Барноев Рустам Истамовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворларининг морфологик параметрларига таъсири ва уларни тузатиш», 14.00.02 – Морфология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.PhD/Tib4207.
Илмий раҳбар: Тешаев Шухрат Жумаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01.
Расмий оппонентлар: Расулов Хамидулла Абдуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Ахмедова Сайёра Мухаммедовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Етакчи ташкилот: Ҳ.А.Яссавий номидаги халқаро қозоқ-турк университети (Қозоғистон Республикаси)
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ўпка фибрози шаклланган организмларда қизилўнгач қаватларида бўладиган ўзгаришларни аниқлаш ва қизилўнгачдаги морфологик ва морфометрик кўрсаткичларини ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
 илк бор экспериментал ўпка фибрози таъсирида оқ зотсиз каламушлар қизилўнгачининг постнатал давридан бошлаб ўн икки ойлик давригача морфометрик кўрсаткичларини  босқичма-босқич олиб бориш асосланган;
биринчи марта экспериментал ўпка фиброзининг қизилўнгачнинг бошлангич қисмидан якуний қисмигача унинг қаватларида таъсири сабабли юз берадиган гистоморфологик ўзгаришлар ўрганилган ва кайта тикланиш хусусиятлари барча ёш гурухларда исботланган;
экспериментал ўпка фиброзининг турли босқичларида оқ зотсиз каламушларнинг ўпка фибрози касаллигини моделлаштириш жараёнида қизилўнгачи гистокимёвий таҳлили барча ёшдаги гурух хайвонларда ўзгариши аниқланган;
илк бор ўпка фибрози сабабли юзага келадиган оқ зотсиз каламушларнинг қизилўнгач қаватларидаги патологик жараёнларни бартараф этиш мақсадида биринчи марта тиббиёт амалиётида анор донагининг мойи самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий-техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрь №09/35-сон маълумотномасига кўра (илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш тўғрисида Бухоро давлат тиббиёт институтининг 2024 йил 6 майдаги 04-4277-сонли хати Эксперт кенгашига тақдим этилган):
биринчи илмий янгилик: илк бор экспериментал ўпка фибрози таъсирида оқ зотсиз каламушлар қизилўнгачининг постнатал давридан бошлаб ўн икки ойлик давригача морфометрик кўрсаткичларини босқичма-босқич олиб бориш асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: ўпка фиброзида юзага келадиган ўзгаришлар қизилўнгачнинг қаватларидаги морфологик ва морфометрик ўзгаришлари натижасидаги патологик ҳолат инобатга олиниши, даволаш натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, натижада кузатилиши мумкин бўлган асоратларни камайтириб, шифо жараёнини тезлаштиради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят Бухоро туманида (буйруқ 4.06.2024 йил № 1285-2-32-ТБ/2024-сон) ҳамда Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали (буйруқ 16.10.2024 йил 122-сон) амалиётга татбиқ этилган. (Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрь №09/35 сонли йиғилиши баённомасига асосан илмий –тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиғи буйича  хулоса). Ижтимоий самарадорлиги: Олинган тадқиқот маълумотларини амалга ошириш ўпка фиброзида қизилўнгач деворининг морфологик тузилишини, кўринишини ўрганиш натижасида қизилўнгач деворида патологик ҳолатнинг келиб чиқиш патогенези, морфогенези ва характерли ўзига хос патоморфологик белгиларини аниқлаш имконини беради. Маълумотларига асосланган ҳолда xасталикни эрта ташxислаш, даволаш, ҳаёт сифатини яxшилаш ва асоратларни камайтириш усулларини ишлаб чиқиш имконини берди. Иқтисодий самарадорлиги: Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворидаги морфологик ўзгаришлар билан хасталанган беморларнинг клиник-морфологик маълумотлари асосида башоратлашга сарф харажатларга шифохонанинг бюджетдан ташқари маблағлар ҳисобидан ташхислаш учун 100000 сўмга иқтисод қилиш ва беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берди. Хулоса: Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворидаги морфологик ўзгаришлари натижасидаги патологик ҳолат инобатга олиниши даволаш натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 100000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 70000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворларининг морфологик параметрларига таъсири ва уларни тузатиш” мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024-йил 4-октябрдаги 04/8987-сонли хати юборилган.
иккинчи илмий янгилик: биринчи марта экспериментал ўпка фиброзининг қизилўнгачнинг бошлангич қисмидан якуний қисмигача унинг қаватларида таъсири сабабли юз берадиган гистоморфологик ўзгаришлар ўрганилган ва кайта тикланиш хусусиятлари барча ёш гурухларда исботланган. Илмий янгиликнинг моҳияти: соғлом оқ зотсиз каламушларда қизилўнгач қаватларига лимфоид тузилмаларнинг ҳужайра таркиби ўрганилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: экспериментал тадқиқот натижалари оқ зотсиз каламушларда ёшга қараб фиброзланиш жараёнининг морфометрик параметрларига таъсири аниқланди. Ўпка фибрози пайтида қизилўнгач қаватларидаги мушаклар ва ҳужайраларнинг ўзгариши самарадорлигини аниқлашга имкон бериши исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят Бухоро туманида( буйруқ 4.06.2024 йил № 1285-2-32-ТБ/2024-сон) ҳамда Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали  (буйруқ 16.10.2024 йил 122-сон) амалиётга татбиқ этилган.( Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрь №09/35 сонли йиғилиши баённомасига асосан илмий –тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиғи буйича  хулоса). Ижтимоий самарадорлиги: илк бор экспериментал ўпка фиброзининг қизилўнгач қаватларига таъсири сабабли унда юз берадиган гистоморфологик ўзгаришлари аниқланди. Гистоморфологик жиҳатлари асосида бу патологиянинг келиб чиқиши, ривожланиши ва клиник-морфологик аҳамиятини баҳоланганлиги касалликни ташхислаш ҳамда пулмонолог ва гастроэнтеролог шифокорларга самарали даволаш тактикасини танлаш имкони берди. Иқтисодий самарадорлиги: Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворидаги тўқима ва ҳужайраларида тўқималараро бўшлиқда интерстициал шишларнинг пайдо бўлиши, ҳужайраларнинг гипертрофияси, қон томирлар тўлақонлиги, қон томирлар деворидаги ўзгаришлар, тўқималар оралиғида қўшувчи, ёғ тўқималарнинг пайдо бўлиши кузатилди. Сарф харажатларга шифохонанинг бюджетдан ташқари маблағлар ҳисобидан ташхислаш учун 100000 сўмга иқтисод қилиш ва беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган.  Xулоса: Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворидаги морфологик ўзгаришлари натижасидаги гистоморфологик патологиялар ҳолат инобатга олиниши даволаш натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 100000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 70000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворларининг морфологик параметрларига таъсири ва уларни тузатиш” мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024-йил 4-октябрдаги 04/8987-сонли хати юборилган.
учинчи илмий янгилик: экспериментал ўпка фиброзининг турли босқичларида оқ зотсиз каламушларнинг ўпка фибрози касаллигини моделлаштириш жараёнида қизилўнгачи гистокимёвий таҳлили барча ёшдаги гурух хайвонларда ўзгариши аниқланган. Илмий янгиликнинг моҳияти: экспериментал ўпка фиброзида оқ зотсиз каламушларнинг қизилўнгач деворидаги морфометрик ўзгаришларни соғлом каламушларнинг кўрсаткичлари билан таққослаш ўрганилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: қизилўнгач мускул қават ва эпителий ҳужайраларининг ўзгариши оддий ва экспериментал шароитларда ўрганилганлигини инобатга олиниши, беморларни ташхислаш режасига ўзгартиришлар киритилиши имкони беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят Бухоро туманида( буйруқ 4.06.2024 йил № 1285-2-32-ТБ/2024-сон) ҳамда Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали  (буйруқ 16.10.2024 йил 122-сон) амалиётга татбиқ этилган. (Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрь №09/35 сонли йиғилиши баённомасига асосан илмий–тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиғи буйича  хулоса).  Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат. Экспериментал ўпка фиброзининг турли босқичларида қизилўнгач гистокимёвий таҳлиларда  қизилўнгач девори тўқимасида патологияларнинг келиб чиқиши, ривожланиши ва клиник-морфологик аҳамиятини баҳоланганлиги касалликни ташхислаш ҳамда пулмонолог ва гастроэнтеролог шифокорларга самарали даволаш тактикасини танлаш имкони берди. Иқтисодий самарадорлиги: Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворидаги тўқима ва ҳужайраларида тўқималараро бўшлиқда шишлар майдонининг камайганлиги, яллиғланиш элементларининг камайиши, хар хил катталикда ўзгариш берган ҳужайралар, ўчоқли ёғли дистрофик белгилар, сийрак коллаген толалар ўсиши, қўшувчи тўқиманинг кенг майдонни эгаллаши каби патоморфологик белгилар юзага келишига имкон берган. Сарф харажатларга шифохонанинг бюджетдан ташқари маблағлар ҳисобидан ташхислаш учун 100000 сўмга иқтисод қилиш ва беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган. Xулосa: Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворидаги морфологик ўзгаришлари натижасидаги гистокимёвий патологиялар ҳолат инобатга олиниши даволаш натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 100000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 70000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворларининг морфологик параметрларига таъсири ва уларни тузатиш” мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024-йил 4-октябрдаги 04/8987-сонли хати юборилган.
тўртинчи илмий янгилик: илк бор ўпка фибрози сабабли юзага келадиган оқ зотсиз каламушларнинг қизилўнгач қаватларидаги патологик жараёнларни бартараф этиш мақсадида биринчи марта тиббиёт амалиётида анор донагининг мойи самарадорлиги исботланган. Илмий янгиликнинг моҳияти: эрта постнатал онтогенезнинг турли даврларида тажрибавий ўпка фиброзини моделлаштиришдан сўнг оқ зотсиз каламушларнинг қизилўнгач деворидаги морфометрик ўзгаришлари аниқланган.  Илмий янгиликнинг аҳамияти: тажрибавий ўпка фиброзини моделлаштиришдан сўнг оқ зотсиз каламушларнинг қизилўнгач деворидаги морфометрик ўзгаришларини ўз вақтида аниқлаб ташхислаш, бу ўз навбатида, асоратлар ривожланиши омилини камайтириб, шифо жараёнини тезлаштириб, ётоқ кунини қисқартирган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро вилоят Бухоро туманида (буйруқ 4.06.2024 йил № 1285-2-32-ТБ/2024-сон) ҳамда Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали  (буйруқ 16.10.2024 йил 122-сон) амалиётга татбиқ этилган. (Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрь №09/35 сонли йиғилиши баённомасига асосан илмий–тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиғи буйича  хулоса). Ижтимоий самарадорлиги: Анор донаги мойи билан даволанилгандан сўнг қизилўнгач девори тўқима ва ҳужайраларида тўқималараро бўшлиқда шишлар майдонининг камайганлиги, яллиғланиш элементларининг камайиши, хар хил катталикда ўзгариш берган ҳужайралар, ўчоқли ёғли дистрофик белгилар, сийрак коллаген толалар ўсиши, қўшувчи тўқиманинг кенг майдонни эгаллаши каби патоморфологик белгилар юзага келишига имкон берган. Бу патологиянинг келиб чиқиши, ривожланиши ва клиник-морфологик аҳамиятини баҳоланганлиги касалликни ташхислаш ҳамда пулмонолог ва гастроэнтеролог шифокорларга самарали даволаш тактикасини танлаш имкони берган. Иқтисодий самарадорлиги:  Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворидаги  морфологик ўзгаришларни бахолашда. Анор донаги мойи билан даволанилгандан сўнг қизилўнгач девори тўқима ва ҳужайраларида тўқималараро бўшлиқда олинган бевосита натижалар ушбу усулларни қўллаш етарлича юқори терапевтик таъсир қилганлигини айтиб ўтиш лозим сарф харажатларга шифохонанинг бюджетдан ташқари маблағлар ҳисобидан ташхислаш учун 100000 сўмга иқтисод қилиш ва беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган. Хулоса: Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворидаги  морфологик ўзгаришларни мувофиқлаштиришни амалга ошириш учун анор донаги мойи билан даволанилгандан сўнг механизмини ишлаб чиқилганлиги ҳисобига иқтисодий самарадорликка эришилишига имкон берган. Бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 100000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 70000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “Азот диоксидидан келиб чиққан ўпка фиброзининг қизилўнгач деворларининг морфологик параметрларига таъсири ва уларни тузатиш” мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024-йил 4-октябрдаги 04/8987-сонли хати юборилган.