Тиркашев Отабек Саидовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қизамиқнинг иммунопрофилактикаси ва унинг касаллик эпидемиологик хусусиятларига таъсири», 14.00.30 – Эпидемиология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/Тib1774.
Илмий раҳбар: Матназарова Гулбахор Султановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами:  Тошкент тиббиёт академияси, Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.01. 
Расмий оппонентлар: Искандарова Гулноза Тўлқиновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Турсунова Дилором Алимовна, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти. 
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Самарқанд вилоятида қизамиқнинг иммунопрофилактикаси ва унинг касалланиш эпидемиологик хусусиятларига таъсирини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор ревакцинациядан сўнг маълум миқдордаги эмланмаган шахслар тўпланганлиги ва жамоавий иммунитетининг таранглиги пасайганлиги сабабли 12 ёш ва ундан катталарда қизамиқ вирусига қарши серонегатив шахслар сонининг ортиши исботланган;
қизамиққа нисбатан махсус иммунологик тузилишни 12-14 ёш гуруҳида серонегатив қон зардоблари намуналарининг улуши (17,2%), 15-16 ёш гуруҳига (22,2%) нисбатан паст эканлиги асосланган;
қон зардобидаги IgG нинг сифат ва миқдорий кўрсаткичларнинг қизамиққа нисбатан мойил бўлган шахсларни эрта аниқлашда қўллашнинг патогентик аҳамияти юқорилиги исботланган;
илк бор қизамиқ тарқалишини эрта прогнозлаш ва эпидемик авж олиш хавфини аниқлаш учун ишлаб чиқилган математик модел ёрдамида эпидемиологик вазиятни мониторингини олиб бориш мумкинлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/55-сон йиғилиш баённомасига асосан илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиғи бўйича хулосасига кўра: 
биринчи илмий янгилик: илк бор ревакцинациядан сўнг маълум миқдордаги эмланмаган шахслар тўпланганлиги ва жамоавий иммунитетининг таранглиги пасайганлиги сабабли 12 ёш ва ундан катталарда қизамиқ вирусига қарши серонегатив шахслар сонининг ортиши исботланганлиги бўйича тавсиялар Самарқанд давлат тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 февралдаги 12-сон билан тасдиқланган «Қизамиқнинг замонавий эпидемиологик хусусиятлари ва унинг профилактикасини такомиллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Навоий вилоят санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги бошқармаси хамда Самарқанд вилоят санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги бошқармаси амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/55-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: илк бор ревакцинациядан сўнг маълум миқдордаги эмланмаган шахслар тўпланганлиги ва жамоавий иммунитетининг таранглиги пасайганлиги сабабли 12 ёш ва ундан катталарда қизамиқ вирусига қарши серонегатив шахслар сонининг ортиши ҳисобига қизамиқ билан касалланишнинг олдини олиш учун эмлаш ишлари ўтказилиши ушбу касалликни олдини олишда зарурлиги эканлиги аниқланади. Серологик мониторинг натижалари асосида «ҳавфли ҳудуд» ва «ҳавфли гуруҳ» лар аниқланилиб, уларга профилактик ишларини амалга ошириш учун  эпидемиологик назоратни математик моделлаштириш  тартибини ишлаб чиқиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: болалар орасида қизамиқ билан касалланиш даражаси камайтириш натижасида ўртача бир курс даволаниш натижасида кунига ўртача 201837 сўмдан бир марталик даволаниш учун бир беморга 2018374,11 сўм миқдорда  тежамлашниши сўмни, агар асоратлар қайд қилинса, йилига икки марта даволаниш учун 4036748 сўмни ташкил қилади. Қизамиқ билан касалланиш даражасининг камайтириш учун бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 4036748 сўмга иқтисод қилиш имконини беради.
иккинчи илмий янгилик: қизамиққа нисбатан махсус иммунологик тузилишни 12-14 ёш гуруҳида серонегатив қон зардоблари намуналарининг улуши (17,2%), 15-16 ёш гуруҳига (22,2%) нисбатан паст эканлиги асосланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 февралдаги 12-сон билан тасдиқланган «Қизамиқнинг замонавий эпидемиологик хусусиятлари ва унинг профилактикасини такомиллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Навоий вилоят санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги бошқармаси хамда Самарқанд вилоят санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги бошқармаси амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/55-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: серологик тахлил асосида аҳолининг поствакцинал иммунитетини баҳолаш орқали ҳозирги босқичда қизамиққа хос иммунитетнинг таранглигини ўрганишни ўз ичига олган ҳолда турли популяцияларда серопревалентлик даражаси асосланган. Аҳолининг қизамиқ вирусига қарши иммунологик тузилишини ёш контингенти бўйича (иммунитетнинг даражаси) 12-14 ёш гуруҳида қизамиқ вирусига нисбатан серонегатив қон зардоблари намуналарининг улуши (17,2%), 15-16 ёш гуруҳига (22,2%) нисбатан бир оз паст эканлигига асосланиб, ташхислаш  ва чора-тадбирларни амалга ошириш учун хизмат қилиш тартибини ишлаб чиқиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: серонегатив шахсларнинг юқори фоизи аниқланган бўлиб, режадан ташқари шошилинч эмлаш ишлари ўтказилишида дастлаб аҳоли орасида (ҳомиладорлардан ташқари) қўшимча иммунизация ўтказилиб касалликни камайтириш натижасида ўртача бир курс даволаниш натижасида кунига ўртача 220522 сўмдан бир марталик даволаниш учун бир беморга 2205220 сўмни, агар асоратлар қайд қилинса, йилига икки марта даволаниш учун 4410440 сўмни иқтисод қилиш имконини берган. Қизамиқ билан касалланиш даражасининг камайтириш учун бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 4410440 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: қон зардобидаги IgG нинг сифат ва миқдорий кўрсаткичларнинг қизамиққа нисбатан мойил бўлган шахсларни эрта аниқлашда қўллашнинг патогенетик аҳамияти юқорилиги исботланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 февралдаги 12-сон билан тасдиқланган «Қизамиқнинг замонавий эпидемиологик хусусиятлари ва унинг профилактикасини такомиллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Навоий вилоят санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги бошқармаси хамда Самарқанд вилоят санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги бошқармаси амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/55-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Самарқанд вилояти аҳолисининг иммунологик тузилишини ўрганилганда қон зардобидаги 300 та (100%) намунадан 32 (10,7%) ҳолларда серологик манфий намуналар ва 268 (89,3%) намуналарда қизамиқ вирусига нисбатан серологик мусбат бўлган, IgG синфига антителолар мавжудлиги эрта  ташхислаш ва  самарали  даволаш, профилактик чора-тадбирларни амалга ошириш учун хизмат қилиш тартибини ишлаб чиқиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: Қизамиқ вакцинаси билан эмлашдан кейинги IgG синфига антителолар мавжудлиги натижасида ўртача бир марталик вакицина бир нафар шахс учун 202000 сўмни, умумий 268 нафар вакцина олган шахслар учун 60600000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган. Қизамиқ билан касалланиш даражасининг камайтириш учун бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 2196991 сўмга иқтисод қилиш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: илк бор қизамиқ тарқалишини эрта прогнозлаш ва эпидемик авж олиш хавфини аниқлаш учун ишлаб чиқилган математик модел ёрдамида эпидемиологик вазиятни мониторингини олиб бориш мумкинлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 февралдаги 12-сон билан тасдиқланган «Қизамиқнинг замонавий эпидемиологик хусусиятлари ва унинг профилактикасини такомиллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган.  Мазкур таклиф Навоий вилоят санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги бошқармаси хамда Самарқанд вилоят санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги бошқармаси амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/55-сон хулосаси).  Ижтимоий самарадорлиги: 2030 йил учун башоратлаш, касалликни тарқалиш реал ҳолати ва аҳолини қанча қисмини эмлаш кераклигини умумий моделларни тузиб, Самарқанд вилоятининг шаҳар ва туманлари кесимида  2010-2023 йиллар давомида қайд этилган қизамиқ касаллиги тўғрисида маълумотлар асосида жадвал ва Тренд чизиғи модели ишлаб чиқилганлиги самараси ҳисобига касалланиш даражасининг хавфини камайтиришнинг самарали чора-тадбирларни амалга ошириш учун хизмат қилиш тартибини ишлаб чиқиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: болалар орасида қизамиқ билан касалланиш даражаси камайтириш натижасида ўртача бир курс даволаниш натижасида кунига ўртача 201837 сўмдан бир марталик даволаниш учун бир беморга 2018374,11 сўм миқдорда  тежамлашниши, агар асоратлар қайд қилинса, йилига икки марта даволаниш учун 4036748 сўмни ташкил қилади. Қизамиқ билан касалланиш даражасининг камайтириш учун бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 4036748 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.