Махамадхўжаева Мунисахон Неъматхўжаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Рақамли активлар ва виртуал мулкни моддий ва коллизион-ҳуқуқий тартибга солиш” 12.00.03 – Фуқаролик ҳуқуқи. Тадбиркорлик ҳуқуқи. Оила ҳуқуқи. Халқаро хусусий ҳуқуқ (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Yu1232.
Илмий раҳбар: Рустамбеков Исломбек Рустамбекович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат юридик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/30.12.2019.Yu.22.01.
Расмий оппонентлар: Якубов Ахтам Нусратиллоевич, юридик фанлар доктори, профессор в.б.; Мухитдинов Жахонгир Фахриддин ўғли, юридик фанлар бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Ҳуқуқни муҳофаза қилиш академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистон Республикасида ва трансчегаравий даражада рақамли активлар ва виртуал мол-мулкни моддий ва коллизион-ҳуқуқий тартибга солишни такомиллаштириш масалаларини очиб бериб, улар бўйича хулосалар ва таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ахборотлаштириш обекти турли даражадаги ва мақсадлардаги ахборот тизимлари, телекоммуникациялар тармоқлари, ахборотни қайта ишлашнинг техник воситалари, ушбу воситалар о'рнатилган ва фойдаланиладиган хоналар, кибер макон эса ахборот технологиялари ёрдамида яратилган виртуал муҳит эканлиги исботланди;
крипто актив - бу мулк ҳуқуқи, бу тақсимланган маълумотлар реестридаги рақамли ёзувлар то'плами бўлиб, у қиймат ва эгасига эга эканлиги исботланди;
крипто активининг эгаси эмитент томонидан чиқарилган ва белгиланган тартибда рўйхатдан ўтган крипто активларига эгалик қилиш ҳуқуқини олган юридик ёки жисмоний шахс эканлиги исботланди;
крипто депозитарий ўз фаолиятини электрон шаклда крипто депозитарийининг электрон платформаси ва (ёки) техник ва дастурий воситалар тўплами орқали амалга ошириши ҳақида зарурлиги исботланди;
крипто активлар эгаларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари асосланади, хусусан, крипто активининг эгаси шартномада белгиланган миқдорда крипто активларини тасарруф этиш, фойда олиш ёки бошқа имтиёзларга эга эканлиги исботланган;
майнингни амалга ошириш жараёнида олинган крипто - активлар Ўзбекистон Республикаси ҳудудида крипто-активлар айланмаси соҳасида хизмат кўрсатувчи провайдерлар фаолиятини амалга ошириш учун лицензияга эга бўлган крипто-биржаларда одоб-ахлоқ билан сотилиши асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тадқиқот иши боъйича олинган илмий натижалар қуйидагиларда фойдаланилган:
Рақамли активлар ва виртуал мулкни моддий ва коллизион-ҳуқуқий тартибга солишни ўрганиш асосида:
ахборотлаштириш обекти турли даражадаги ва мақсадлардаги ахборот тизимлари, телекоммуникация тармоқлари, ахборотни қайта ишлашнинг техник воситалари, ушбу воситалар ўрнатилган ва фойдаланиладиган хоналар деган таклиф О'збекистон Республикасининг 2022-йил 15-апрелдаги «Киберхавфсизлик тўғрисида»ги Қонуни 3-моддасининг иккинчи хатбошида (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг 2024-йил 19-мартдаги 0216-09-48-сонли маълумотномаси) акс этган. Ушбу таклиф ахборотлаштириш тушунчасини аниқлашга, ахборотлаштириш обектларининг турларини ажратишга хизмат қилди;
кибер макон-бу ахборот технологиялари ёрдамида яратилган виртуал муҳит деган таклиф Ўзбекистон Республикасининг 2022-йил 15-апрелдаги «Киберхавфсизлик тўғрисида»ги Қонуни 3-моддасининг тўртинчи хатбошида акс этган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг 2024-йил 19-мартдаги 0216-09-48-сонли маълумотномаси). Ушбу таклиф кибер макон тушунчасини аниқлашга, ушбу муҳитнинг виртуал хусусиятини таъкидлашга хизмат қилган;
крипто актив - бу тақсимланган маълумотлар реестридаги қиймат ва эгасига эга бо'лган рақамли ёзувлар мажмуи бўлган мулкий ҳуқуқ, деган таклиф Ўзбекистон Республикаси истиқболли лойиҳалар Миллий агентлиги директорининг 2022-йил 14-июлдаги №32–сон буйруғи билан тасдиқланган крипто активлари айланмаси соҳасидаги хизмат ко'рсатувчи провайдерлар фаолиятини лицензиялаш тартиби тўғрисидаги Низомнинг 1-бандининг ҳуқуқий экспертизасида қўлланилган, рўйхат рақами №3380 (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2023-йил 27-декабрдаги №9/1-5/1298-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф крипто активини мулк ҳуқуқи сифатида аниқлашга хизмат қилди, унинг мақомини фуқаролик ҳуқуқлари обекти сифатида аниқлаб берди;
крипто активининг эгаси деган таклиф – эмитент томонидан чиқарилган ва белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган крипто-активларга эгалик қилиш ҳуқуқини олган ушбу юридик ёки жисмоний шахс Ўзбекистон Республикаси истиқболли лойиҳалар Миллий агентлиги директорининг 2022-йил 24-ноябрдаги № 61-сонли буйруг'и билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси резидентлари томонидан крипто-активларни чиқариш, рўйхатдан ўтказиш ва муомалага чиқариш тартиби тўғрисидаги Низомнинг 1-бандининг ҳуқуқий экспертизасида ишлатилган, рўйхат рақами № 3397 (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2023-йил 27-декабрдаги 9/1-5/1298-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф крипто-актив эгасининг ҳуқуқий мақомини мустаҳкамлаш учун хизмат қилган;
крипто-депозитарий ўз фаолиятини электрон шаклда крипто - депозитарийнинг электрон платформаси ва (ёки) техник ва дастурий воситалар мажмуи орқали амалга ошириши тўғрисидаги таклиф Ўзбекистон Республика истиқболли лойиҳалар Миллий агентлиги директорининг 2022-йил 24-ноябрдаги № 61-сонли буйруғи билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси резидентлари томонидан крипто-активларни чиқариш, чиқаришни ро'йхатдан ўтказиш ва муомалага чиқариш тартиби тўғрисидаги Низомнинг 3-бандининг ҳуқуқий экспертизасида қўлланилган, рўйхатга олиш № 3397 (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2023-йил 27-декабрдаги №9/1-5/1298-сонли маълумотномаси). Ушбу таклиф крипто депозитарийлари фаолиятининг ўзига хос хусусиятларини аниқлашга хизмат қилди, крипто депозитарийларини бошқа депозитарийлардан ажратишга ёрдам берди;
крипто активининг эгаси шартномада белгиланган миқдорда крипто активларини тасарруф этиш, фойда олиш ёки бошқа имтиёзларга эга бўлиш ҳуқуқига эга деган таклиф Ўзбекистон Республикаси истиқболли лойиҳалар Миллий агентлиги директорининг 2022-йил
24-ноябрдаги № 61-сонли буйруғи билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси резидентлари томонидан крипто-активларни чиқариш, чиқаришни рўйхатдан ўтказиш ва муомалага чиқариш тартиби тўғрисидаги Низомнинг 31-бандининг ҳуқуқий экспертизасида қўлланилган, рўйхат рақами №3397 (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2023-йил 27-декабрдаги №9/1-5/1298-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф крипто-актив эгасининг ваколатларининг фуқаролик-ҳуқуқий хусусиятини белгилаб берди;
майнингни амалга ошириш жараёнида олинган крипто-активлар Ўзбекистон Республикаси ҳудудида крипто-активлар айланмаси соҳасида хизмат кўрсатувчи провайдерлар фаолиятини амалга ошириш учун лицензияга эга бўлган крипто-биржаларда майнерлар томонидан сотилиши кераклиги тўғрисидаги таклиф Ўзбекистон Республикаси истиқболли лойиҳалар Миллий агентлиги директорининг 2023-йил 20-сентябрдаги 68-сон буйруғи билан тасдиқланган майнинг бўйича фаолиятини амалга ошириш учун рухсатнома бериш тартиби тўғрисидаги Низомнинг 10-бандининг ҳуқуқий экспертизасида қўлланилди, рўйхат рақами № 3461 (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2023-йил 27-декабрдаги №9/1-5/1298-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф крипто активларини сотиш хусусиятларини уларнинг айланишига лицензия талабларини ҳисобга олган ҳолда аниқлашга имкон берди.