Сабитходжаева Саида Улмасовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «COVID-19 нинг оғир клиник шаклларини ривожланишида қон ивиш тизими фаоллашувининг иммунологик жиҳатлари ва даволашни оптималлаштириш» 14.00.05-Ички касалликлар, 14.00.36-Aллергология ва иммунология (тиббиёт фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Tib1655.
Илмий раҳбарлар: Aбдуллаев Равшан Бабажанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Шамсутдинова Максуда Илясовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали, PhD 04/30.09.2020.Tib.123.01.
Расмий оппонентлар: Тошкенбаева Елеонора Негматовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Зиядуллайев Шухрат Худойбердиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Буҳоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
COVID-19 оғир клиник шаклида кечган беморларда гемостаз тизимидаги ўзгаришларни иммунологик тизим билан боғлиқлигини ўрганиш, хавф омилларини аниқлаш ва даволанишни оптималлаштиришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор COVID-19 нинг оғир даражаси билан касалланган беморларда антитромбин- III, протеин - С, протеин - S миқдорининг 65% гача, тромбоцитлар агрегация ва адгезия фаоллиги 75%га камайгани исботланган;
илк бор COVID-19 да антикоагулянтларнинг самарадорлигини анти-Ха фаоллигини аниқлаш орқали назорат қилиш сарадорлиги асосланган;
COVID-19 оғир даражасида лейкоцитлар, CD95+, IgA, IgM, зардоб иммун комплексларнинг ортиши фонида CD3+, CD4+, CD8+, IRI, CD20+, CD56+, CD38+ лимфоцитларнинг кескин камайиши аниқланган, IL-1β ва IL-6 цитокинларини юқори бўлиши касаллик кечишининг салбий прогностик маркёри эканлиги исботланган;
илк бор COVID-19 нинг оғир даражасида вирус индуцирланган коагулопатияни даволашни оптималлаштиришда янги музлатилган плазма ва иммуноглобулин терапиясини қўллаш самарадорлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
COVID-19 билан касалланган беморларни даволаш бўйича олинган илмий натижалар асосида "янги коронавирус инфекцияси бўлган беморларда коагулопатия ривожланишини эрта аниқлаш алгоритми" бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: илк бор COVID-19 нинг оғир даражаси билан касалланган беморларда антитромбин- III, протеин - С, протеин - S миқдорининг 65% гача, тромбоцитлар агрегация ва адгезия фаоллиги 75%га камайгани исботланганлиги Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази (2023-йил 9-августдаги 267-сон буйруқ) ва Сурхондарё филиали Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази (2023-йил 17-августдаги 113-сон буйруқ) амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 нинг оғир даражаси билан касалланган беморларда вирус индуцирланган коагулопатия ривожланишининг хавф омиллари-ПТИ, антитромбин-III, протеин-С, протеин–S, тромбоцитлар агрегация ва адгезия фаоллиги мониторинг касаллик оқибатини тўғри башорат қилиш имконини берди. Иқтисодий самарадорлиги: шифохонада қолиш тўлов миқдори 420000 сўмга камайтирилди; шифохонада бўлиш даврининг 4 кунга қисқартирилиши ҳисобига 600000 сўмлик дори-дармон кам талаб этилади (1 кунга ўртача 150000 сўм дори воситалари сарфланади). Хулоса: клиник амалиётда тадқиқот натижаларини тадбиқ қилиниши коронавирус ўтказган беморларда ташҳислаш чораларини ва касалликнинг асоратларини олдини олиш самарадорлигини сезиларли даражада ошириш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: илк бор COVID-19 да антикоагулянтларнинг самарадорлигини анти-Ха фаоллигини аниқлаш орқали назорат қилиш сарадорлиги асосланганлиги Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази (2023-йил 9-августдаги 267-сон буйруқ) ва Сурхондарё филиали Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази (2023-йил 17-августдаги 113-сон буйруқ) амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 да антикоагулянтларнинг самарадорлигини назорат қилиш, беморларда ривожланадиган тромбоз еки қон кетиш асоратларини бартараф қилгандан кейин беморларнинг ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшилашга имкон бериши аниқланди; Иқтисодий самарадорлиги: ушбу ҳолатни эрта аниқлаш беморларни ўз вақтида даволаш имконини берган ва бир нафар бемор ҳисобидан маблағларини 436000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: олинган маълумотларга асосланиб, антикоагулянтларнинг самарадорлигини назорат қилиш, беморларда ривожланадиган тромбоз еки қон кетиш асоратларини олди олишга, даволаш самарадорлигини кузатиш, даволаш давомийлигини башорат қилиш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: COVID-19 оғир даражасида лейкоцитлар, CD95+, IgA, IgM, зардоб иммун комплексларнинг ортиши фонида CD3+, CD4+, CD8+, IRI, CD20+, CD56+, CD38+ лимфоцитларнинг кескин камайиши аниқланган, IL-1β ва IL-6 цитокинларини юқори бўлиши касаллик кечишининг салбий прогностик маркёри эканлиги исботланганлиги Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази (2023-йил 9-августдаги 267-сон буйруқ) ва Сурхондарё филиали Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази (2023-йил 17-августдаги 113-сон буйруқ) амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 оғир даражасида коагулопатия ривожланишининг хавф омиллари - лимфоцитлар миқдорининг кескин камайиши кузатилган, IL-1β ва IL-6 цитокинларини яллиғланиш потенциали юқори бўлиши касаллик кечишининг салбий прогностик маркёри эканлиги аниқланганлиги беморларда тикланишнинг давомийлиги ва натижаларини аниқ башорат қилиш имкони яратган. Иқтисодий самарадорлиги: IL-1β ва IL-6 цитокинларини яллиғланиш потенциали юқори бўлиши касаллик кечишининг салбий прогностик маркёри еканлиги аниқланганлиги беморларнинг касалхонада ётишининг ўртача давомийлигини хар бир беморга 4 кунга қисқартириш имконини берган, бу эса давлат бюджетидан 420 минг сўм маблағни тежаш имконини берган (бир кунлик ётоқ нархи 105 минг сўмни ташкил етади). Хулоса: CОVID-19 оғир даражасида коагулопатия ривожланишининг хавф омиллари -лимфоцитлар миқдорининг кескин камайиши ва ИЛ-1β ва ИЛ-6 ситокинлари яллиғланиш потенсиали юқори бўлиши касаллик кечишининг салбий прогностик маркёр еканлиги, натижаларни аниқ башорат қилиш имкони касалликни ўз вақтида ташхислаш ва даволаш, асоратларни олдини олишга имкон берган;
тўртинчи илмий янгилик: CОVID-19 нинг оғир даражасида вирус индуцирланган коагулопатияни даволашни оптималлаштиришда янги музлатилган плазма ва иммуноглобулин терапиясини қўллаш самарадорлиги асосланган. Ижтимоий самарадорлиги: CОVID-19 нинг оғир даражасида вирус индуцирланган коагулопатияни даволашни оптималлаштиришда янги музлатилган плазма ва иммуноглобулин терапиясини қўллаш беморларнинг умумий клиник ҳолатини яхшиланишига, кислородга бўлган эхтиёжни камайишига олиб келди. Иктисодий самарадорлиги: CОVID-19 нинг оғир даражасида вирус индуцирланган коагулопатияни даволашни оптималлаштиришда янги музлатилган плазма ва иммуноглобулин терапиясини қўллаш стационарда даволаниш кунларини 4 кунга камайишига, бу эса давлат бюджетидан 420 минг сўм маблағни тежаш имконини беради (бир кунлик ётоқ нархи 105 минг сўмни ташкил етади), ҳамда даволашга кетадиган маблағнинг 180000 сумгача (1 кунга 1 беморга - 45000сумга) тежалишига эришилган. Хулоса: CОVID-19 нинг оғир даражасида вирус индуцирланган коагулопатияни даволашни оптималлаштиришда янги музлатилган плазма ва иммуноглобулин терапиясини қўллаш беморларнинг умумий клиник ҳолатини яхшиланишига, кислородга бўлган эхтиёжни камайишига ва стационарда даволаниш кунларини қисқаришига эришилган.