Батиров Бехзод Аминджановичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қорин бўшлиғи симултан патологиясини эндовидеохирургик технологиялар ёрдамида даволашни клиник асослаш», 14.00.27 – Хирургия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Tib4333.
Илмий раҳбар: Бабажанов Ахмаджон Султанбаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Эшонходжаев Отабек Джураевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор. Шоназаров Искандар Шоназарович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: В.И.Разумовский номидаги Саратов давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: 
қорин бўшлиғининг бир вақтдаги патологияларида эндовидео-жарроҳлик технологияларини қўллаш орқали симултан операциялар натижаларини яхшилашдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
сурункали калкулёз холецистит билан касалланган беморларда бир вақтдаги жарроҳлик патологиясининг нозологик тузилмаси ва клиник-типологик вариантлари аниқланди, қорин деворининг чурралари, аёлларда эса кичик таносил аъзолари патологиясининг устунлиги ҳамда Чарлсон индекси бўйича юқори даражадаги коморбидлик мавжудлиги аниқланган;
лапароскопик техникадан фойдаланган ҳолда сурункали калкулёз холецистит билан касалланган беморларда бир вақтдаги қорин бўшлиғи патологиясининг тури ва жойлашувига қараб симултан операцияларнинг тактик-техник жиҳатлари ва уларни амалга ошириш кетма-кетлиги оптималлаштирилган;
жарроҳлик стресси гормонал компонентларининг динамикасини ўрганишга асосланган симултан операцияларнинг травматиклигини аниқлайдиган шкала таклиф этилди ва лапароскопик симултан операцияларда жарроҳлик киришининг минимал инвазия даражаси исботланган;
лапароскопик симултан операцияларнинг клиник самарадорлиги жисмоний фаолликнинг эрта тикланиши, оғриқ синдромининг камайиши, Clavin-Dindo тизими бўйича операциядан кейинги асоратлар сони ва даражасининг пасайиши ҳамда реабилитация муддатларининг қисқариши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Қорин бўшлиғи симултан патологиясини эндовидеохирургик технологиялар ёрдамида даволашни клиник асослаш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида (Ўзбекистон Республикаси ССВ ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 13.11.2024 й. 08/52-сон хулосаси):
биринчи илмий янгилик: сурункали калкулёз холецистит билан касалланган беморларда бир вақтдаги жарроҳлик патологиясининг нозологик тузилмаси ва клиник-типологик вариантлари аниқланди, қорин деворининг чурралари, аёлларда эса кичик таносил аъзолари патологиясининг устунлиги ҳамда Чарлсон индекси бўйича юқори даражадаги коморбидлик мавжудлиги аниқланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси 17.10.2024 й. 3819-7-107-TB/2024-сон буйруғи ва Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 16.10.2024 й. 376-U-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: симултан операцияларни амалга ошириш беморни бир вақтда анестезиологик ва жарроҳлик ёрдами доирасида даволаш имконини беради, шу билан бирга «ёзилмаган» ва «асимптоматик» бир вақтдаги патологиянинг клиник вариантлари (45,2% гача) беморларни операциягача чуқур текширувдан ўтказишни талаб қилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сурункали калкулёз холецистит билан касалланган беморларда бир вақтдаги жарроҳлик аралашуви доирасида беморларнинг стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 8-10 кун учун 2 841 320 сўм. Беморларнинг барча лаборатор-инструментал текширишларига жами 955 200 сўм сарфланади. лапароскопик ёндошувлар ёрдамида операция килинганда стационар даволаниш 2 кунга қискариб, иқтисодий кўрсаткич 1 125 500 сўмни ташкил етади (бир нафар бемор учун). Хулоса: Сурункали калкулёз холецистит билан касалланган беморларда бир вақтдаги жарроҳлик патологиясининг нозологик тузилмасига кўра вентрал чурралар устунлик қилади – 47,1%, аёлларда эса кичик таносил аъзолари патологияси ҳам (19,8%) кузатилади. Клиник ҳолат юқори даражадаги коморбидлик билан характерланади – 67,1%. Шу билан бирга, қорин бўшлиғи патологиясининг клиник-типологик вариантлари ажратилди: «типик» (54,8%), «ёзилмаган» (19,7%) ва «асимптоматик» (25,4%).
иккинчи илмий янгилик: лапароскопик техникадан фойдаланган ҳолда сурункали калкулёз холецистит билан касалланган беморларда бир вақтдаги қорин бўшлиғи патологиясининг тури ва жойлашувига қараб симултан операцияларнинг тактик-техник жиҳатлари ва уларни амалга ошириш кетма-кетлиги оптималлаштирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси 17.10.2024 й. 3819-7-107-TB/2024-сон буйруғи ва Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 16.10.2024 й. 376-U-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: эндовидео-жарроҳлик технологиялари патологияга учраган органларнинг бир-биридан анча узоқ жойлашган ҳолатда симултан қорин бўшлиғи патологияларини минимал қон йўқотиш билан (1,6 мартагача) даволаш имконини беради ва операциянинг умумий давомийлигини сезиларли даражада узайтирмайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: лапароскопик техникадан фойдаланган ҳолда сурункали калкулёз холецистит билан касалланган беморларда миниинвазив технологиялардан фойдаланиш натижасида ижобий натижалар 2 баробар кўп ҳолатда кузатилганлигини ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 5 258 400 сўмни ташкил етади. Хулоса: Лапароскопик симултан операциялар асептика қоидаларига риоя қилган ҳолда ва соддадан мураккабга тамойилига асосланиб ўтказилиши керак, қорин деворининг пластикаси операциянинг якуний босқичида бажарилади. Лапароскопик симултан операциялар давомийлиги анъанавий операциялардан 1,2 марта узунроқ (137,5±6,7 дақиқа ва 117,2±6,1 дақиқа мос равишда) p˂ 0.01), аммо интраоперацион қон йўқотиш ҳажми 1,6 марта кам бўлган (171,1±4,2 мл ва 264,2±4,0 мл мос равишда) p˂ 0.01). 
учинчи илмий янгилик: жарроҳлик стресси гормонал компонентларининг динамикасини ўрганишга асосланган симултан операцияларнинг травматиклигини аниқлайдиган шкала таклиф этилди ва лапароскопик симултан операцияларда жарроҳлик киришининг минимал инвазия даражаси исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси 17.10.2024 й. 3819-7-107-TB/2024-сон буйруғи ва Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 16.10.2024 й. 376-U-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: лапароскопик симултан операцияларнинг гормонал компонентлар асосида жарроҳлик стресси кўрсаткичлари бўйича хавфсизлиги исботланган, бу анъанавий кириш орқали бажариладиган аралашувлардан фарқ қилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: лапароскопик симултан операцияларнинг гормонал компонентлар асосида операциясидан кейинги даврда одатда умумий ўртача 1 364 300 сўм сарфланади. Хулоса: Симултан операцияларда жарроҳлик агрессиясининг даражаси нейрогуморал кўрсаткичлар (дофамин, адреналин, норадреналин, β-эндорфин биокимёвий ўзгаришлари динамикаси) асосида эндовидео-жарроҳликнинг самарадорлигини исботлайди. Лапароскопик симултан операцияларда 89,5% ҳолатда паст даражадаги травматиклик, 10,5% ҳолатда ўрта даражадаги травматиклик қайд этилган (p˂ 0.01), очиқ симултан операцияларда эса 85,9% ҳолатда юқори даражадаги травматиклик кузатилган (p˂ 0.01).
тўртинчи илмий янгилик: лапароскопик симултан операцияларнинг клиник самарадорлиги жисмоний фаолликнинг эрта тикланиши, оғриқ синдромининг камайиши, Clavin-Dindo тизими бўйича операциядан кейинги асоратлар сони ва даражасининг пасайиши ҳамда реабилитация муддатларининг қисқариши асосланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси 17.10.2024 й. 3819-7-107-TB/2024-сон буйруғи ва Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 16.10.2024 й. 376-U-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: эндовидео-жарроҳлик технологияларини қўллаган ҳолда бир вақтдаги қорин бўшлиғи патологияларини жарроҳлик йўли билан тузатишнинг тактик-техник жиҳатлари таклиф қилинган, бу операциядан кейинги асоратлар хавфи ва оғирлик даражасини камайтиришга ҳамда жарроҳлик стационарининг ишини клиник ва иқтисодий самарадорлик нуқтаи назаридан оптималлаштиришга ёрдам беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: реабилитация муддатларининг қисқариши туфайли беморларни стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 4 257 400 сўм  сарфланади. Йиллик иқтисодий кўрсаткич эса ўз навбатида 20% гача бюджет маблағларини тежашга олиб келади. Хулоса: Эндовидео-жарроҳлик технологияларини қўллаган ҳолда симултан операциялар Clavin-Dindo I ва II даражадаги операциядан кейинги асоратларни 14,5% дан 4,9% гача, III ва IV даражаларни эса 3,6% дан 1,0% гача камайтириш орқали бир вақтдаги патологияларнинг жарроҳлик даволаш натижаларини яхшилашга имкон беради (p˂ 0.01). Клиник самарадорлик оғриқ синдромини камайтириш, жисмоний фаолликнинг эрта тикланиши ва стационарда қолиш давомийлигини 3,8 марта қисқартириш (ЛСОВда 2,8±0,4 кун, ТСОВда 7,9±1,6 кун) (p˂ 0.001) орқали тасдиқланган.