Allaeva Gulchexra Jalgasovnaning

falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Yoqilg‘i energetika kompleksi korxonalari faoliyatini samarali rivojlantirish», 08.00.03–Sanoat iqtisodiyoti (iqtisodiyot fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam:B2018.3.PhD/Iqt85.

Ilmiy rahbar: Maxkamova Mamlakat Abdukadirovna, iqtisodiyot fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat texnika universiteti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti, DSc.27.06.2017.I.16.01.

Rasmiy opponentlar: Qodirov Abdurashid Madjidovich, iqtisodiyot fanlari doktori, professor; Muratova Shoxista Nimatullaevna,  iqtisodiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD).

Yetakchi tashkilot: Toshkent kimyo texnologiya instituti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: O‘zbekiston iqtisodiyoti yoqilg‘i-energetika kompleksi korxonalari faoliyatini samarali rivojlantirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

yoqilg‘i-energetika korxonalari faoliyati samaradorligini baholash uslubi muhit sub’ektlarini o‘zaro bog‘liqligining mul`tiomillik yondashuvini hisobga olish asosida takomillashtirilgan;

konlarni o‘zlashtirish samaradorligi shartlari to‘plamini hisobga oladigan er osti boyliklaridan foydalanishning differensiatsiya qilingan parametridan foydalanish asosida yoqilg‘i-energetika korxonalari faoliyati samaradorligini baholash usullari takomillashtirilgan;

yoqilg‘i-energetika kompleksi tarkibidagi korxonalar faoliyati samaradorligini oshirishning iteratsion modeli ishlab chiqarishga innovatsion mahsulot va texnologik yangiliklar kiritish asosida takomillashtirilgan;

soxa komleksi samaradorligining   yalpi ichki mahsulotga ta’siri bo‘lgan energetik infratuzilma indeksining (EAPI) uch subindeksdan  atrof-muhit barqarorligi (environmental sustainability-ENSUS)ni ta’minlash va zararsizlantirishni minimallashtirish  asosida ta’sir etish darajasini aniqlash mexanizmi takomillashtirilgan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

Yoqilg‘i-energetika kompleksi korxonalari faoliyatini samarali rivojlantirishga qaratilgan takliflar asosida:

yoqilg‘i-energetika kompleksi korxonalarida innovatsion muhitning ichki mohiyatini hisobga oluvchi faoliyat samaradorligini baholashning mul`tiomillik yondashuvi va konlarni o‘zlashtirish samaradorligi shartlari to‘plamini hisobga oladigan er osti boyliklaridan foydalanishning differensiatsiya qilingan parametridan foydalanish asosida yoqilg‘i-energetika korxonalari faoliyati samaradorligini baholash usullari  «UzLITIneftgaz» AJ, «Shurtanneftgaz» MChJ  va «Shurtan GKX» MChJning ilmiy va amaliy faoliyatiga joriy kilingan va 39.0-137:2017 «ILMIY-TEXNIK MAHSULOT, ilmiy-texnik yutuqlarning iqtisodiy samaradorligini baholash» jarayoniga tatbiq etilgan («UzLITIneftgaz» AJning 2017 yil 25 oktyabrdagi 6-son, «Sho‘rtanneftgaz» MChJning 2018 yil 19 fevraldagi  24/948-son va «Sho‘rtan GKX» MChJning 2018 yil 22 fevraldagi 24/798-son ma’lumotnomalari). Mazkur taklifning amaliyotga joriy etilishi yoqilg‘i-energetika  korxonalarining barcha faoliyatlarini tashkil etishda innovatsion ishlanmalar va ilmiy-texnik yutuqlarning iqtisodiy samaradorligini baholash imkonini bergan;

yoqilg‘i energetika kompleksi tarkibidagi korxonalar faoliyati samaradorligini oshirishning innovatsion mahsulot va texnologik ishlanmalar kiritish asosida ishlab chiqarilgan iteratsion modeli va yoqilg‘i-energetika komleksi samaradorligining milliy yalpi ichki mahsulotga ta’siri bo‘lgan energetik infratuzilma indeksining (EAPI) uch subindeksdan atrof-muhit barqarorligi (environmental sustainability-ENSUS)ni ta’minlash maqsadida zararsizlantirishni minimallashtirish  asosida ta’sir etish darajasini aniqlash mexanizmi «IGIRNIGM» AJning amaliy faoliyatiga tatbiq etilgan («Neft` va gaz konlari geologiyasi hamda qidiruvi instituti» AJning 2018 yil 27 avgustdagi  281GA-4-1451-son ma’lumotnomasi). Korxonada ushbu takliflarni qo‘llash natijasida innovatsion salohiyatini oshirishning tashkiliy-iqtisodiy qo‘rsatkichlarini samarali rivojlantirishning maqsadli yo‘nalishlarini to‘g‘ri tanlash, innovatsion faoliyatni kuchaytirish jarayonlarini chuqurlashtirish va yoqilg‘i energetika kompleksi korxonalarining innovatsion salohiyatidan foydalanish samaradorligini 21%ga oshirgan;

«O‘zneftgazqazibchiqarish» AJga foydali qazilmalardan foydalanganlik uchun soliq undirish mexanizmini soliq yukini pasaytirish asosida  takomillashtirish bo‘yicha berilgan takliflar aksiyadorlik jamiyati faoliyatiga joriy etilgan («UzLITIneftgaz» AJning 2017 yil 25 oktyabrdagi 6-son ma’lumotnomasi). Ushbu takliflarni joriy qilish natijasida «O‘zbekneftgazqazibchiqarish» aksiyadorlik jamiyatining qo‘shimcha resurslarini innovatsion faoliyatni jadallashtirishga yo‘naltirilishi aksiyadorlik jamiyatiga 54,6 mlrd. so‘m samara bergan.