Ҳайитов Абдулазиз Ҳайдар ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «CОVID-19 пандемияси даврида ўткир респиратор инфекцияларнинг эпидемиологик хусусиятлари», 14.00.30 - Эпидемиология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Тib2932.
Илмий раҳбар: Атоева Машҳура Аброровна, тиббиёт фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.01.
Расмий оппонентлар: Маматқулов Иброҳим Ҳомидович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Неъматов Аминжон Сабдарович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: CОVID-19 пандемияси даврида ўткир респиратор инфекцияларнинг эпидемиологик хусусиятларини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
SARS-CoV-2 ва бошқа ўткир респиратор вирусли инфекция қўзғатувчилари ўртасида «биологик» кўринишдаги интерференция ҳодисаси исботланган;
пандемия даврида SARS-CoV-2нинг кенг тарқалганлиги сабабли грипп вирусларини ўткир респиратор вирусли инфекция қўзғатувчилари таркибидан сиқиб чиқарилишига ва уларнинг циркуляциясининг пасайишига олиб келганлиги исботланган;
CОVID-19 пандемияси даврида шифохонадан ташқари пневмонияларда бактериал коинфекция ривожланишида грамм-манфий ва замбуруғ микрофлорасининг аҳамияти ортганлиги исботланган;
пневмония касаллигини келтириб чиқарадиган коинфекцияларни олдини олиш мақсадида касаллик манбаи ҳамда мойил организмни вирусологик текширувлар билан бирга бактериологик текшириш зарурати асосланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 22 октябрдаги №7-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи бўйича хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: илк бор SARS-CoV-2 ва бошқа ўткир респиратор вирусли инфекция қўзғатувчилари ўртасида «биологик» кўринишдаги интерференция ҳодисаси исботланганлиги Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт Кенгашининг 11.04.2023 йил № 23-м/024 сон билан тасдиқланган «Оценка динамики острых респираторных вирусных инфекций в период пандемии коронавирусной инфекции» тўғрисидаги услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Бухоро вилоят бошқармаси ҳамда Бухоро шаҳар бўлимида амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 22 октябрдаги №7-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: SARS-CoV-2 ва грипп вируслари ўртасида интерференция феномени мавжудлиги, ўтказилган ва хорижий тадқиқотлар натижалари билан тасдиқланганлиги сабабли, келгусида қайд этилиши мумкин бўлган эпидемия мавсуми учун башорат кўп жиҳатдан касалликнинг тарқалишига, SARS-CoV-2нинг ўзгарувчанлиги ва янги вариантларнинг пайдо бўлишига боғлиқ бўлади. Иқтисодий самарадорлиги: пандемия даврида қўзғатувчилар ўртасида «биологик» кўринишдаги интерференция ҳодисасини инобатга олган ҳолда, амалга оширилган чора-тадбирлар натижасида бир нафар бемор учун сарфланадиган давлат бюджетидан 1720000 сўм иқтисод қилинган.
иккинчи илмий янгилик: илк бор SARS-CoV-2 вируси мавсумий гриппнинг А (Н1N1) штаммларини сиқиб чиқарганлиги, риновирус ва РСВ вирусларини циркулясияси пандемиялараро даражада сақланиб қолганлиги асосланганлиги Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт Кенгашининг 11.04.2023 йил № 23-м/024 сон билан тасдиқланган «Оценка динамики острых респираторных вирусных инфекций в период пандемии коронавирусной инфекции» тўғрисидаги услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Бухоро вилоят бошқармаси ҳамда Бухоро шаҳар бўлимида амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 22 октябрдаги №7-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: SARS-CoV-2нинг пайдо бўлиши ўткир респиратор вирусли инфекциялар таркибида грипп вируслари улушининг сезиларли даражада камайишига олиб келди, пандемиянинг муайян даврларида грипп билан касалланиш ҳолатлари деярли аниқланмаган. Шу билан бирга, ЎРВИ таркибида SARS-CoV-2нинг доминантлиги фонида бошқа ЎРВИ қўзғатувчиларининг (аденовирус, риновирус, РСВ ва бошқалар) нисбий улуши барқарорлигича қолди. Иқтисодий самарадорлиги: SARS-CoV-2 вируси грипп вирусини ўткир респиратор вирусли инфекция қўзғатувчилари таркибидан сиқиб чиқариши натижасида грипп вирусининг циркуляциясида пасайишини инобатга олган ҳолда, келгусида юзага келиши мумкин бўлган эпидемияларни башоратлаш имконини беради ва ҳар бир нафар бемор учун давлат бюджетидан 1716000 сўм иқтисод қилган.
учинчи илмий янгилик: CОVID-19 пандемияси даврида шифохонадан ташқари пневмонияларда бактериал коинфекция ривожланишида грамм-манфий микрофлора ва замбуруғлар аҳамияти ортганлиги исботланганлиги Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт Кенгашининг 11.04.2023 йил № 23-м/024 сон билан тасдиқланган «Оценка динамики острых респираторных вирусных инфекций в период пандемии коронавирусной инфекции» тўғрисидаги услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Бухоро вилоят бошқармаси ҳамда Бухоро шаҳар бўлимида амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 22 октябрдаги №7-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: CОVID-19 билан касалланган беморларда бактериал коинфекциянинг «микробиологик пейзажи» этиологик тузилишида граммусбат бактерияларнинг устунлиги, замбуруғ флорасининг юқори хавфи ва шартли патоген қўзғатувчиларнинг фаоллашиши билан тавсифланган. Иқтисодий самарадорлиги: CОVID-19 билан боғлиқ пневмония билан оғриган беморларда грам-манфий бактерияларнинг устунлигини ҳисобга олган ҳолда, бактерияларга қарши энг мақбул препаратларни танлаш натижасида бир нафар бемор учун стационар даволаш харажатларини қисқартириш орқали давлат бюджетидан 720000 сўм иқтисод қилинган.
тўртинчи илмий янгилик: ўткир респиратор вирусли инфекциялар эпидемиясига қарши ва уларни бактериологик асоратларини олдини олиш бўйича чора-тадбирлари такомиллаштирилган алгоритми ишлаб чиқилганлиги Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт Кенгашининг 11.04.2023 йил № 23-м/024 сон билан тасдиқланган «Оценка динамики острых респираторных вирусных инфекций в период пандемии коронавирусной инфекции» тўғрисидаги услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Бухоро вилоят бошқармаси ҳамда Бухоро шаҳар бўлимида амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 22 октябрдаги №7-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: пандемия даврида грипп ва ЎРВИ эпидемиясига қарши чора-тадбирларни такомиллаштириш мақсадида, эпидемик жараённинг барча бўғинларида амалга оширилиши лозим бўлган тадбирларга қуйидагича қўшимчалар киритилди. Масалан, касаллик манбаига нисбатан ўтказиладиган лаборатор текшириш (ПЗР, Экспресс-тест) асосида қўзғатувчи вирус турини аниқлаш билан бир қаторда, пневмония касаллигини келтириб чиқарадиган коинфекцияларни аниқлаш мақсадида бактериологик текшириш усулларини ҳам амалга ошириш зарурлиги назарда тутилган. Иқтисодий самарадорлиги: пневмония касаллигини келтириб чиқарадиган коинфекцияларни олдини олиш мақсадида бактериологик текшириш натижасида ҳар бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағлари 760000 сўмга иқтисод қилинган.