Сафаров Фируз  Сулаймоновичнинг  филология фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумот 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Ўзбек адабий тилида сўз ва қўшимча маънодошлиги” 10.00.01 – Ўзбек тили
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: № В2022.2.DSc/Fil404 
Илмий маслаҳатчи: Зикриллаев Ғани Насруллаевич, филология фанлари доктори, доцент. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи (муассасалар), ИК рақами: Бухоро давлат университети DSc.03/04.06.2021.Fil.72.09
Расмий оппонентлар: Юсупова Раъно Норбоевна, филология фанлари доктори, профессор; Менглиев Бахтиёр Ражабович, филология фанлари доктори, профессор; Элтазаров Жўлибой Донабоевич, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади  ўзбек адабий тилидаги сўз ва қўшимча маънодошлиги, маънодош бирликларнинг қўлланишдаги фарқини очиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек адабий тилининг шўро ва истиқлол давридаги ижтимоий вазифаси ва меъёрлаштирилишини таҳлил қилиш асосида ўзбек адабий тилининг грамматика, пунктуация бўлимлари меъёрини тилимизнинг ўзига хос хусусияти асосида ислоҳ қилиш лозимлиги, ўзбек адабий тили қурилишининг бош хусусияти тежамкорлик эканлиги асосланган;
тил руҳий-ижтимоий ҳодиса сифатида қаралганидан ҳар бир тилнинг қурилиши ўзига хос эканлигидан келиб чиқиб ўзбек адабий тилида сўз ва қўшимчанинг маънодош бўлиши, қўшимчага маънодош сўзнинг муайян маъно (шахс, сон-миқдор, шарт, истак, ўхшатиш)ни таъкидлаш лозим бўлганда қўлланиши, таъкид назарда тутилмаганда сўз ва қўшимчанинг қўлланиши ортиқча, ноўрин эканлиги далилланган;
шахс маъносини билдирувчи сўз ва қўшимчалар маънодошлиги, шахс маъносини билдирувчи сўз (олмош, от)нинг бу маънони таъкидлаш, ойдинлаштириш учун қўлланиши, таъкид назарда тутилмаганда тусловчи қўшимчанинг ўзи қўлланиб, сўз тежалиши очиб берилган;
сон-миқдор маъносини билдирувчи сўз ва қўшимча маънодошлиги, кўплик маъноси луғавий восита билан ифодаланганда кўплик қўшимчаси (-лар)нинг тежалиши, кўплик қўшимчасининг бу маънони таъкидлаш учун қўлланиши аниқланган;
шарт маъносини билдирувчи ёрдамчи сўз (агар, борди-ю, мабодо, башарти, магар) ва грамматик шакл (-са, -ган бўлса, -аётган бўлса, -адиган бўлса) маънодошлиги, ёрдамчи сўзнинг бу маънони таъкидлаш учун қўлланиши, таъкид назарда тутилмаганда грамматик шаклнинг ўзи қўлланиб, ёрдамчи сўзнинг тежалиши исботланган;
истак маъносини билдирувчи ёрдамчи сўз (кошки, қани эди, қани энди, қанийди, шояд, зора) ва грамматик шакл (-са, -са эди, -са экан) маънодошлиги, ёрдамчи сўзнинг истак маъносини кучайтириш учун қўлланиши далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек адабий тилида сўз ва қўшимча маънодошлигини таҳлил қилиш жараёнида эришилган илмий натижалар асосида:
ўзбек адабий тилининг шўро ва истиқлол давридаги ижтимоий вазифаси ва меъёрлаштирилишини таҳлил қилиш асосида ўзбек адабий тилининг грамматика ва пунктуация бўлимлари меъёрини тилимизнинг ўзига хос хусусияти асосида ислоҳ қилиш лозимлиги, ўзбек адабий тили қурилишининг бош хусусияти тежамкорлик эканлиги ҳақидаги фикрлардан АЛ ‒ 2104591 рақамли “Юридик терминлар электрон тезауруси ва инновацион мултимедиа платформасини яратиш” инновацион лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2024-йил 4-мартдаги 7/938-22-02-сон маълумотномаси). Натижада электрон тезаурус ва мултимедиа платформасидаги кўпгина юридик термин изоҳи мукаммаллаштирилган.
ўзбек адабий тилида сўз ва қўшимча маънодошлиги, маънодош воситаларнинг ўхшашлиги ва фарқи, қўшимчага маънодош сўзнинг муайян маъно (шахс, шарт, истак, ўхшатиш)ни таъкидлаш лозим бўлганда қўлланиши, таъкид назарда тутилмаганда сўз ва қўшимчанинг қўлланиши ортиқча, ноўрин эканлиги, сўз ва қўшимчанинг тежаб ишлатилиши тилнинг софлигига, нутқ маданиятининг ўсишига хизмат қилиши ҳақидаги фикрлардан ОТ-Ф1-18 рақамли “Оммавий лисоний маданиятни шакллантириш методлари ва методологиясини ишлаб чиқиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 23-январдаги 39-01-167-сонли маълумотномаси). Натижада лойиҳадаги мулоқот одатида сўз ва қўшимчани тежаб ишлатишга доир жиҳатлар тавсифи илмий жиҳатдан бойитилган.
шахс маъносини билдирувчи сўз ва қўшимчалар маънодошлиги, шахс маъносини билдирувчи сўз (олмош, от)нинг бу маънони таъкидлаш, ойдинлаштириш учун қўлланиши, таъкид назарда тутилмаганда тусловчи қўшимчанинг ўзи қўлланиб сўз тежалиши, сон-миқдор маъносини билдирувчи сўз ва қўшимча маънодошлиги, кўплик маъноси луғавий восита билан ифодаланганда кўплик қўшимчаси (-лар)нинг тежалиши, кўплик қўшимчасининг бу маънони таъкидлаш учун қўлланиши ҳақидаги хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети ҳузуридаги Давлат тилида иш юритиш асосларини ўқитиш ва малака ошириш марказининг 2022‒2023-йилларда бажарилган                         ИИ-4721101717-рақамли “Хизмат кўрсатиш обектлари миллий номлари интерактив платформасини яратиш” мавзусидаги инновацион лойиҳада фойдаланилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 21-майдаги 828-сонли маълумотномаси).
шарт маъносини билдирувчи ёрдамчи сўз (агар, борди-ю, мабодо, башарти, магар) ва грамматик шакл (-са, -ган бўлса, -аётган бўлса, -адиган бўлса) маънодошлиги, ёрдамчи сўзнинг бу маънони таъкидлаш учун қўлланиши, таъкид назарда тутилмаганда грамматик шаклнинг ўзи қўлланиб, ёрдамчи сўзнинг тежалиши ҳақидаги хулосалардан Бухоро телеканалининг “Саккизинчи мўжиза”, “Асрларнинг асраганлари”, “Ассалом Бухоро” кўрсатувларида фойдаланилди (Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг 2024-йил  6-майдаги 01-03-74 сонли маълумотномаси). Натижада кўрсатувларнинг илмий-оммабоплиги таъминланган ва долзарблиги илмий-амалий аҳамият касб этган. 
истак маъносини билдирувчи ёрдамчи сўз (кошки, қани эди, қани энди, қанийди, шояд, зора) ва грамматик шакл (-са, -са эди, -са экан) маънодошлиги, ёрдамчи сўзнинг истак маъносини кучайтириш учун қўлланиши ҳақидаги хулосалардан Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2022‒2023-йилларда ўтказилган тарғибот фаолиятида татбиқ этилган (Республика Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтининг 2024-йил           13-июндаги 262-сонли маълумотномаси). Натижада диссертацияда илгари сурилган таклифлар, тавсия ва хулосалар Янги Ўзбекистонда “Марифатли жамият” барпо этишда ўзбек нутқи маданиятини ошришга хизмат қилган.