Чориева Зулфия Юсуповнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Она организмининг сурункали заҳарланиши шароитида авлод буйракларининг постнатал морфогенези», 14.00.02–Морфология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Tib630.
Илмий раҳбар: Адилбекова Дилором Бахтиёровна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Орипов Фирдавс Суръатович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Тешаев Шухрат Жумаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот Ош давлат университети (Қирғизистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: она организмининг сурункали токсик заҳарланиши шароитида туғилган авлод буйракларининг постнатал морфогенези ҳолатини ўрганиш ва баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
экспериментал сурункали токсик гепатит билан касалланган каламушлардан «саломатликнинг бузилган старти» билан авлодлар туғилиши, авлодлар илк постнатал онтогенез даврларида буйраклари структур компонентларида яллиғланиш-реактив, дистрофик ва гистопатологик ўзгаришлар жараёнлари ривожланиши аниқланган;
постнатал онтогенезнинг илк даврларида буйраклар структур компонентларида аниқланган реактив-яллиғланиш ва дистрофик ўзгаришлар 92-98% каламуш авлодларида постнатал ривожланишнинг кечки даврларида нивелизация ва компенсация тикланиш жараёнлари кузатилган бўлса, 5-8% авлодларда эса гистопатологик жараёнларнинг давом этиб, нефронлар қон томирлари коптокчаларининг умумий сони 6,1% га, интракортикал коптокчалар сонининг 5,6% га, юкстамедулляр коптокчалар сонининг 4,5% га, шаклланган тузилмалар зонаси кўрсаткичларининг 8,4% га, мағиз зонаси майдонининг 2,4% га камайиши илмий исботланган;
она организмидаги сурункали жигар патологияси улардан туғилган авлод буйраклари ҳужайраларида пролиферация ва апоптоз жараёнлари ўртасидаги мувозанатнинг бузилишига, ҳужайраларда пролиферация жараёнлари пасайиб, апоптоз индексида ўсиши натижасида буйраклар структур компонентларида ривожланиш ва шаклланиш тезлигининг пасайишига олиб келиши асосланган;
сурункали токсик гепатит билан хасталанган каламушлар авлодлари буйраклари структур-функционал компонентларининг ривожланиши ва якуний шаклланиши жараёнларининг ривожланищдан орқада қолиши, кечикиши авлод буйракларида эволюцион йўлга қўйилган морфогенез жараёнлари динамикасининг бузилганлигинидан дарак берувчи морфологик кўрсаткичлар эканлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Она организмининг сурункали заҳарланиши шароитида авлод буйракларининг постнатал морфогенези бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: экспериментал сурункали токсик гепатит билан касалланган каламушлардан «саломатликнинг бузилган старти» билан авлодлар туғилиши, авлодлар илк постнатал онтогенез даврларида буйраклари структур компонентларида яллиғланиш-реактив, дистрофик ва гистопатологик ўзгаришлар жараёнлари ривожланиши аниқланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 31 мартда 5-сон билан тасдиқланган «Она организмининг сурункали заҳарланиши шароитида туғилган авлод буйракларидаги патоморфологик шикастланишларни аниқлаш усуллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Хоразм вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 27.02.2024 йилдаги 11/1-сон ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази бўйича 31.01.2023 йилдаги 2022-сон буйруқлари билан амалиётига жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сурункали жигар токсик шикастланиши бўлган бўлган оналардан ва улардан туғилган авлодлар ички аьзоларидаги ўзгаришларни баҳолаш, эрта ташхислаш ва даволаш чора-тадбирларни такомиллаштириш, оптималлаштириш орқали аҳолиси орасида, меҳнатга лаёқатли қатламида жигар хасталиклари билан азият чеккан оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги морфо-функционал ўзгаришлар механизмлари, жигар хасталиклари билан азият чеккан оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги морфо-функционал ўзгаришлар механизмлари, ривожланиш аномалиялари, туғма патологияларнинг олдини олишда тиббий хизмат кўрсатиш сифатини такомиллаштиришга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун сарфланадиган маблағлар сурункали жигар хасталиклари билан касалланган оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги кузатилиши мумкин бўлган морфологик ўзгаришларни башоратлаш натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: постнатал онтогенезнинг илк даврларида буйраклар структур компонентларида аниқланган реактив-яллиғланиш ва дистрофик ўзгаришлар 92-98% каламуш авлодларида постнатал ривожланишнинг кечки даврларида нивелизация ва компенсация тикланиш жараёнлари кузатилган бўлса, 5-8% авлодларда эса гистопатологик жараёнларнинг давом этиб, нефронлар қон томирлари коптокчаларининг умумий сони 6,1% га, интракортикал коптокчалар сонининг 5,6% га, юкстамедулляр коптокчалар сонининг 4,5% га, шаклланган тузилмалар зонаси кўрсаткичларининг 8,4% га, мағиз зонаси майдонининг 2,4% га камайиши илмий исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 31 мартда 5-сон билан тасдиқланган «Она организмининг сурункали заҳарланиши шароитида туғилган авлод буйракларидаги патоморфологик шикастланишларни аниқлаш усуллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Хоразм вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 27.02.2024 йилдаги 11/1-сон ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази бўйича 31.01.2023 йилдаги 2022-сон буйруқлари билан амалиётига жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сурункали жигар токсик шикастланиши бўлган бўлган оналардан ва улардан туғилган авлодлар ички аьзоларидаги ўзгаришларни баҳолаш, эрта ташхислаш ва даволаш чора-тадбирларни такомиллаштириш, оптималлаштириш орқали аҳолиси орасида, меҳнатга лаёқатли қатламида жигар хасталиклари билан азият чеккан оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги морфо-функционал ўзгаришлар механизмлари, жигар хасталиклари билан азият чеккан оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги морфо-функционал ўзгаришлар механизмлари, ривожланиш аномалиялари, туғма патологияларнинг олдини олишда тиббий хизмат кўрсатиш сифатини такомиллаштиришга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун сарфланадиган маблағлар сурункали жигар хасталиклари билан касалланган оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги кузатилиши мумкин бўлган морфологик ўзгаришларни башоратлаш натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: она организмидаги сурункали жигар патологияси улардан туғилган авлод буйраклари ҳужайраларида пролиферация ва апоптоз жараёнлари ўртасидаги мувозанатнинг бузилишига, ҳужайраларда пролиферация жараёнлари пасайиб, апоптоз индексида ўсиши натижасида буйраклар структур компонентларида ривожланиш ва шаклланиш тезлигининг пасайишига олиб келиши асосланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 31 мартда 5-сон билан тасдиқланган «Она организмининг сурункали заҳарланиши шароитида туғилган авлод буйракларидаги патоморфологик шикастланишларни аниқлаш усуллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Хоразм вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 27.02.2024 йилдаги 11/1-сон ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази бўйича 31.01.2023 йилдаги 2022-сон буйруқлари билан амалиётига жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сурункали жигар токсик шикастланиши бўлган бўлган оналардан ва улардан туғилган авлодлар ички аьзоларидаги ўзгаришларни баҳолаш, эрта ташхислаш ва даволаш чора-тадбирларни такомиллаштириш, оптималлаштириш орқали аҳолиси орасида, меҳнатга лаёқатли қатламида жигар хасталиклари билан азият чеккан оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги морфо-функционал ўзгаришлар механизмлари, жигар хасталиклари билан азият чеккан оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги морфо-функционал ўзгаришлар механизмлари, ривожланиш аномалиялари, туғма патологияларнинг олдини олишда тиббий хизмат кўрсатиш сифатини такомиллаштиришга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун сарфланадиган маблағлар сурункали жигар хасталиклари билан касалланган оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги кузатилиши мумкин бўлган морфологик ўзгаришларни башоратлаш натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: сурункали токсик гепатит билан хасталанган каламушлар авлодлари буйраклари структур-функционал компонентларининг ривожланиши ва якуний шаклланиши жараёнларининг ривожланищдан орқада қолиши, кечикиши авлод буйракларида эволюцион йўлга қўйилган морфогенез жараёнлари динамикасининг бузилганлигинидан дарак берувчи морфологик кўрсаткичлар эканлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 31 мартда 5-сон билан тасдиқланган «Она организмининг сурункали заҳарланиши шароитида туғилган авлод буйракларидаги патоморфологик шикастланишларни аниқлаш усуллари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Хоразм вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 27.02.2024 йилдаги 11/1-сон ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази бўйича 31.01.2023 йилдаги 2022-сон буйруқлари билан амалиётига жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сурункали жигар токсик шикастланиши бўлган бўлган оналардан ва улардан туғилган авлодлар ички аьзоларидаги ўзгаришларни баҳолаш, эрта ташхислаш ва даволаш чора-тадбирларни такомиллаштириш, оптималлаштириш орқали аҳолиси орасида, меҳнатга лаёқатли қатламида жигар хасталиклари билан азият чеккан оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги морфо-функционал ўзгаришлар механизмлари, жигар хасталиклари билан азият чеккан оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги морфо-функционал ўзгаришлар механизмлари, ривожланиш аномалиялари, туғма патологияларнинг олдини олишда тиббий хизмат кўрсатиш сифатини такомиллаштиришга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун сарфланадиган маблағлар сурункали жигар хасталиклари билан касалланган оналардан туғилган авлодларда ички аъзоларидаги кузатилиши мумкин бўлган морфологик ўзгаришларни башоратлаш натижасида иқтисод қилинади.