойдасиз турларини оммавий истеъмол қилишда келиб чиқиш эҳтимолини назарда тутган ташхисот, даволаш ва меҳнат фаолиятининг сусайиши натижасида давлатга етказилиши мумкин бўлган иқтисодий оқибатлари ҳисоблаб чиқилган;
тўртинчи илмий янгилик: HACCP тизими бўйича қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришда ёпиқ усулдан фойдаланиб, озиқ-овқат таркибидаги радионуклидлар миқдорини 2-3 бараварга камайтириб, витаминлар миқдорини 3-4 баравар ошириши асосланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2023 йил 24 январда 8-p-n/118-сон билан тасдиқланган «Экологик номувофиқ шароитда етиштирилган қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг истеъмол ҳолатини ўрганиш учун услубий тавсиялар» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Хоразм вилояти бошқармаси бўйича 15.07.2024 йилдаги 158i-сон, Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Сирдарё вилояти бошқармаси бўйича 10.02.2024 йилдаги 4-сон, Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Зангиота тумани бўлими бўйича 16.02.2024 йилдаги 23-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Чилонзор тумани бўлими бўйича 20.02.2024 йилдаги 8-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 фералдаги 12/23-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: экологик номувофиқ шароитида яшовчи аҳолининг саломатлик ҳолатини яхшироқ назорат қилиш, озиқ-овқат таркибидаги радионуклидлар таркибини аниқлаб, аҳолининг радионуклидлар билан касалланиш хавфини кескин камайтириш имконини беради. Шунингдек, HACCP системаси тўлиқ амалиётга тадбиқ этиб, нозик назорат нуқталарида хавф омилларига баҳо бериш билан юқори тиббий самарадорлик таъминланади. Иқтисодий самарадорлик: таклиф этилган прогнозлаш усули бўйича қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг хавфсизлиги баҳоланиб, зарарли ва фойдасиз турларини оммавий истеъмол қилишда келиб чиқиш эҳтимолини назарда тутган ташхисот, даволаш ва меҳнат фаолиятининг сусайиши натижасида давлатга етказилиши мумкин бўлган иқтисодий оқибатлари ҳисоблаб чиқилган;
бешинчи илмий янгилик: аҳоли саломатлик ҳолатига радиактив моддалар хавф таъсирини хисобга олиб Қорақалпоғистон Республикасида радиактив моддалар билан зарарланиш эхтимолини камайтириш ва олдини олишга қаратилган пектин моддаси, цистин ва метионин аминокислоталарига бой «Ихтисослашган профилактик озуқа маҳсулотлари» лойиҳа ишлаб чиқилганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2023 йил 24 январда 8-p-n/118-сон билан тасдиқланган «Экологик номувофиқ шароитда етиштирилган қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг истеъмол ҳолатини ўрганиш учун услубий тавсиялар» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Хоразм вилояти бошқармаси бўйича 15.07.2024 йилдаги 158i-сон, Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Сирдарё вилояти бошқармаси бўйича 10.02.2024 йилдаги 4-сон, Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Зангиота тумани бўлими бўйича 16.02.2024 йилдаги 23-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги Чилонзор тумани бўлими бўйича 20.02.2024 йилдаги 8-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 фералдаги 12/23-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: экологик номувофиқ шароитида яшовчи аҳолининг саломатлик ҳолатини яхшироқ назорат қилиш, озиқ-овқат таркибидаги радионуклидлар таркибини аниқлаб, аҳолининг радионуклидлар билан касалланиш хавфини кескин камайтириш имконини беради. Шунингдек, HACCP системаси тўлиқ амалиётга тадбиқ этиб, нозик назорат нуқталарида хавф омилларига баҳо бериш билан юқори тиббий самарадорлик таъминланади. Иқтисодий самарадорлик: таклиф этилган прогнозлаш усули бўйича қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг хавфсизлиги баҳоланиб, зарарли ва фойдасиз турларини оммавий истеъмол қилишда келиб чиқиш эҳтимолини назарда тутган ташхисот, даволаш ва меҳнат фаолиятининг сусайиши натижасида давлатга етказилиши мумкин бўлган иқтисодий оқибатлари ҳисоблаб чиқилган.