Пулатов Азад Артиковичнинг
фалсафа доктори (PhD)диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Волейболчиларда мақсадли ҳаракатлар аниқлиги ва уни турли юкламалар таъсирига барқарорлаштириш”, 13.00.04–Жисмоний тарбия, спорт машғулотлари, соғломлаштириш ва адаптив жисмоний тарбия назарияси ва методикаси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.4.PhD/Ped8886.
Илмий раҳбар: Керимов Фикрат Азизович педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи: Жисмоний тарбия ва спорт илмий тадқиқотлар институти, DSc.33/01.02.2022.Ped.146.01. 
Расмий оппонентлар: Кочкаров Атабек Ахматваевич педагогика фанлари доктори (DSc), доцент, Талипжанов Асқар Имамжанович педагогика фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади малакали волейболчиларда мақсадли ҳаракатлар аниқлигини вестибулокинетик ва кескин ўзгарувчан йўналишлар бўйлаб моккисимон югуриш машқлари ёрдамида барқарорлаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
волейболчиларда тинч ҳолатда, вестибулокинетик ва айланма-бурилма элементларидан иборат югуриш юкламалари таъсирида ижро этиладиган мақсадли ҳаракатлар (тўп узатиш, зарба бериш, тўп киритиш каби) аниқлигини оширишга мўлжалланган комплекс машқлар мажмуасини киритиш ҳисобига волейболчиларни тезкорлигини баҳоловчи компютерлаштирилган ўлчов ускуна ёрдамида андозалаштирилган тартибда такомиллаштирилган;
малакали волейболчиларда вестибулокинетик ва ўзгарувчан йўналишли югуриш юкламалари таъсирида кардиореспиратор реакциялар ритмининг тезлашиши, мувозанатнинг издан чиқиши ва ҳаракатлар аниқлигининг тушиб кетиши вестибуляр анализаторининг “заиф” машқланганлиги ва организмда гипоксик-гиперкопник (О2 танқислиги ва СО2нинг ортиб кетиши) ҳолатнинг кучайиши билан боғлиқлиги аниқланган;
волейболда вестибулокинетик ва ўзгарувчан йўналишли югуриш юкламалари таъсирида ижро этиладиган мақсадли ҳаракатлар аниқлигини, баҳолашга мўлжалланган (10 балини эксперт тизими бўйича) мувозанат сақлаш турғунлигини ривожлантиришга мўлжалланган вестибулосоматик ва анаероб машқлар мажмуаларини ишлаб чиқиш ҳисобига уларни иерархик тартибда қўллаш андозалари яратилган;
волейболчиларда мақсадли ҳаракатлар аниқлигини ошириш учун мувозанат сақлаш турғунлиги, гипоксик имконияти, юрак ва нафас олиш функсияларининг тежамли ишлаш режимига мослаштиришга қаратилган машқлар мажмуаларини киритиш ҳисобига ҳаракатлар аниқлигини барқарорлаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Волейболчиларда мақсадли ҳаракатлар (тўп узатиш, зарба бериш, тўп киритиш) аниқлиги ва уни турли юкламалар таъсирида барқарорлаштириш” мавзуси доирасида узоқ йиллар давомида ўтказилиб келинган тадқиқотлар натижаларига асосан:
волейболчиларда тинч ҳолатда, вестибулокинетик ва айланма-бурилма элементларидан иборат югуриш юкламалари таъсирида ижро этиладиган мақсадли ҳаракатлар (тўп узатиш, зарба бериш, тўп киритиш каби) аниқлигини оширишга мўлжалланган комплекс машқлар мажмуасини киритиш ҳисобига волейболчиларни тезкорлигини баҳоловчи компютерлаштирилган ўлчов ускуна ёрдамида андозалаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар Тошкент вилояти, Қибрай тумани 1-сонли Спорт мактабига татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2024-йил 10-декабрдаги №03-16/12690-сон маълумотномаси). Натижада тинч ҳолатда қайд этилган мақсадли ҳаракатлар аниқлиги вестибулокинетик юкламалар таъсирида тинч ҳолатда қайд этилган кўрсаткичга (44,8%) нисбатан 21,8-15,6% гача тушиб кетган, “Арчасимон” югуриш – 92 м. таъсирида 28,6% гача, “Юлдузсимон” югуриш – 68,4 м. таъсирида эса 26,4% гача тушиб кетган;
малакали волейболчиларда вестибулокинетик ва ўзгарувчан йўналишли югуриш юкламалари таъсирида кардиореспиратор реакциялар ритмининг тезлашиши, мувозанатнинг издан чиқиши ва ҳаракатлар аниқлигининг тушиб кетиши вестибуляр анализаторининг “заиф” машқланганлиги ва организмда гипоксик-гиперкопник (О2 танқислиги ва СО2нинг ортиб кетиши) ҳолатнинг кучайиши билан боғлиқлигини аниқлаш бўйича таклиф ва тавсиялар Ўзбекистон Волейбол федерацияси малакали волейболчилари машғулотларига татбиқ қилинган (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2024-йил 10-декабрдаги №03-16/12690-сон маълумотномаси). Натижада мақсадли ҳаракатлар аниқлигини барқарорлаштиришга замин яратувчи статик мувозанатни сақлаш 12,2% дан 78,7% гача, гавдани олдинга эгиб, танани чап томонга айлантириш таъсирида динамик мувозанатни сақлаш 9,63% дан 40,4% гача, шу ҳолатда танани ўнг томонга айлантириш таъсирида бундай мувозанатни сақлаш 13,7% дан 69,8% гача ўсган; гипоксик-гиперкапник турғунлик 49,3% дан 72,1% гача ўсган; 
волейболда вестибулокинетик ва ўзгарувчан йўналишли югуриш юкламалари таъсирида ижро этиладиган мақсадли ҳаракатлар аниқлигини, баҳолашга мўлжалланган (10 балини эксперт тизими бўйича) мувозанат сақлаш турғунлигини ривожлантиришга мўлжалланган вестибулосоматик ва анаероб машқлар мажмуаларини ишлаб чиқиш ҳисобига уларни иерархик тартибда қўллаш андозалари яратиш бўйича таклиф ва тавсиялар Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети малакали волейболчилари машғулотларига татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2024-йил 10-декабрдаги №03-16/12690-сон маълумотномаси). Натижада (тўп узатиш, зарба бериш, тўп киритиш) аниқлигини тинч ҳолатда 10,24% дан 42,5% гача, танани чап томонга айлантириш таъсирида 12,6% дан 69,6% гача, танани ўнг томонга айлантириш таъсирида 12,3% дан 61,3% гача ўсган. “Арчасимон” югуриш – 92 м. таъсирида 11,9% дан 71,3% гача, “Юлдузсимон” югуриш – 68,4 м. таъсирида 10,9% дан 77,1% гача ўсган; 
волейболчиларда мақсадли ҳаракатлар аниқлигини ошириш учун мувозанат сақлаш турғунлиги, гипоксик имконияти, юрак ва нафас олиш функсияларининг тежамли ишлаш режимига мослаштиришга қаратилган машқлар мажмуаларини киритиш ҳисобига ҳаракатлар аниқлигини барқарорлаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар “Волейбол назарияси ва услубияти” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020-йил 4-майдаги 285-сон буйруғига асосан 285-061-сон нашр гувоҳномаси). Натижада волейболчилар тайёргарлигида машғулот ҳамда схематик андозаларда фойдаланилган, юрак ва нафас олиш функсияларининг тежамли ишлаш режимига мослашиш кўрсаткичлари яхшиланишига эришилган.