Турапов Суннатулла Хайруллаевич
диссертация ҳимоясисиз селекция ютуғи (ихтиро патенти) асосида фалсафа доктори (PhD) илмий даражасини бериш бўйича эълон матни    

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Жиззах вилоятининг ўртача шўрланган тупроқлари шароитида Г.ҳирсутум Л. турига мансуб ғўзанинг тезпишар, сув танқислигига бардошли  навларини яратиш”, 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Тақдимот мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Qx1255.
Илмий раҳбар: Хожамбергенов Насим Маменович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Илмий-тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва этиштириш агротехнологиялари илмий тадқиқот институти DSc.05/08.05.2024.Qx.42.02  
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти олинган: ғўзанинг “С-9091” нави (НАП521). 
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг “база.има.уз” сайтида патентнинг ҳуқуқий ҳолати тўғрисида маълумотлар жойлаштирилган.
II. Тадқиқотнинг мақсади эколо-географик узоқ дурагайлаш усули орқали Г.ҳирсутум Л. турига мансуб ғўзанинг тезпишар, ўртача шўрланган тупроқ-иқлим шароитларига мос, сув танқислигига бардошли, қимматли хўжалик белгилари мужассамлашган  навини яратишдан иборат.    
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
илк бор селекция жараёнида қўлланилган ғўза коллекциясидаги шўрга ва сув танқислигига бардошли Сурия селекциясига мансуб Алеппо нави ҳамда маҳаллий тизмалар иштирокида географик узоқ дурагайлаш усули асосида янги бошланғич манбалар ажратиб олинган;
ўртача даражада шўрланган тупроқлар шаротига мос, серҳосил ғўза навини яратишда географик келиб чиқиши турлича бўлган дурагайларнинг маҳсулдорлиги, эртапишарлиги, сув танқислигига ҳамда касалликка бардошлилик каби белги ва хусусиятларининг барқарорлашув жараёни аниқланган;
ғўза селекциясида экологик ва генетик узоқ ҳамда тур ичида дурагайлаш усули орқали тезпишар, тола чиқими ва сифати юқори янги “С-9091” ғўза нави яратилиб, Интеллектуал мулк агентлиги томонидан патент олинган;
географик узоқ тур ичида дурагайлаш усули орқали яратилган “С-9091” ғўза навининг бошқа навлардан хўжалик учун қимматли белгилар мажмуаси бўйича фарқланиши, бир хиллиги, барқарорлиги ва янгилиги тасдиқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Жиззах вилоятининг ўртача шўрланган тупроқлари шароитида Г.ҳирсутум Л. турига мансуб ғўзанинг тезпишар, сув танқислигига бардошли  навларини яратиш бўйича ўтказилган тадқиқотлардан олинган натижалар асосида:
ғўзанинг янги “С-9091” нави 2022 йил Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот инсититутида яратилган ва Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Интеллектуал мулк агентлигидан (НАП521) патент олинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2025 йил 1 апрелдаги 05/04-04-113-сон маълумотномаси). Натижада, ўрта толали ғўза генофонди ноёб белгиларга эга бўлган янги донор билан бойитилган;
ғўзанинг ўрта толали “С-9091” нави Жиззах вилояти, Пахтакор туманидаги Жиззах илмий-тажриба станциясида ғўзанинг янги навлар уруғларини дастлабки кўпайтирувчи элита уруғчилик хўжалигида 2022 йил 0,20 га, 2023 йил 0,30 га, 2024 йил 4,0 гектар майдонда жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2025 йил 1 апрелдаги 05/04-04-113-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу навдан андоза навга нисбатан ҳар гектар майдондан 3,7-4,5 с қўшимча ҳосил олинган. 
ўрта толали “С-9091” навининг уруғчилигини йўлга қўйиш мақсадида ПСУЯИТИнинг Жиззах илмий тажриба станциясининг ғўзанинг янги навлар уруғларини дастлабки кўпайтирувчи элита уруғчилик хўжалигида 1 га майдонда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2025 йил 1 апрелдаги 05/04-04-113-сон маълумотномаси). Натижада, уруғ кўпайтириш мақсадида 300 кг уруғлик чигит тиним даврини ўташ учун заҳирага олинган.