Мисиров Соҳибжон Абдупаттаевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Инглиз тили машғулотларида педагогика ва психология йўналиши талабаларининг касбий компетенсиясини такомиллаштириш назарияси ва амалиёти”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (инглиз тили) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.DSc/Ped258.
Илмий маслаҳатчи: Аҳмедова Лайло Толибжоновна, педагогика фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Исҳоқхон Ибрат номидаги Наманган давлат чет тиллари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Исҳоқхон Ибрат номидаги Наманган давлат чет тиллари институти, PhD.03/05.05.2023.Fil.163.01 рақамли Илмий кенгаш асосида тузилган бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Кадирова Мунира Расуловна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Асқарова Ўғилхон Мамашакировна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Воситов Валижон Абдувахобович, филология фанлари доктори (DSc), профессор.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз тилида педагогика ва психология йўналиши талабаларининг касбий малакаларни ривожлантириш технологияларини такомиллаштириш юзасидан тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз тилида педагогика ва психология йўналиши талабаларининг касбий компетенсиясини ривожлантириш методикасини такомиллаштиришнинг лингводидактик имкониятлари огʻзаки ва йозма нутқий фаолийатда қоʻллаш (усаге) жарайонларининг дидактик самарадорлигини комуникатив, компетенсиявий, когнитив ва шахсга йўналтирилган ёндашувлар асосида таʼминлаш орқали аниқланган;
“компетенсия, коммуникатив компетенсия, касбий компетенсия, касбий компетентлик, инглиз тилини касбий йўналтириш” тушунчаларининг мазмун-моҳиятини илмий-методик асослаш, касбий-соҳавий матнларни танлаш ва тузишга қўйиладиган методик талабларни мавзувийлик, визуаллик ва коʻр ишлатилиши нуқтайи назаридан танлаш ва презентация босқичларининг методик тирологийаси лингвометодик йондашув билан қайта алоқага киришув даражаси барқарорлигини тақдимот (пресентатион), машқ қилиш (листенинг, спеакинг, реадинг, wритинг эхерcисе) ва қўллаш (усаге) босқичлари орқали аниқланган;
педагогика ва психология йўналиши талабаларининг касбий компетенсиясини ривожлантириш мазмуни (Энглиш теачинг cонтент) инглиз тилини ўқитиш тамойилларини (Реадинг Стратегиес) замонавий талаблар асосида илмий-методик жиҳатдан таҳлил қилиш каби босқичларни ақлий ҳужм (браинсторминг), инсерт, кластер (cлустер), арттерапия, ҳаракатли, дидактик, ролли ва имитацион оʻйин технологиялари билан интернал интеграциясини таʼминлаш асосида такомиллаштирилган;
педагогика ва психология йўналишига оид касбий-соҳавий аутентик - аслиятдаги матнларни ўқишни ўргатиш орқали талабаларнинг инглиз тилида касбий компетенсиясини ривожлантиришнинг лингвистик ва лингводидактик хусусиятлари талабаларнинг оғзаки нутқини ўстиришнинг мазмуний унсурлари ҳисобланган сўз ва сўз шакллари, синтактик қурилмалар бойлигини мавзувийликка амал қилган ҳолда сўзлар, гаплар, матнлар асосидаги машқ материаллари ва мулоқотнинг мақсадга кўра алоқа ўрнатиш, ундовчилик, координацион, тушуниш, амотив (ҳиссий алоқа), мунособат ўрнатиш (ўз ўрнини англаш), таъсир кўрсатиш функсияларини инобатга олган ҳолда талаба шахсини ривожлантирувчи фактик материаллар такомиллаштирилган;
талабаларнинг касбий компетенсиясини ривожлантиришда юзага келадиган тилга оид ва тиллараро маъновий (семантиc), вазифавий (фунcтионал) ва шаклий (струcтурал) қийинчиликларни (лингуистиc интерференcе) олдини олиш тамойиллари қиёсий, чоғиштирма усуллари асосида, талабаларнинг ўз фикрини оғзаки ва ёзма шаклларда нутқ вазиятига мос равишда равон, тўғри ва хатосиз ифодалаш, ўзгаларнинг нутқини тўғри англаш кўникма ва малакасини эгаллашга хизмат қилувчи ҳамда ўзини-ўзи баҳолаш (селф ассессмент) методлари асосида аниқланган;
педагогика ва психология йўналиши талабаларининг инглиз тилида касбий компетенсиясини ривожлантиришга хизмат қиладиган касбга оид соҳавий матнларни ўқишни ўргатишга доир машқлар тизимини ишлаб чиқишда вербал ва новербал мулоқот шаклларини интеграциялаш, коммуникатив, оддийдан мураккабга қараб йўналтирилган, фикрни адекват талқин этилишини та'минлаш учун зарурий лексик бирликлардан оқилона фойдалана олиш имконини берувчи методик таъминот асосида ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Педагогика ва психология йўналиши талабаларини касбий компетенсиясини ривожлантириш технологиялари бўйича олинган натижалар асосида:
инглиз тилида педагогика ва психология йўналиши талабаларининг касбий компетенсиясини ривожлантириш методикасини такомиллаштиришнинг лингводидактик имкониятлари огʻзаки ва йозма нутқий фаолийатда қоʻллаш (усаге) жарайонларининг дидактик самарадорлигини комуникатив, компетенсиявий, когнитив ва шахсга йўналтирилган ёндашувлар асосида таʼминлаш орқали аниқлашга оид тавсиялар Наманган давлат чет тиллари институтида 2022-2023 йилларда бажарилган КА 107/2022-2023 рақамли “Эрасмус мобилитй програм (Эрасмус мобиллик дастури)” номли лойиҳаси доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Наманган давлат чет тиллари институтининг 2024-йил 10-декабрдаги 1713-03-сон далолатномаси). Натижада, педагогика ва психология йўналиши талабаларида касбий компетенсиясини ривожлантириш қаратилган машқлар мажмуи ва методик тавсиялар таълим сифатини оширишга хизмат қилган;
“компетенсия, коммуникатив компетенсия, касбий компетенсия, касбий компетентлик, инглиз тилини касбий йўналтириш” тушунчаларининг мазмун-моҳиятини илмий-методик асослаш, касбий-соҳавий матнларни танлаш ва тузишга қўйиладиган методик талабларни мавзувийлик, визуаллик ва коʻр ишлатилиши нуқтайи назаридан танлаш ва презентация босқичларининг методик тирологийаси лингвометодик йондашув билан қайта алоқага киришув даражаси барқарорлигини тақдимот (пресентатион), машқ қилиш (листенинг, спеакинг, реадинг, wритинг эхерcисе) ва қўллаш (усаге) босқичлари орқали аниқлашга оид тавсиялар Наманган давлат чет тиллари институтида 2022-2023 йилларда бажарилган КА 107/2022-2023 рақамли “Эрасмус мобилитй програм (Эрасмус мобиллик дастури)” номли лойиҳаси доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Наманган давлат чет тиллари институтининг 2024-йил 10-декабрдаги 1713-03-сон далолатномаси). Натижада, педагогика ва психология йўналиши талабаларида касбий компетенсиясини ривожлантиришга қаратилган машқлар мажмуи ва методик тавсиялари таълим сифатини оширишга хизмат қилган;
педагогика ва психология йўналиши талабаларининг касбий компетенсиясини ривожлантириш мазмуни (Энглиш теачинг cонтент) инглиз тилини ўқитиш тамойилларини (Реадинг Стратегиес) замонавий талаблар асосида илмий-методик жиҳатдан таҳлил қилиш каби босқичларни ақлий ҳужм (браинсторминг), инсерт, кластер (cлустер), арттерапия, ҳаракатли, дидактик, ролли ва имитацион оʻйин технологиялари билан интернал интеграциясини таʼминлаш асосида такомиллаштиришга оид тавсиялар Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон телерадиоканали” ДМ муҳаррияти томонидан тайёрланган “Ўзбекистон ёшлари” ва “Таълим ва тараққиёт” номли дастурлари ссенариясининг 2024-йил май ва сентябр ойи сонларининг олий таълимга оид рукнида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон телерадиоканали” ДМнинг 14-октябр 2024-йилдаги 04-36-1112-сон маълумотномаси). Натижада, талабаларнинг инглиз тилида касбий компетенсиясини ривожлантириш методикасини оммалаштиришга хизмат қилган;
педагогика ва психология йўналишига оид касбий-соҳавий аутентик - аслиятдаги матнларни ўқишни ўргатиш орқали талабаларнинг инглиз тилида касбий компетенсиясини ривожлантиришнинг лингвистик ва лингводидактик хусусиятлари талабаларнинг оғзаки нутқини ўстиришнинг мазмуний унсурлари ҳисобланган сўз ва сўз шакллари, синтактик қурилмалар бойлигини мавзувийликка амал қилган ҳолда сўзлар, гаплар, матнлар асосидаги машқ материаллари ва мулоқотнинг мақсадга кўра алоқа ўрнатиш, ундовчилик, координацион, тушуниш, амотив (ҳиссий алоқа), мунособат ўрнатиш (ўз ўрнини англаш), таъсир кўрсатиш функсияларини инобатга олган ҳолда оъқувчи шахсини ривожлантирувчи фактик материаллар такомиллаштиришга оид тавсиялар “Бошланғич синфларда инглиз тили ўқитиш” дарслиги мазмунига сингдирилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирининг 2023-йил 6-ноябрдаги 491-сон буйруғи асосида берилган 491049-сон нашр рухсатномаси). Натижада, педагогика ва психология йўналиши талабаларининг инглиз тилида касбий компетентлилигини ривожлантиришга хизмат қилган;
талабаларнинг касбий малакаларни ривожлантиришда юзага келадиган тилга оид ва тиллараро маъновий (семантиc), вазифавий (фунcтионал) ва шаклий (струcтурал) қийинчиликларни (лингуистиc интерференcе) олдини олиш тамойиллари қиёсий, чоғиштирма усуллари асосида, талабаларнинг ўз фикрини оғзаки ва ёзма шаклларда нутқ вазиятига мос равишда равон, тўғри ва хатосиз ифодалаш, ўзгаларнинг нутқини тўғри англаш кўникма ва малакасини эгаллашга хизмат қилувчи ҳамда ўзини-ўзи баҳолаш (селф ассессмент) методлари асосида аниқлашга оид тавсиялар “Бошланғич синфларда инглиз тили ўқитиш” дарслиги мазмунига сингдирилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирининг 2023-йил 6-ноябрдаги 491-сон буйруғи асосида берилган 491049-рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, педагогика ва психология йўналиши талабаларида инглиз тилида касбий компетенсиясини ривожлантиришга эришилган.
