Оринбаев Аймурат Бахадуровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи): “Электр энергиясини узатиш харажатларини оптималлаштиришнинг математик модели ва алгоритмлари”, 05.01.07 - Математик моделлаштириш. Сонли усуллар ва дастурлар мажмуи (техника фанлари).
Диссертация мавзуси роʻйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Т4183.
Илмий раҳбар: Утеулиев Ниетбай Утеулиевич, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий кенгаш рақами: Рақамли технологиялар ва сунъий интеллектни ривожлантириш илмий-тадқиқот институти, DSc.13/30.12.2021.Т.142.01.
Расмий оппонентлар: Урунбаев Эркин, физика-математика фанлари доктори, доцент; Болтибаев Шухратжон Комилжанович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади электр энергиясини узатиш харажатларини оптималлаштиришнинг математик моделлари, ҳисоблаш алгоритмлари ва дастурий мажмуасининг таркибий тузилмасини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тақдиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
электр тармоқларидаги техник чекловларни ҳисобга олган ҳолда, истеъмолчиларнинг олдиндан маълум талабларида электр энергиясини узатиш харажатларини оптималлаштиришга йўналтирилган детерминистик модел такомиллаштирилган;
истеъмолчилар талаблари тасодифий миқдорга боғлиқ бўлган шароитларда, техник чекловларни ҳисобга олган ҳолда электр энергиясини узатиш харажатларини минималлаштиришга йўналтирилган стохастик моделлар ишлаб чиқилган;
электр энергиясини узатиш харажатларини оптималлаштиришнинг детерминистик ва детерминистик динамик моделларни сонли ечишда ички нуқта усули қўлланилган, шунингдек, стохастик ва стохастик динамик моделларни ечишда стохастик квазиградиент ва иккилик градиент методларини биргаликда қўллашга асосланган ҳисоблаш алгоритми ишлаб чиқилган;
детерминистик, детерминистик динамик, стохастик ва стохастик динамик масалалар ва уларни ечиш алгоритмлари учун дастурий мажмуанинг таркибий тузилмаси яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ишлаб чиқилган математик моделлар ва алгоритмлар, шунингдек, дастурий мажмуа асосида олинган натижалар:
электр энергиясини узатиш жараёнидаги харажатларни оптималлаштиришга мўлжалланган детерминистик модел Чимбой тумани электр тармоқларига жорий этилган (“Ҳудудий электр тармоқлари” акциядорлик жамиятининг 2024-йил 25-декабрдаги 01-05-20/749-сонли маълумотномаси). Натижада электр энергиясини узатиш харажатларини 2-3% га камайтириш имконини берган;
электр энергиясини узатиш харажатларни минималлаштиришга йўналтирилган стохастик моделлар, алгоритмлар ва дастурий мажмуа Нукус шаҳар электр тармоқларига жорий қилинган (“Ҳудудий электр тармоқлари” акциядорлик жамиятининг 2024-йил 25-декабрдаги 01-05-20/749-сонли маълумотномаси). Натижада электр энергиясини узатишдаги техник йўқотишлар билан боғлиқ харажатларни 2% гача камайтириш имконини берган;
детерминистик ва стохастик моделлар, уларнинг ҳисоблаш алгоритмлари асосида ишлаб чиқилган дастурий мажмуа “Ҳудудий электр тармоқлари” акциядорлик жамиятининг Қорақалпоғистон ҳудудий филиали электр тармоқларига жорий этилган (“Ҳудудий электр тармоқлари” акциядорлик жамиятининг 2024-йил 25-декабрдаги 01-05-20/749-сонли маълумотномаси). Натижада электр тармоқларни лойиҳалаштириш учун зарур бўлган вақт сарфи 15% гача, меҳнат сарфи эса 10% гача камайтириш имкони яратилган.