Кучкарова Мухайё Курамбаевна
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбек популяцияси вакилларининг фронтал цефалометрик кўрсаткичларини аниқлаш ва уларнинг клиникада қўлланилиши» 14.00.21 – Стоматология. 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.PhD /2284 
Илмий маслаҳатчи: Муртазаев Саидмуродхон Саидиалоевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат стоматология институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.59.01
Расмий оппонентлар: Баймурадов Шухрат Абдужалилович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Косюга Светлана Юрьевна тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси) 
Етакчи ташкилот: Samsung тиббиёт маркази (Жанубий Корея).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбек популяциясининг нормал физиологик прикусли вакилларининг фронтал цефалометрик кўрсаткичларини аниқлаш ва клиникада қўллашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор тиш қаторлари шаклланган ва нормал прикусли ўзбек популяцияси вакиллари фронтал цефалограммаларининг ўртача цефалометрик кўрсаткичлари асосида юз сохасининг тузилишини, фазовий ориентацияси, ҳамда жағлараро ва тишлараро муносабатини инобатга олган ҳолда аёлларнинг юзлари 1,07 баробар кенгрок (ZA-ZA), эркакларнинг юзлари 1,05 баробар узунчоқроқ (Cg-Me) эканлиги аниқланган;
тиш қаторлари шаклланган ва нормал прикусли Ўзбек популяцияси вакилларининг фронтал цефалометрик кўрсаткичларида Rickets буйича чизиқли ва бурчакли умумий кўрсаткичларни 78,95% да, Grummons бўйича 72,23%да, Hewitt бўйича “Краниофациал триангуляция”си юзаларида 71,42% да тафовутлар мавжудлиги исботланган;
тиш қаторлари шаклланган ва нормал прикусли Ўзбек популяцияси ва бошқа этник гуруҳи вакилларининг фронтал цефалометрик кўрсаткичларини таққослаш асосида Лотин Америкаликларга нисбатан 22%, Қувайтликларга нисбатан 27% гача тафовут мавжудлиги, шунингдек Ўзбеклар ва Турклар этник жиҳатдан нисбатан (11,1%) яқин эканлигини аниқланган;
фронтал цефалограмма ёрдамида бош чаноғи, юз суякларида ва тиш-жағ тизимидаги трансверзал йўналишдаги намоён бўлган аномалияларнинг мавжудлигини ва оғирлик даражасини баҳолашга имкон берувчи ташхислаш индекси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбек популяцияси вакилларининг фронтал цефалометрик кўрсаткичларини аниқлаш ва уларни клиникада қўллаш бўйича олинган илмий натижалари асосида (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/26-сонли хулосаси):
биринчи илмий янгилик: илк бор тиш қаторлари шаклланган ва нормал прикусли ўзбек популяцияси вакиллари фронтал цефалограммаларининг ўртача цефалометрик кўрсаткичлари асосида юз сохасининг тузилишини, фазовий ориентацияси, ҳамда жағлараро ва тишлараро муносабатини инобатга олган ҳолда аёлларнинг юзлари 1,07 баробар кенгрок (ZA-ZA), эркакларнинг юзлари 1,05 баробар узунчоқроқ (Cg-Me) эканлиги аниқланган; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши; олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент шаҳар Мирзо Улуғбек тумани 3 сонли болалар поликлиникаси бўйича  буйруқ (5.05.2022 й;№ 34/1) ҳамда Шахар 7-сон клиник шифохонаси бўйича буйруқ (10.05.2022й;№ 48/2) билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Ўсмирларда жинсга боғлиқ холда юз-жағ-тиш соҳасида трансверзал йўналишдаги намоён бўлган аномалияларига эрта ташхис қўйиш ва келажакда келиб чиқиши мумкин бўлган асоратларни олдини олишга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: бош чаноғи, юз суякларида ва тиш-жағ тизимидаги трансверзал йўналишдаги намоён бўлган аномалияларнинг мавжудлигини ва оғирлик даражасини баҳолашга имкон берувчи аниқ цефалометрик кўрсаткичлар беморларни ташхис қўйиш жараёнидаги  ташрифлар сонини ва сарфланадиган вақтни 2 баробарга камайтирди. Хулоса: Нормал физиологик прикусли ўзбек популяцияси вакилларининг фронтал цефалометрик кўрсаткичлари ўзбекларнинг юз тузилишида ўзига хослигини кўрсатади, яъни ZA-ZA нуқталари орасидаги масофа (130,5±6,25) юз кенглигини ва Co-Ag-Me бурчаги (121,08±0,98) пастки жағ бурчагининг яққолроқ намоён бўлганини кўрсатди. 
иккинчи илмий янгилик: тиш қаторлари шаклланган ва нормал прикусли Ўзбек популяциясининг вакилларида аниқланган фронтал цефалометрик кўрсаткичларида Rickets буйича чизиқли ва бурчакли умумий кўрсаткичларни 78,95% да, Grummons бўйича 72,23%да, Hewitt бўйича “Краниофациал триангуляция”си юзаларида 71,42%да тафовутлар мавжудлиги исботланган; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши; олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент шаҳар Мирзо Улуғбек тумани 3 сонли болалар поликлиникаси буйруқ (5.05.2022 й;№34/1) ва Шахар 7-сон клиник шифохонаси буйруқ (10.05.2022й;№48/2) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: Ўзбеклар учун аниқланган фронтал цефалометрик кўрсаткичлардан фойдаланиб ташхислашда  прикус аномалияларининг келиб чиқиши мумкин бўлган асоратлари олди олинади, шу билан биргаликда цефалометрик тахлиллар керакли кўрсаткич бўйича таҳлил ўтказишнинг анъанавий усули билан ҳисоб-китобларга сарфланган вақт тежалади. Иқтисодий самарадорлиги: юз-жағ тизимининг айнан қайси қисмида аномалия мавжудлигига қараб, муолажа тури танлаш имконияти кенгаяди ва танланадиган ортодонтик даво чораларининг камида иккита этапи камаяди. Бу эса ўз навбатида ортиқча сарф-харажатни камайтиради. Хулоса: Фронтал цефалометрик тахлил ўтказиш мобайнида, ўзбеклар учун аниқланган фронтал цефалометрик кўрсаткичлардан фойдаланиш лозимлигини кўрсатади.
учинчи илмий янгилик: тиш қаторлари шаклланган ва нормал прикусли Ўзбек популяцияси ва бошқа этник гуруҳи вакилларининг фронтал цефалометрик кўрсаткичларини таққослаш асосида Лотин Америкаликларга нисбатан 22%, Қувайтликларга нисбатан 27% гача тафовут мавжудлиги, шунингдек Ўзбеклар ва Турклар этник жиҳатдан нисбатан (11,1%) яқин эканлиги исботланган; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши; олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент шаҳар Мирзо Улуғбек тумани 3 сонли болалар поликлиникаси буйруқ (5.05.2022й;№34/1 ва №34/2) ва Шахар 7-сон клиник шифохонаси буйруқ (10.05.2022й; №48/2ва 49/2) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: юз-жағ-тиш тизимининг трансверзал йўналишдаги  аномалияларга тўлиқ ташхис қўйиш, оқилона прогнозлаш ва кесишган тишлов муаммосини самарали даволаш тактикасини танлаш асосида окклюзион нисбатларни тикланиши ва юз эстетикасини яхшиланиши билан изоҳланади. Иқтисодий самарадорлиги: юз суякларининг симметриклигини қайта тиклаш учун олиб бориладиган ортодонтик даволашда таклиф қилинган кўрсаткичлардан фойдаланилган беморларда умумий активациялар сонидан ўртача 3та активацияга тенг харажат- 114600 сўмини тежаш имконини беради. Хулоса: Rickets бўйича фронтал цефалометрик кўрсаткичлари ўзбеклар ва турклар этник жиҳатдан яқин эканлигини билдиради.
тўртинчи илмий янгилик: фронтал цефалограмма ёрдамида бош чаноғи, юз суякларида ва тиш-жағ тизимидаги трансверзал йўналишдаги намоён бўлган аномалияларнинг мавжудлигини ва оғирлик даражасини баҳолашга имкон берувчи ташхислаш индекси ишлаб чиқилган; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши; олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент шаҳар Мирзо Улуғбек тумани 3 сонли болалар поликлиникаси буйруқ (5.05.2022й;№34/2) ва Шахар 7-сон клиник шифохонаси буйруқ (10.05.2022й;№49/2)  билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: Трансверзал йўналишдаги намоён бўлган аномалияларнинг мавжудлиги ва даражасини баҳолашга имкон берувчи ташхислаш индекси ортодонтларга ва юз-жағ жаррохлари ишининг эргономикасини оширди. Эришилган натижаларни бутун умрга сақлаб қолишга ва беморларнинг психо-эмоционал ҳолатини яхшиланишига ва ижтимоий ҳаётга қайтишига олиб келади. Иқтисодий самарадорлиги: комплекс даводан кейин рецидивлар сонини кескин камаяди. Қайта ортодонтик даволаш учун 594400 сўм ва бир кишининг жаррохлик муолажалари рецидив берган холатдаги даволаниши учун сарфланадиган 1044000 сўм пул маблағларини тежалишига олиб келади. Хулоса:Ўзбек популяцияси учун ишлаб чиқилган фронтал цефалометрик кўрсаткичлар комплекс даво режалаштиришда, ортодонтлар ва жарроҳлар учун юз-жағ соҳасининг айнан қайси қисмида ўзгартиришлар зарурлигини кўрсатиб беради. Бунинг натижасида жағ деформацияларининг рецидив бериш даражаси (34%га) кескин камайди.