Сабиров Шухрат Солижоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватида қизил ясси темираткини комплекс даволаш самарадорлигини ошириш”, 14.00.21 – Стоматология. 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B 2021.3.PhD/2140.
Илмий раҳбар: Иноятов Амрилло Шодиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03.
Расмий оппонентлар: Идиев Гайрат Эмуродович, тиббиёт фанлари доктори, доцент;  Камилов Хайдар Позилович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Н.И.Пирогов номидаги Россия миллий тадқиқот тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватида қизил ясси темираткининг экссудатив-гиперемик ва эрозив-ярали шаклини комплекс даволашни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватида қизил ясси темиратки касаллиги ретроспектив таҳлил натижасида, экссудатив-гиперемик ва эрозив-ярали шаклларининг клиник кечишида кескин фарқлар аниқланиб, касалликнинг клиник хусусиятларининг касаллик давомийлиги ва ёндош патологиялар билан муҳим боғлиқлиги асосланган;
оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг қизил ясси темиратки касаллиги билан оғриган беморларда оғиз суюқлигининг биокимёвий кўрсаткичлари (малон диалдегиди даражаси, антиоксидант фаоллиги) билан яллиғланиш индекслари ва оғиз бўшлиғи ҳолатини акс эттирувчи индекслар ўртасидаги ўзаро боғлиқлик исботланган; 
илк бор комплекс даводан фойдаланиш мобайнида стоматологик ҳолатни акс эттирувчи индексларнинг салбий томондан, ижобий томонга силжиши ҳамда патологик ўчоқда яллиғланиш белгиларининг бартараф этилиши аниқланган;
ўтказилган тадқиқот асосида биринчи марта антиоксидант терапия ва аутотромботцитар массадан фойдаланиб, ўтказилган комплекс даволашнинг самарадорлиги исботланиши билан бирга, ушбу терапиянинг тизимли ва маҳаллий қўлланилиши натижасида беморларнинг 88,9% ида ремиссия даврини 6 ой давомида сақланиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи бўйича 2024 йил 12 декабрдаги №–10/01 сон хулосасига кўра: 
биринчи илмий янгилик: илк бор оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватида қизил ясси темиратки касаллиги ретроспектив таҳлил натижасида, экссудатив-гиперемик ва эрозив-ярали шаклларининг клиник кечишида кескин фарқлар аниқланиб, касалликнинг клиник хусусиятларининг касаллик давомийлиги ва ёндош патологиялар билан муҳим боғлиқлиги асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватида қизил ясси темираткнинг экссудатив-гиперемик ва эрозив-ярали шакллари билан оғриган беморларда тромбоцитлар билан бойитилган аутотромбоцитар масса ва антиоксидант восита, шунингдек патологик ўчоққа таъсир қилиш учун маҳаллий ва тизимли кортикостероидлар, витаминлар, антигистамин препаратлар ва ретинол ацетатдан фойдаланган ҳолда даволаш схемаси ишлаб чиқилди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Хоразм вилояти болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (29.10.2024 й.; № 55-I ) ва Самарқанд вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (31.10.2024 й.; № 105-u) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг қизил ясси темиратки билан касалланган беморларда касалликнинг учраш даражаси, клиник кечиши, экссудатив-гиперемик ва эрозив-ярали шаклларининг клиник кечишидаги аниқланган фарқлар, касалликнинг асосан 41-55 ёшдаги аёлларда кўп учраши. Шунингдек, клиник хусусиятларнинг касаллик давомийлиги ва ҳамроҳ омиллар билан муҳим боғлиқлиги аниқланганлиги, ушбу патологияли беморларни ташхислаш ва даволашнинг самарадорлигини ошириш, асоратларни камайтириш имкониятини берган. Иқтисодий самарадорлиги: оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг қизил ясси темиратки билан касалланган беморларда касалликнинг учраш даражаси, клиник кечиши, экссудатив-гиперемик ва эрозив-ярали шаклларининг клиник кечишидаги аниқланган фарқлар, касалликнинг асосан 41-55 ёшдаги аёлларда кўп учраши. Шунингдек, клиник хусусиятларнинг касаллик давомийлиги ва ҳамроҳ омиллар билан муҳим боғлиқлиги аниқланганлиги, ушбу патологияли беморларни ташхислаш ва даволашнинг самарадорлигини ошириш, асоратларни камайтириш имкониятини: беморнинг даволаниш муддатини ўртача 3 кунгача кунга қисқартириб, шифохонада даволаниш тўлов миқдори 4900000 сўмга камайтирган. Хулоса: оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг қизил ясси темиратки билан касалланган беморларда касалликнинг учраш даражаси, клиник кечиши, экссудатив-гиперемик ва эрозив-ярали шаклларининг клиник кечишидаги аниқланган фарқлар, касалликнинг асосан 41-55 ёшдаги аёлларда кўп учраши. Шунингдек, клиник хусусиятларнинг касаллик давомийлиги ва ҳамроҳ омиллар билан муҳим боғлиқлиги аниқланганлигилигидан фойдаланиш асоратларнинг камайтириш имкониятини бериб, ушбу беморларни даволаш натижаларига сезиларли ижобий таъсир кўрсатади ҳамда асоратларни камайтириш имконини беради;
иккинчи илмий янгилик: оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг қизил ясси темиратки касаллиги билан оғриган беморларда оғиз суюқлигининг биокимёвий кўрсаткичлари (малон диалдегиди даражаси, антиоксидант фаоллиги) билан яллиғланиш индекслари ва оғиз бўшлиғи ҳолатини акс эттирувчи индекслар ўртасидаги ўзаро боғлиқлик исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Қизил ясси темираткининг иккала шакли билан оғриган беморларда антиоксидант ҳолатининг сезиларли бузилишлари аниқланди ҳамда касаллик давомийлиги 7 йилдан ошганда эса умумий антиоксидант фаоллик 23,08±4,29 мкв гача пасайиши кузатилди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Хоразм вилояти болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (29.10.2024 й.; № 55-I ) ва Самарқанд вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (31.10.2024 й.; № 105-u) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг қизил ясси темиратки (ОБШҚ ҚЯТ) касаллигининг экссудатив-гиперемик ва эрозив-ярали билан оғриган беморларда оғиз суюқлигининг биокимёвий кўрсаткичлари (малон диалдегиди даражаси, антиоксидант фаоллиги) билан яллиғланиш индекслари ва оғиз бўшлиғи ҳолати (OHI-S, PMA, КПO) ўртасидаги ўзаро боғлиқлик исботланганлиги, ривожланиши мумкин бўлган асоратларнинг камайтириш имкониятини беради. Иқтисодий самарадорлиги: оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг қизил ясси темиратки (ОБШҚ ҚЯТ) касаллигининг экссудатив-гиперемик ва эрозив-ярали билан оғриган беморларда оғиз суюқлигининг биокимёвий кўрсаткичлари (малон диалдегиди даражаси, антиоксидант фаоллиги) билан яллиғланиш индекслари ва оғиз бўшлиғи ҳолати (OHI-S, PMA, КПO) ўртасидаги ўзаро боғлиқлик исботланганлиги, ривожланиши мумкин бўлган асоратларнинг камайтириш имкониятини бериб: беморнинг шифохонада даволаниш муддатини ўртача 3 кунга қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 4900000 сўмга камайтирган. Хулоса: оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг қизил ясси темиратки (ОБШҚ ҚЯТ) касаллигининг экссудатив-гиперемик ва эрозив-ярали билан оғриган беморларда оғиз суюқлигининг биокимёвий кўрсаткичлари (малон диалдегиди даражаси, антиоксидант фаоллиги) билан яллиғланиш индекслари ва оғиз бўшлиғи ҳолати (OHI-S, PMA, КПO) ўртасидаги ўзаро боғлиқлик исботланганлигидан фойдаланиш даволаниш самарасини оширишга даволаш натижаларига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиб, асоратларнинг камайтириш имконини беради;
учинчи илмий янгилик: илк бор комплекс даводан фойдаланиш мобайнида стоматологик ҳолатни акс эттирувчи индексларнинг салбий томондан, ижобий томонга силжиши ҳамда патологик ўчоқда яллиғланиш белгиларининг бартараф этилиши аникланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: ЭГФ, ҚЯТ ЭЯФ билан оғриган беморларни комплекс даволашнинг қўлланилиши 96,87% ҳолатларда юқори самарадорликка ва эпителизация муддатларини сезиларли даражада қисқартиришга ва ремиссияни 2,27 бараварга узайтиришга олиб келди, асосий гуруҳдаги 76 нафар (62,5%), қониқарли - 47 (37,5%) нафар беморларда ижобий натижага олиб келди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Хоразм вилояти болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (29.10.2024 й.; № 55-I ) ва Самарқанд вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (31.10.2024 й.; № 105-u) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: илк бор даволашда комплекс даводан фойдаланиш PMА индексини 56,3±1,2 %дан 26,5±1,0 %гача ва OHI-S индексини 3,67±0,4 дан 2,8±0,3 гача сезиларли даражада пасайиши ва патологик ўчоқда яллигланиш бартараф этиши аниқланган бўлиб, бу ўз навбатида беморларнинг барчасида касалликнинг асоратларини олдини олишда фойдаланиш имконини бериб, беморларни ташхислаш ва даволаш сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: Илк бор даволашда комплекс даводан фойдаланиш PMА индексини 56,3±1,2 %дан 26,5±1,0 %гача ва OHI-S индексини 3,67±0,4 дан 2,8±0,3 гача сезиларли даражада пасайиши ва патологик ўчоқда яллигланиш бартараф этиши аниқланган бўлиб, бу ўз навбатида беморларнинг барчасида касалликнинг даволашнинг замонавий усулларидан фойдаланиш, касаллик асоратларини олдини олишга ҳамда беморларни сарфланадиган харажатларини 4900000 сўмга камайтиришга эришилди. Хулоса: илк бор даволашда комплекс даводан фойдаланиш PMА индексини 56,3±1,2 % дан 26,5±1,0 % гача ва OHI-S индексини 3,67±0,4 дан 2,8±0,3 гача сезиларли даражада пасайиши ва патологик ўчоқда яллигланиш бартараф этиши аниқланганлиги, даволашда кузатилиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ҳисобига бюджет маблағларини 4900000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди;
тўртинчи илмий янгилик: ўтказилган тадқиқот асосида биринчи марта антиоксидант терапия ва аутотромботцитар массадан фойдаланиб, ўтказилган комплекс даволашнинг самарадорлиги исботланган. Ушбу терапиянинг тизимли ва маҳаллий қўлланилиши натижасида беморларнинг 88,9 % ида ремиссия даврини 6 ой давомида сақланиши кузатилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: илк бор ОБШҚ ҚЯТнинг иккала шакли билан оғриган беморларда антиоксидант ҳолатининг сезиларли бузилишлари аниқланди: эрозив-ярали шакли бўлган беморларда малон диалдегиди даражаси 6,06±0,15 мкмол/л га етди, касаллик давомийлиги 7 йилдан ошганда эса умумий антиоксидант фаоллик 23,08±4,29 мкв гача пасайиши кузатилган бўлиб, бу даволаш жараёнини тезлаштириш ва асоратларни камайтирган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Хоразм вилояти болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (29.10.2024 й.; № 55-I ) ва Самарқанд вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (31.10.2024 й.; № 105-u) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: илк бор ОБШҚ ҚЯТнинг иккала шакли билан оғриган беморларда антиоксидант ҳолатининг сезиларли бузилишлари аниқланди: эрозив-ярали шакли бўлган беморларда малон диалдегиди даражаси 6,06±0,15 мкмол/л га етди, касаллик давомийлиги 7 йилдан ошганда эса умумий антиоксидант фаоллик 23,08±4,29 мкв гача пасайиши кузатилганлигини амалиётда жорий этиш беморларда асоратларни камайтириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: илк бор ОБШҚ ҚЯТнинг иккала шакли билан оғриган беморларда антиоксидант ҳолатининг сезиларли бузилишлари аниқланди: эрозив-ярали шакли бўлган беморларда малон диалдегиди даражаси 6,06±0,15 мкмол/л га етди, касаллик давомийлиги 7 йилдан ошганда эса умумий антиоксидант фаоллик 23,08±4,29 мкв гача пасайиши кузатилганлигини амалиётда жойрий этиш даволанишнинг ўртача давомийлигини ҳамда беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 3 кунга қисқартириб, бюджет маблағларини 4900000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: илк бор ОБШҚ ҚЯТнинг иккала шакли билан оғриган беморларда антиоксидант ҳолатининг сезиларли бузилишлари аниқланди: эрозив-ярали шакли бўлган беморларда малон диалдегиди даражаси 6,06±0,15 мкмол/л га етди, касаллик давомийлиги 7 йилдан ошганда эса умумий антиоксидант фаоллик 23,08±4,29 мкв гача пасайиши кузатилганлигини амалиётга жойри қилиниши бюджет маблағларини 4900000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.