Хусанова Дилором Шавкатовнанинг
Фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Компаниялар молиявий барқарорлигини таъминлашда рақамли технологиялардан фойдаланиш услубиёти” 08.00.14 – “Иқтисодиётда ахборот тизимлари ва технологиялари”, 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва кредит”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.DSc/Iqt396
Илмий раҳбар: Бегалов Баҳодир Абдусаломович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Статистика агентлигининг Кадрлар малакасини ошириш ва статистик тадқиқотлар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Кадрлар малакасини ошириш ва статистик тадқиқотлар институти, DSc 29/30.12.2019.I.92.01.
Расмий оппонентлар: Жумаев Нодир Хосиятович иқтисодиёт фанлари доктори, профессор, Норов Акмал Рўзимаматович иқтисодиёт фанлар доктори, профессор, Шермухамедов Аббос Тоирович иқтисодиёт фанлар доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент Ахборот Технологиялари Университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга эга.
II.Тадқиқотнинг мақсади: компаниялар молиявий барқарорлигини таъминлашда рақамли технологиялардан фойдаланиш жараёнларини такомиллаштириш бўйича илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III .Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
компанияларда молиявий барқарорликни таъминлашда рақамли технологиялардан, шу жумладан, блокчейн, финтех, ахборот тизимларини кенг қўлланилиш жараёнларини услубий жиҳатлари такомиллаштирилган ва “компанияларнинг молиявий барқарорлигини таъминлашда рақамли технологиялардан фойдаланиш” тушунчасининг иқтисодий мазмуни асосланган;
компаниялар молиявий барқарорлигини рақамли технологиялардан фойдаланган ҳолда мониторинг қилиш, таҳлил қилиш, истиқболли тавсиялар ишлаб чиқиш ва молиявий барқарорлик кўрсаткичларини ҳисоблаш бўйича алгоритм ишлаб чиқилган;
рақамли иқтисодиётни шаклланиб боришида молиявий барқарорликни таъминлаш юзасидан компанияларнинг тизимости корхоналари ҳамда ўзаро ҳамкорликдаги корхона ва ташкилотлар ўртасида молиявий маълумотларни тўплаш, қайта ишлаш, таҳлил қилиш ва улар асосида оптимал бошқарув қарорларини қабул қилиш мақсадида интеграсиялашган рақамли технологиялар тизими таклиф қилинган;
“Ўздонмаҳсулот” АК тизимидаги корхоналарнинг молиявий-иқтисодий ҳолатини самарали ташкил қилиш борасида рақамли технологияларни жорий этиш негизида молиявий барқарорликни таъминлашнинг илмий ва услубий асослари ишлаб чиқилган;
компаниялар молиявий барқарорлигига рақамли технологияларнинг таъсири эконометрик моделлаштирилган ва “Ўздонмаҳсулот” АК тизимидаги корхоналарда ялпи фойда, инвестициялар, молиявий даромадларнинг ҳамда харажатларнинг боғлиқлиги илмий асосланиб, 2030-йилга қадар молиявий барқарорлик кўрсаткичларининг прогноз қийматлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бажарилган диссертация тадқиқоти асосида қуйидагилар “Ўздонмаҳсулот” АК ва Ўзбекистон Республикаси Рақамли технологиялар вазирлиги ҳузуридаги “Рақамли иқтисодиёт тадқиқотлари маркази” давлат муассасасининг фаолиятига жорий қилинган:
компанияларда рақамли технологияларни, хусусан, Блокчейн, Финтеч, ЕРП кенг қўлланилиши такомиллаштирилган (“Ўздонмаҳсулот” АКнинг 2024-йил
17-октябрдаги 188-сон маълумотномаси, Ўзбекистон Республикаси Рақамли технологиялар вазирлиги ҳузуридаги “Рақамли иқтисодиёт тадқиқотлари маркази” давлат муассасасининг 2024-йил 20-декабрдаги 2-3/507-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида компанияларнинг молиявий барқарорлиги 5,0-7,0 % ортиши имкони яратилган.
компаниялар молиявий барқарорлигини рақамли технологиялар билан мониторинг қилиш, молиявий барқарорлик кўрсаткичларини рақамлаштириш алгоритми ишлаб чиқилган (“Ўздонмаҳсулот” АКнинг 2024-йил 17-октябрдаги 188-сон маълумотномаси, Ўзбекистон Республикаси Рақамли технологиялар вазирлиги ҳузуридаги “Рақамли иқтисодиёт тадқиқотлари маркази” давлат муассасасининг (2024-йил 20-декабрдаги 2-3/507-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида тегишли лойиҳалар бўйича ҳаражатларни самарали бошқариш, мажбуриятларини вақтида тўлиқ ижро этиш ва даромадлардан самарали фойдаланишга эришилган.
компанияларнинг тизим ости корхоналари ҳамда ўзаро ҳамкорликдаги корхона ва ташкилотлар ўртасида интеграсиялашган рақамли технологиялар тизимини йўлга қўйишнинг мақсадга мувофиқлиги илмий-назарий асосланган (“Ўздонмаҳсулот” АКнинг 2024-йил 17-октябрдаги 188-сон маълумотномаси, Ўзбекистон Республикаси Рақамли технологиялар вазирлиги ҳузуридаги “Рақамли иқтисодиёт тадқиқотлари маркази” давлат муассасасининг 2024-йил 20-декабрдаги 2-3/507-сон маълумотномаси). Натижада компанияларнинг молиявий барқарорлигини таъминлашда барча жараёнлар интеграсиясини амалга ошириш учун компанияни ягона рақамли платформаси таклиф қилинган.
“Ўздонмаҳсулот” АК тизимидаги корхоналар молиясини рақамли технологияларни жорий этиш натижасида молиявий барқарорлигини ошириш таклифи асосланган (“Ўздонмаҳсулот” АКнинг 2024-йил 17-октябрдаги 188-сон маълумотномаси, Ўзбекистон Республикаси Рақамли технологиялар вазирлиги ҳузуридаги “Рақамли иқтисодиёт тадқиқотлари маркази” давлат муассасасининг
2024-йил 20-декабрдаги 2-3/507-сон маълумотномаси) Натижада компанияда молиявий барқарорлик кўрсаткичларини 10,0%га ошириш имконияти яратилган.
компаниялар молиявий барқарорлигига рақамли технологияларнинг таъсири АРДЛ асосида моделлаштирилган ва “Ўздонмаҳсулот” АК тизимидаги корхоналарда ялпи фойда, инвестициялар, молиявий даромадларнинг ҳамда харажатларнинг боғлиқлиги илмий асосланиб, 2030-йилга қадар молиявий барқарорлик кўрсаткичларининг прогноз қийматлари ишлаб чиқилган (“Ўздонмаҳсулот” АКнинг 2024-йил 17-октябрдаги 188-сон маълумотномаси, Ўзбекистон Республикаси Рақамли технологиялар вазирлиги ҳузуридаги “Рақамли иқтисодиёт тадқиқотлари маркази” давлат муассасасининг 2024-йил 20-декабрдаги 2-3/507-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида “Ўздонмаҳсулот” АК фаолияти асосида 2030-йилга қадар ишлаб чиқилган соф фойда ҳажмининг прогноз кўрсаткичлари ёрдамида корхона молиявий барқарорлигини таъминлашнинг асосий параметрлари ўртасидаги мувофиқлик шартларини аниқлаш имкони яратилган.