Киличев Анвар Акрамовичнинг
фан доктори (DSc) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Аорта- коронар шунтлаш амалиётидан сўнг беморларга мультифакторли таҳлил орқали тиббий ёрдам кўрсатишни ва реабилитацияни ташкил этишни такомиллаштириш», 14.00.12 – Тиббий реабилитология, 14.00.33 – Жамият саломатлиги. Соғлиқни сақлашда менежмент.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.DSc/Тib641.
Илмий маслаҳатчилар: Ризаев Жасур Алимджанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Ибрагимов Азиз Юлдашевич тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/31.10.2024.Тib.102.03.
Расмий оппонентлар: Рустамовна Дилдора Абдумаликовна, тиббиёт фанлари доктори; Собирова Гузал Наимовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Муллабаева Гузал Учкуновна, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Абу Али ибн Сино номидаги Тожикистон давлат тиббиёт университети (Тожикистон Республикаси).
II. Тадқиқотнинг мақсади:
Аорта-коронар шунтлашнинг клиник-иқтисодий самарадорлигини мултифакториал қиёсий таҳлил қилиш ва шундай операцияларни ўтказган беморларга тиббий ёрдам кўрсатиш ҳамда реабилитацияни ташкил этишни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
юрак ишемик касаллиги билан хасталанган беморларда аорта коронар шунтлаш амалиётига эҳтиёжнинг ошганлиги сабабли хамда жаррохлик амалиётидан кейинги давр асоратларсиз ва метаболик оғишларсиз кечиши учун боскичли кардиореабилитация утказишлиши зарурлиги асосланган;
аорта коронар шунтлаш амалиётини утказган беморларда комплекс кардиореабилитация дастурини куллаш натижасида тизимли қон оқими кўрсаткичлари ижобийланиши, машқларга чидамлилик ва миокард қисқариш қобилиятини ошиши, ушбу гурух беморларда стенокардия хуружларининг қайталаниш частотаси 4,3 мартага, мияда кон айланишни уткир бузилиши- 3,7 мартага, тез ёрдамга мурожаатлар частотаси- 9,9 мартага, шошилинч кардиологик касалхонага ётқизиш частотаси- 6,8 мартага камайиши аникланган;
аорта коронар шунтлаш амалиётидан сунг кардиореабилитациянинг барча боскичларини утган беморларда жисмоний ва психологик статусни тикланиши, ҳаёт сифатини ошиши, ижтимоий мослашувини яхшиланиши ва соғлиқни сақлаш тизимидаги иқтисодий харажатларни камайиши аникланган;
илк бор юрак ишемик касаллиги билан хасталанган беморларда аорта коронар шунтлаш амалиётидан сунг қон оқими кўрсаткичларини ва жисмоний фаолликни назорат килиш учун кардиореабилитацияни амбулатор-поликлиника этапида кардиолог, реабилитолог ва укитилган хамшира мавжуд "Коронар беморлар мактаби" очилиши максадга мувофиклиги асосланган;
илк бор аорта коронар шунтлаш амалиётидан кейин тикланиш потенциалини ошириш, ташкилий ва даво-профилактик чора-тадбирларини такомиллаштириш максадида босқичли тиббий кардиореабилитация усули ишлаб чикилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Реабилитация марказларида реабилитология хизматининг самарадорлигини баҳолаш бўйтча олинган илмий натижалар асосида (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи асосида 2024 йил 13 ноябрдаги 8 – сонли йиғилиш баённомаси хулосаси):
биринчи илмий янгилик: юрак ишемик касаллиги билан хасталанган беморларда аорта коронар шунтлаш амалиётига эҳтиёжнинг ошганлиги сабабли хамда жаррохлик амалиётидан кейинги давр асоратларсиз ва метаболик оғишларсиз кечиши учун боскичли кардиореабилитация утказишлиши зарурлиги асосланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашнинг 24.11.2023 йил 24 ноябрдаги 105-сон билан тасдиқланган «Реабилитацион терапия тизимида тиббий ёрдам кўрсатиш босқичларида коронар шунтлаш амалиётидан олдин ва кейин беморларни даволаш-профилактика чора-тадбирлари» ва Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашнинг 24.11.2023 йил 24 ноябрдаги 106-сон билан тасдиқланган «Аорта-коронар шунтлашдан кейин тикловчи ва реабилитацион терапия самарадорлигини баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах вилояти филиалга 12.02.2024 йилдаги 15-сон, Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё вилояти филиалига 03.02.2024 йилдаги14т-сон, Тошкент шаҳар Бектемир туман тиббиёт бирлашмасининг 08.02.2024йилдаги 128-14-198ТБ/2024-сон ҳамда Тошкент шаҳар Мирзо Улуғбек туман тиббиёт бирлашмасининг 14.02.2024 йилдаги 77-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: аорта коронар шунтлаш амалга оширилган беморларни реабилитация қилишнинг замонавий усулларини жорий этиш натижасида жисмоний ва психологик мослашувнинг бузилиши 1,3 баравар камайган, беморларнинг ижтимоий фаоллик даражаси 1,6 баравар ошганлиги, таклиф этилаётган усулларнинг жорий этилиши тикловчи даволашнинг иқтисодий, тиббий ва ижтимоий самарадорлигини ошириш имконини берган, бу эса, ўз навбатида, харажатлар ва асоратлар ривожланиш хавфи энг кам бўлган беморлар сонини 1,5 бараварга ошириш, тиббий ёрдам кўрсатиш даражасини яхшилаш, ушбу тоифадаги беморларнинг ҳаёт сифатини эрта муддатларда яхшилаш имконини берганлиги билан изоҳланган. Иқтисодий самарадорлиги: аорта коронар шунтлаш амалиёти юрак ишемик касаллиги билан хасталанган аорта коронар шунтлашдан кейин тиббий ёрдам кўрсатишни ташкил этиш бўйича янги маълумотларни ўрни асослаш натижасида учун таклиф этилган реабилитация чора-тадбирлари ҳар бир бемор учун иқтисодий самарадорликни йилига 2712333 сўмга оширган ва ногиронлик бошланишини камида 2 баробар кечиктириш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: аорта коронар шунтлаш амалиётини утказган беморларда комплекс кардиореабилитация дастурини куллаш натижасида тизимли қон оқими кўрсаткичлари ижобийланиши, машқларга чидамлилик ва миокард қисқариш қобилиятини ошиши, ушбу гурух беморларда стенокардия хуружларининг қайталаниш частотаси 4,3 мартага, мияда кон айланишни уткир бузилиши- 3,7 мартага, тез ёрдамга мурожаатлар частотаси- 9,9 мартага, шошилинч кардиологик касалхонага ётқизиш частотаси- 6,8 мартага камайиши аникланган бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашнинг 24.11.2023 йил 24 ноябрдаги 105-сон билан тасдиқланган «Реабилитацион терапия тизимида тиббий ёрдам кўрсатиш босқичларида коронар шунтлаш амалиётидан олдин ва кейин беморларни даволаш-профилактика чора-тадбирлари» ва Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашнинг 24.11.2023 йил 24 ноябрдаги 106-сон билан тасдиқланган «Аорта-коронар шунтлашдан кейин тикловчи ва реабилитацион терапия самарадорлигини баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах вилояти филиалга 12.02.2024 йилдаги 15-сон, Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё вилояти филиалига 03.02.2024 йилдаги14т-сон, Тошкент шаҳар Бектемир туман тиббиёт бирлашмасининг 08.02.2024йилдаги 128-14-198ТБ/2024-сон ҳамда Тошкент шаҳар Мирзо Улуғбек туман тиббиёт бирлашмасининг 14.02.2024 йилдаги 77-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: кардиологик марказлар тармоғини ривожлантириш юрак-қон томир касалликлари билан оғриган беморларга тиббий ёрдам олиш имкониятини оширишда муҳим аҳамиятга эга бўлган ва энг муҳим тиббий-ижтимоий муаммолардан бирини ҳал қилиш мақсадида юрак ишемик касаллигидан юзага келадиган ўлимнинг 15% ва асоратлар ривожланиш даражасини 20% камайтириш орқали ушбу тоифадаги беморларнинг ҳаёт сифатини эрта муддатларда яхшилаш имконини берганлиги билан изоҳланган. Иқтисодий самарадорлиги: кардиологик марказлар тармоғини ривожлантириш юрак-қон томир касалликлари билан оғриган беморларга тиббий ёрдам олиш имкониятини оширишда муҳим аҳамиятга эга бўлган ва энг муҳим тиббий-ижтимоий муаммолардан бирини ҳал қилиш мақсадида юрак ишемик касаллигидан юзага келадиган ўлимнинг 15% ва асоратлар ривожланиш даражасини 20% камайтириш учун таклиф этилган реабилитация чора-тадбирлари ҳар бир бемор учун иқтисодий самарадорликни йилига 2712333 сўмга оширган ва ногиронлик бошланишини камида 2 баробар кечиктириш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: аорта коронар шунтлаш амалиётидан сунг кардиореабилитациянинг барча боскичларини утган беморларда жисмоний ва психологик статусни тикланиши, ҳаёт сифатини ошиши, ижтимоий мослашувини яхшиланиши ва соғлиқни сақлаш тизимидаги иқтисодий харажатларни камайиши аникланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашнинг 24.11.2023 йил 24 ноябрдаги 105-сон билан тасдиқланган «Реабилитацион терапия тизимида тиббий ёрдам кўрсатиш босқичларида коронар шунтлаш амалиётидан олдин ва кейин беморларни даволаш-профилактика чора-тадбирлари» ва Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашнинг 24.11.2023 йил 24 ноябрдаги 106-сон билан тасдиқланган «Аорта-коронар шунтлашдан кейин тикловчи ва реабилитацион терапия самарадорлигини баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах вилояти филиалга 12.02.2024 йилдаги 15-сон, Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё вилояти филиалига 03.02.2024 йилдаги14т-сон, Тошкент шаҳар Бектемир туман тиббиёт бирлашмасининг 08.02.2024йилдаги 128-14-198ТБ/2024-сон ҳамда Тошкент шаҳар Мирзо Улуғбек туман тиббиёт бирлашмасининг 14.02.2024 йилдаги 77-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: юрак ишемик касаллиги билан хасталанган беморларни аорта коронар шунтлашдан кейин такомиллаштирилган босқичли кардиореабилитация натижасида беморларнинг ҳаёт сифатини 30% ва уларнинг ижтимоий мослашувини 25% оширишда«харажат-фойда» усулидан фойдаланиб иқтисодий самарадорликни баҳолаш асосида реабилитациянинг табақалашган босқичларини амалга оширишнинг мақсадга тартибини жорий қилиш орқали ушбу тоифадаги беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш имконини берганлиги билан изоҳланган. Иқтисодий самарадорлиги: юрак ишемик касаллиги билан хасталанган беморларни аорта коронар шунтлашдан кейин такомиллаштирилган босқичли кардиореабилитация натижасида беморларнинг ҳаёт сифатини 30% ва уларнинг ижтимоий мослашувини 25% оширишда «харажат-фойда» усулидан фойдаланиб иқтисодий самарадорликни баҳолаш асосида реабилитациянинг табақалашган босқичларини амалга ошириш орқали ҳар бир бемор учун иқтисодий самарадорликни йилига 2712333 сўмга оширган ва ногиронлик бошланишини камида 2 баробар кечиктириш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: илк бор юрак ишемик касаллиги билан хасталанган беморларда аорта коронар шунтлаш амалиётидан сунг қон оқими кўрсаткичларини ва жисмоний фаолликни назорат килиш учун кардиореабилитацияни амбулатор-поликлиника этапида кардиолог, реабилитолог ва укитилган хамшира мавжуд "Коронар беморлар мактаби" очилиши максадга мувофиклиги асосланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашнинг 24.11.2023 йил 24 ноябрдаги 105-сон билан тасдиқланган «Реабилитацион терапия тизимида тиббий ёрдам кўрсатиш босқичларида коронар шунтлаш амалиётидан олдин ва кейин беморларни даволаш-профилактика чора-тадбирлари» ва Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашнинг 24.11.2023 йил 24 ноябрдаги 106-сон билан тасдиқланган «Аорта-коронар шунтлашдан кейин тикловчи ва реабилитацион терапия самарадорлигини баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах вилояти филиалга 12.02.2024 йилдаги 15-сон, Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё вилояти филиалига 03.02.2024 йилдаги14т-сон, Тошкент шаҳар Бектемир туман тиббиёт бирлашмасининг 08.02.2024йилдаги 128-14-198ТБ/2024-сон ҳамда Тошкент шаҳар Мирзо Улуғбек туман тиббиёт бирлашмасининг 14.02.2024 йилдаги 77-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: юрак ишемик касаллиги билан хасталанган беморларда аорта коронар шунтлашдан кейин реабилитацияда иштирок этиш мойиллиги даво-профилактика муассасаларида юрак ишемик касаллиги билан хастланган беморларга аорта коронар шунтлашдан кейин тиббий ёрдам кўрсатишда иштирок этадиган ходимларнинг штат жадвалини режалаштириш орқали тиббий хизмат кўрсатиш жараёнининг самарадорлиги натижасида хасталикнинг оқибатидаги ўлим ва асоратлар ривожланиш даражасини камайтириш орқали ушбу тоифадаги беморларнинг ҳаёт сифатини эрта муддатларда яхшилаш имконини берганлиги билан изоҳланган. Иқтисодий самарадорлиги: юрак ишемик касаллиги билан хасталанган беморларда аорта коронар шунтлашдан кейин реабилитацияда иштирок этиш мойиллиги даво-профилактика муассасаларида юрак ишемик касаллиги билан хастланган беморларга аорта коронар шунтлашдан кейин тиббий ёрдам кўрсатишда иштирок этадиган ходимларнинг штат жадвалини режалаштириш орқали тиббий хизмат кўрсатиш жараёнининг самарадорлиги баҳолашга қаратилган таклиф этилган реабилитация чора-тадбирлари ҳар бир бемор учун иқтисодий самарадорликни йилига 2712333 сўмга оширган ва ногиронлик бошланишини камида 2 баробар кечиктириш имконини берган.
бешинчи илмий янгилик: илк бор аорта коронар шунтлаш амалиётидан кейин тикланиш потенциалини ошириш, ташкилий ва даво-профилактик чора-тадбирларини такомиллаштириш максадида босқичли тиббий кардиореабилитация усули ишлаб чикилганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашнинг 24.11.2023 йил 24 ноябрдаги 105-сон билан тасдиқланган «Реабилитацион терапия тизимида тиббий ёрдам кўрсатиш босқичларида коронар шунтлаш амалиётидан олдин ва кейин беморларни даволаш-профилактика чора-тадбирлари» ва Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашнинг 24.11.2023 йил 24 ноябрдаги 106-сон билан тасдиқланган «Аорта-коронар шунтлашдан кейин тикловчи ва реабилитацион терапия самарадорлигини баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах вилояти филиалга 12.02.2024 йилдаги 15-сон, Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё вилояти филиалига 03.02.2024 йилдаги14т-сон, Тошкент шаҳар Бектемир туман тиббиёт бирлашмасининг 08.02.2024йилдаги 128-14-198ТБ/2024-сон ҳамда Тошкент шаҳар Мирзо Улуғбек туман тиббиёт бирлашмасининг 14.02.2024 йилдаги 77-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: юрак ишемик касаллиги билан хасталанган беморларнинг аорта коронар шунтлашдан кейин реабилитация потенциалига оид ишлаб чиқилган мезонлар реабилитация чора-тадбирларининг босқичларини танлаш, 3 босқичли тиббий реабилитациянинг самарадорлигини 40%га ошириш, реабилитация салоҳияти паст бўлса, санаторий босқичини киритиш орқали реабилитация самарадорлигини 25% га ошириш натижасида беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш шимфокорларнинг иш вақтини тежаш ва хизмат сифатини ошириш имконини берганлиги билан изоҳланган. Иқтисодий самарадорлиги: юрак ишемик касаллиги билан хасталанган беморларнинг аорта коронар шунтлашдан кейин реабилитация потенциалига оид ишлаб чиқилган мезонлар реабилитация чора-тадбирларининг босқичларини танлаш, 3 босқичли тиббий реабилитациянинг самарадорлигини 40%га ошириш, реабилитация салоҳияти паст бўлса, санаторий босқичини киритиш орқали реабилитация самарадорлигини ошириш орқали ҳар бир бемор учун иқтисодий самарадорликни йилига 2712333 сўмга оширган ва ногиронлик бошланишини камида 2 баробар кечиктириш имконини берган..