Sayt test rejimida ishlamoqda

Авясова Ирина Рафаиловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):    “Инглиз ҳарбий аббревиатураларнинг рус ва ўзбек тилларида берилиш тамойилари”, 10.00.06. – Қиёсий  адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация рўйхатга олинган рақам: В2022.3.PhD/Fil2749  
Диссертация бажарилган муассаса: Жиззах давлат педагогика университети.
Илмий раҳбар: Маматов Абдуғафур Эшонқулович, филология фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Жиззах давлат педагогика университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи PhD.03/04.06.2020.Fil.113.02  рақамли Илмий кенгаш асосидаги бир марталик Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Саъдуллаева Нилуфар Азимовна филология фанлари доктори, доцент, Насруллаева Нафиса Зафаровна филология фанлари доктори, профессор. 
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз тилидаги ҳарбий терминлар ва аббревиатураларнинг лексик-семантик, деривацион, семантик-функсионал хусусиятларини, уларнинг рус ва ўзбек тилларидаги таржимаси ҳамда берилиши тамойилларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
тилшуносликда термин ва унинг лисоний мақоми, профессионал терминлар ва аббревиатураларнинг лексик-семантик ва структуравий таркиби, аббревиациянинг тил тизимидаги ўрни, фонетик-грамматик, деривацион хусусиятлари ҳамда турли тизимли тилларга таржима масалалари очиб берилган;
инглиз, рус ва ўзбек ҳарбий аббреватураларнинг таржимадаги муқобилини бериш  Др. = Доcтор – “доктор”, “доктор”, Cо. = cолонел – “полковник”, “полковник” каби контекстуал таҳлил (расшифровка-маънони очиш) усули, аббреватуралар таркибидаги ҲҚ (Ҳеадқуартерс – штаб) ва CО (Cомпанй – рота),  БН ҲҚ  Батталион Ҳеадқуартерс – “штаб батальона” сингари лексик аналогияларини қўллаш усуллари асосида юзага келиши далилланган; 
инглиз, рус ва ўзбек тилларидаги дос – досиметрй; лаб – лабораторй каби бир бўғинли қисқартмалар; радста – радио статион – “радиостанция”; навсат – навигатионал сателлите – “навигационный спутник” каби мураккаб бўғинли,  ҲНК–ҳарбий-ҳаво кучлари – Военно-воздушные силы каби бош ҳарфли аббревиатураларининг таркибий тузилиши аниқланган;
инглиз, рус, ўзбек ҳарбий терминология контекстининг м-метр, ммф эквивалентли; WС = wеапон сйстем – “система оружия”, “қурол тизими  WС-610А” хорижий қисқартмани ўзлаштириш, НАТО = Нортҳ Атлантиc Треатй Организатион,  радар = радио детеcтион анд рангинг – “радиолокатор, радар”, “радиолокатор, радар” каби транслитерация,  Эс-Эс-Ти = ССТ Суперсониc Транспорт, Эй-Би-Эм = АВМ Анти-Баллистиc Миссиле (Дефенсе) – “система противоракетной обороны”, “ракетага қарши мудофаа тизими” каби транскрипсия асосида қисқартмаларни яратиш усуллари  очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ҳарбий аббревиатураларнинг рус ва ўзбек тилларида берилиш тамойилари тадқиқи давомида олинган илмий натижалар асосида:
тилшуносликда термин ва унинг лисоний мақоми, профессионал терминлар ва аббревиатураларнинг лексик-семантик ва структуравий таркиби, аббревиациянинг тил тизимидаги ўрни, фонетик-грамматик, деривацион хусусиятлари ҳамда турли тизимли тилларга таржима масалалари ҳақидаги хулосалардан МУЗ-2015-0725140051 сонли амалий лойиҳа доирасида “Бошланғич синф ўқувчилари нутқини бойитиш учун инглиз-ўзбек-рус фразеологик луғатини яратиш ва жорий этиш” фойдаланилган (Жиззах давлат педагогика университетининг 2024-йил 7-февралдаги 04-155 сон маълумотномасига асосан). Натижада инновацион тадқиқот лойиҳаси доирасида яратилган дарслик, ўқув қўлланмаларини ишлаб чиқишда фойдаланилган;
инглиз, рус ва ўзбек ҳарбий аббреватураларнинг таржимадаги муқобилини бериш  Др. = Доcтор – “доктор”, “доктор”, Cо. = cолонел – “полковник”, “полковник” каби контекстуал таҳлил (расшифровка-маънони очиш) усули, аббреватуралар таркибидаги ҲҚ (Ҳеадқуартерс – штаб) ва CО (Cомпанй – рота),  БН ҲҚ  Батталион Ҳеадқуартерс – “штаб батальона” сингари лексик аналогияларини қўллаш усуллари асосида юзага келиши тўғрисидаги хулосалардан “Cлассроом лангуаге” дарслигида фойдаланилган (Гулистон давлат университетининг ректорининг 2023-йил 30-майдаги 71-сон буйруғи асосидаги 71-24-рақамли нашр гувоҳномаси). Натижада ушбу дарсликнинг сўз ясаш асослари типологияси, қисқартмаларни тўғри тушуниш ва таржима қилиш имконини беришга қаратилган янги маълумотлар билан бойитилишга эришилган;
инглиз, рус ва ўзбек тилларидаги дос – досиметрй; лаб – лабораторй каби бир бўғинли қисқартмалар; радста – радио статион – “радиостанция”; навсат – навигатионал сателлите – “навигационный спутник” каби мураккаб бўғинли,  ҲНК–ҳарбий-ҳаво кучлари – Военно-воздушные силы каби бош ҳарфли аббревиатураларининг таркибий тузилишига оид маълумотларидан “Теачинг анд Леарнинг Стратегиес” номли дарслигида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 29-майдаги 194-сон буйруғи асосидаги 194-337-сон гувоҳномаси). Натижада дарсликнинг янги маълумотлар, аббревиатураларининг таркибий тузилишига оид манбалар билан бойитилган;
инглиз, рус, ўзбек ҳарбий терминология контекстининг м-метр, ммф     эквивалентли; WС = wеапон сйстем – “система оружия”, “қурол тизими  WС-610А” хорижий қисқартмани ўзлаштириш, НАТО = Нортҳ Атлантиc Треатй Организатион,  радар = радио детеcтион анд рангинг – “радиолокатор, радар”, “радиолокатор, радар” каби транслитерация,  Эс-Эс-Ти = ССТ Суперсониc Транспорт, Эй-Би-Эм = АВМ Анти-Баллистиc Миссиле (Дефенсе) – “система противоракетной обороны”, “ракетага қарши мудофаа тизими” каби транскрипсия асосида қисқартмаларни яратиш усулларига оид хулосаларидан Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий авиация институти курсантларига Инглиз тили дарсларида фойдаланилди. (Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий авиация институтининг 2024-йил 15-январдаги 17-сон маълумотнома). Натижада Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий авиация институти курсантларининг касбий компетенсиясини ва умумий билим даражасини босқичма-босқич такомиллаштиришга эришилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish