Safoeva Zebo Farxotovna
Falsafa doktor (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Bolalarda qaytalanuvchi laringotraxeitning rivojlanishida genetik omillarning axamiyati” 14.00.09-Pediatriya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam:№ B2022.1.PhD/Tib2440.
Ilmiy raxbar: Samieva Gulnoza Utkurovna tibbiyot fanlari doktori, professor;
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Samarqand davlat tibbiyot universiteti: PhD.04/30.12.2019.Tib.102.01.
Rasmiy opponentlar: Rabbimova Dil`fuza Toshtemirovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent; Mavlyanova Nigora Narimanovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent;
Yetakchi tashkilot: Abu Ali Ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti.
II. Tadqiqotning maqsadi bolalarda qaytalanuvchi laringotraxeitning shakllanishida klinik, anamnestik, biokimyoviy omillar, shuningdek molekulyar va genetik markerlarning ahamiyatini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
ilk bor residivlangan laringotraxeit rivojlanishida VEGF-A-634 G>C, GSTP1 IIe 105 Val A/G genlar polimorfizmining patogenetik roli aniqlangan;
qaytalanuvchi laringotraxeit bilan og‘rigan bemorlarda endogen intoksikatsiyani shakllanishida lipidlar perekisli oksidlanishi va antioksidant himoyaning roli aniqlangan;
ilk bor bolalarda qaytalanuvchi laringotraxeitni rivojlanish xavfini aniqlashda GSTP geni (IIe 105 Val) G/G, A/G allellari va getero/gomozigotali genotipining prognostik ahamiyati isbotlangan;
ilk bor qaytalanuvchi laringotraxeit rivojlanishida VEGF-A-634 G>C, GSTP1 IIe 105 Val A/G genlar polimorfizmining rivojlanish xavfini aniqlashda prognostik ahamiyati isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Samarqand davlat tibbiyot universiteti ekspert kengashining 2023 yil 28 avgust 50-son xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: qaytalanuvchi laringotraxeit bilan og‘rigan bemorlarni rivojlanishining asosiy xavf omillari aniqlandi: takroriy O‘RI, allergik kasalliklar, og‘ir irsiy, akusherlik anamnezi. Joriy aniqlangan xavf omillarini dignostika va profilaktika tadbirlarini takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqildi. Qaytalanuvchi laringotraxeitni tashxislashning yangi takomillashtirilgan usulini qo‘llash orqali kasallikning residivlanish chastotasini kamaytirish, asoratlarni oldini olish, bemorlarning xayot sifatini yaxshilash imkonini berdi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi bolalarda qaytalanuvchi laringotraxeit bilan og‘rigan bemorlarning diagnostika va profilaktika sifatini oshirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar sog‘liqni saqlash amaliyotiga Sog‘liqni saqlash vazirligiga Samarqand Davlat tibbiyot universitetining 2022 yil 01 iyun` 1730-sonli xati yuborilgan, xususan «Bolalarda laringotraxeit kechishining patogenetik xususiyatlari» mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining 2022 yil 9-iyundagi 8-n-r/598-sonli ma’lumotnomasi). «Osobennosti patogeneticheskogo techeniya laringotraxeita u detey » mavzusidagi uslubiy tavsiyanoma (Sog‘liqni saqlash vazirligida 09.06.22 y.da 8n-p/599-son bilan tasdiqlangan). Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi bolalarda qaytalanuvchi laringotraxeit kasallikini qaytalanishinig oldini olish uchun va residiv sonini kamaytirish uchun diagnostik ma’lumotlar tarkibiga ob`ektiv baho beriladi va taklif qilingan erta tashxislash algoritmini ko‘laniladi, bu tavsiyalar bemorlar statsionar davolash chastotasini qisqarganligi hisobiga yotoq kunidan (bu urtacha 5 kun) 1960 so‘m davlat byudjeti mablag‘larini iqtisod qilishga imkon berdi. Xulosa: Qaytalanuvchi laringotraxeitni aniqlash uchun optimallashtirilgan algoritmning qo‘llanilishi 1 nafar bemor uchun byudjet mablag‘larini 1960 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi.
ikkinchi ilmiy yangilik: kaytalanuvchi laringotraxeit bilan kasallangan bollarda VEGF-A-634 G>C, GSTP1 IIe 105 Val A/G genlar polimorfizmining kasallik rivojlanishi va kaytalanishidagi patogenetik axamiyati ilmiy isbotlangan. Qaytalanuvchi laringotraxeit rivojlanishida muhim rol o‘ynaydigan genlarning polimorfizmini o‘rganish natijasida tashxislash usullarini takomillashtirish imkonini berdi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Samarqand tuman tibbiyot birlashmasi va Okdaryo tuman tibbiyot birlashmasi bolalar bulimi amaliyotida tadbiq etildi Sog‘liqni saqlash vazirligining 09.06.22 y 8n-p/599-sonli xulosasi bilan klinik bo‘limlari amaliyotiga joriy etilgan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Qaytalanuvchi laringotraxeitni tashxislashning yangi takomillashtirilgan usulini qo‘llash orqali kasallikning residivlanish chastotasini kamaytirish, asoratlarni oldini olish, bemorlarning xayot sifatini yaxshilash imkonini berdi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: bolalarda qaytalanuvchi laringotraxeit kasallikini qaytalanishinig oldini olish uchun va residiv sonini kamaytirish uchun diagnostik ma’lumotlar tarkibiga ob`ektiv baho beriladi va taklif qilingan erta tashxislash algoritmini ko‘laniladi, bu tavsiyalar bemorlar statsionar davolash chastotasini qisqarganlini hisobiga yotoq kunidan (bu urtacha 5 kun) 1960 so‘m davlat byudjeti mablag‘larini iqtisod qilishga imkon berdi.
uchinchi ilmiy yangilik: qaytalanuvchi laringotraxeit bilan og‘rigan bemorlarda, lipidlar perekisli oksidlanishi va antioksidant himoyaning uzgarishi sababli endogen intoksikatsiyani rivojlanishi aniqlangan. Lipidlar perekisli oksidlanishi intensivligining sezilarli darajada oshishi limfotsitlarning funksional faolligini pasaytirishiga olib kelishi va natijada immunitet tanqisligining shakllanishi so‘ngra kasallikning residivlanishi namoyon bo‘lishi asoslandi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Samarqand tuman tibbiyot birlashmasi va Okdaryo tuman tibbiyot birlashmasi bolalar bulimi amaliyotida tadbiq etildi Sog‘liqni saqlash vazirligining 09.06.22 y 8n-p/598-sonli xulosasi bilan klinik bo‘limlari amaliyotiga joriy etilgan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Qaytalanuvchi laringotraxeitni tashxislashning yangi takomillashtirilgan usulini qo‘llash orqali kasallikning residivlanish chastotasini kamaytirish, asoratlarni oldini olish, bemorlarning xayot sifatini yaxshilash imkonini berdi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: bolalarda qaytalanuvchi laringotraxeit kasallikini qaytalanishinig oldini olish uchun va residiv sonini kamaytirish uchun diagnostik ma’lumotlar tarkibiga ob`ektiv baho beriladi va taklif qilingan erta tashxislash algoritmini ko‘laniladi, bu tavsiyalar bemorlar statsionar davolash chastotasini qisqarganlini hisobiga yotoq kunidan (bu urtacha 5 kun) 1960 so‘m davlat byudjeti mablag‘larini iqtisod qilishga imkon berdi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: Qaytalanuvchi laringotraxeit rivojlanishida VEGF-A-634 G>C, GSTP1 IIe 105 Val A/G genlar polimorfizmining rivojlanish xavfini aniqlashda prognostik ahamiyati isbotlangan. Bolalarda qaytalanuvchi laringotraxeitni baholash dasturi ishlab chiqilgan (№ EXM 10757, 15.03.2021), bu qaytalanuvchi laringotraxeit bilan og‘rigan bolalarni molekulyar-genetik taxlil algoritmini hisobga olgan holda dignostika va profilaktika natijalarini yaxshilash imkonini beradi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Samarqand tuman tibbiyot birlashmasi va Okdaryo tuman tibbiyot birlashmasi bolalar bulimi amaliyotida tadbiq etildi Sog‘liqni saqlash vazirligining 09.06.22 y 8n-p/598-sonli va 09.06.22 y.da 8n-p/599-son xulosasi bilan klinik bo‘limlari amaliyotiga joriy etilgan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Qaytalanuvchi laringotraxeitni tashxislashning yangi takomillashtirilgan usulini qo‘llash orqali kasallikning residivlanish chastotasini kamaytirish, asoratlarni oldini olish, bemorlarning xayot sifatini yaxshilash imkonini berdi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat.
