Алимов Шухрат Икрамович
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): “Кислород таркибли қўшимчалардан фойдаланиб бензинли автомобилнинг эксплуатацион кўрсаткичларини яхшилаш”, 05.08.06 – “Ғилдиракли ва гусеницали машиналар ва уларни ишлатиш” (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.PhD/Т4004
Илмий раҳбар: Базаров Бахтиёр Имомович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат транспорт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат транспорт университети ҳузуридаги DSc.15/31.08.2022.Т.73.03 рақамли илмий кенгаш
Расмий оппонентлар: Мухитдинов Акмал Анварович, техника фанлари доктори, профессор; Пулатов Тоҳиржон Рустамбекович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат техника университети.
Диссертация йўналиши. Техника йўналиши. Назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бензинга кислород таркибли қўшимчалар қўшиб автомобилнинг эксплуатацион кўрсаткичларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ички ёнув двигателининг иссиқлик ҳисобидаги ҳавонинг ортиқлик коеффисиенти ўзгаришини ҳисобга олиб аналитик усул билан кислород таркибли қўшимчалар қўшилган бензинда ишлайдиган енгил автомобилнинг эксплуатацион (энерго-экологик) кўрсаткичларини ҳисоблаш усули такомиллаштирилган;
экспериментал статистик маълумотлар ёрдамида кислород таркибли турли спиртлар ва эфирлар қўшилган бензинда ишлайдиган енгил автомобилнинг экспериментал (полигон) тадқиқот услубиёти динамик ва ёнилғи тежамкорлик кўрсаткичларини аниқлаш юзасидан такомиллаштирилган;
бензинга спиртлар ва эфирлар қўшилганлигини ҳисобга олиб, графоаналитик усулда ёнилғи таркибидаги водород ва углерод нисбатнинг (Ҳ/C) карбонат ангидрид ташланма газига боғлиқлик ҳусусияти аниқланган;
экспериментал усуллар ёрдамида кислород таркибли турли спиртлар ва эфирлар қўшилган бензин аралашмаси компонентларининг қуйи ҳарорат турғунлигидаги чегаравий миқдорлари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Кислород таркибли қўшимчалардан фойдаланиб бензинли енгил автомобилларнинг эксплуатацион кўрсатгичларини, энергетик ва экологик кўрсаткичларини яхшилаш илмий тадқиқоти бъйича олинган натижалар асосида:
кислород таркибли турли спиртлар ва эфирлар қўшилган бензинда ишлайдиган енгил автомобилнинг эксплуатацион кўрсатгичларини ҳисоблаш усули Тошкент шаҳар Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши бошқармасида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги 2024 йил 26 ноябрдаги № 03-03/3-11623-сон маълумотномаси). Натижада ёнилғининг сифати яхшиланди, ҳамда ички ёнув двигателида ёнилғи тўла ёниши учун керак бўладиган ҳаво миқдорини 8,62% гача камайтиришга эришилган;
кислород таркибли турли спиртлар ва эфирлар қўшилган бензинда ишлайдиган енгил автомобилнинг экспериментал (полигон) тадқиқот усулубиёти Тошкент шаҳар Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши бошқармасида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги 2024 йил 26 ноябрдаги № 03-03/3-11623-сон маълумотномаси). Натижада ушбу усулубиёт бу турдаги тадқиқотлар учун эталон вазифасини ҳам бажаради, ҳамда кутилаётган натижаларни прогнозлаш орқали қиммат экспериментал тадқиқот учун ҳаражатларни камайтириш имконини берган;
кислород таркибли бензин ёнилғисидаги водород ва углерод (Ҳ/C) нисбатнинг карбонат ангидрид гази ташланмасига боғлиқлиги Тошкент шаҳар Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши бошқармасида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги 2024 йил 26 ноябрдаги № 03-03/3-11623-сон маълумотномаси). Натижада кислород таркибли бензиннинг амалдаги экологик стандарт К4 ва ундан юқори синфларга мос келадиган бензин ёнилғисини олишга эришилган;
кислород таркибли турли спиртлар ва эфирлар қўшилган бензин аралашмаси Тошкент шаҳар Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши бошқармасида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги 2024 йил 26 ноябрдаги № 03-03/3-11623-сон маълумотномаси). Натижада кислород таркибли бензиннинг хиралашиш ҳарорати +5º C дан −25 º C гача турғунлиги яхшиланганлиги ушбу бензиннинг 29,5 % ташкил қилувчи қўшимчаларни олинадиган қайта тикланувчи биомассалардан оқилона фойдаланиш имконини берган;