Холматов Ойбек Умаржон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Э.М.Ремарк ва Ў.Ҳошимов романларида уруш кишилари образининг қиёсий-типологик талқини”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B.2021.4.PhD/Fil2132.
Илмий раҳбар: Касимов Абдугапир Абдикаримович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02 рақамли илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Садиков Зохид Якубжанович, филология фанлари доктори, профессор; Расулова Умида Йўлдош қизи, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат чет тиллари институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Эрих Мария Ремарк ва Ўткир Ҳошимов романларида акс эттирилган уруш кишилари образини қиёсий-типологик асосда тадқиқ этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
бадиий адабиёт тараққиётида уруш кишилари образининг пайдо бўлиш асослари, мазкур қаҳрамонларга хос муболағадорлик, рамзийлик, индивидуаллик каби поетик хусусиятлар ҳамда даврий жиҳатдан фарқланишлар аниқланган;
Эрих Мария Ремарк ва Ўткир Ҳошимов романларидаги уруш кишилари тасвири қиёсий-типологик тасниф асосида тизимлаштирилиб, ХХ аср немис ва ўзбек ҳарбий прозасида пацифизм ғоясининг етакчи хусусият касб этганлиги илмий асосланган;
“Усҳ оғайни” ва “Тушда кесҳган умрлар” романларида йоъқотилган авлод муаммоси қаҳрамон руҳийати ва тафаккуридаги оъзгаришлар негизида йоритилгани, аскар образи динамикаси урушга раддийани намойон етишда ҳал қилувсҳи аҳамийатга егалиги исботланган;
“Ғарбий фронтда оъзгариш йоъқ” ва “Тушда кесҳган умрлар” романларида душман образи сарказм ҳамда парадокс усуллари воситасида талқин етилиб, ғойавий-фалсафий жиҳатдан “асл душман” масаласини фош етиш функсийасини бажарганлиги далилланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Э.М.Ремарк ва Ў.Ҳошимов романларида уруш кишилари образини тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
бадиий адабиёт тараққиётида уруш кишилари образининг пайдо бўлиш асослари, мазкур қаҳрамонлар тасвиридаги муболағадорлик, рамзийлик, индивидуаллик каби поетик хусусиятлар ҳамда даврий жиҳатдан фарқланишлар асосидаги илмий-назарий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2017–2020-йилларда бажарилган ФА-Ф1-005 рақамли “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш” мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2024-йил 4-сентябрдаги 359/1-сонли маълумотномаси). Натижада лойиҳанинг илмий-назарий ҳамда илмий-амалий аҳамияти ортди;
Эрих Мария Ремарк ва Ўткир Ҳошимов романларидаги уруш кишилари тасвири қиёсий-типологик тасниф асосида тизимлаштирилиб, ХХ аср немис ва ўзбек ҳарбий прозасида пацифизм ғоясининг етакчи хусусият касб этганлиги тўғрисидаги хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФА-043429 рақамли “Қорақалпоқ фолклори ва адабиёти жанрларининг назарий масалаларини тадқиқ этиш” мавзусидаги илмий-амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Оъзбекистон Республикаси Фанлар Академийаси Қорақалпоғистон боълими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2024-йил 21-нойабрдаги №545-сонли маълумотномаси). Бунинг натижасида лойиҳа материаллари уруш мавзусининг немис ва ўзбек ҳарбий прозасидаги талқинлари, уруш кишилари образига хос поетик хусусиятларнинг қиёсий таҳлилига доир хулосалар воситасида илмий асослар ва самарадор таҳлилий материаллар билан бойиди;
“Усҳ оғайни” ва “Тушда кесҳган умрлар” романларида “йоъқотилган авлод” муаммоси қаҳрамон руҳийати ва тафаккуридаги оъзгаришлар негизида йоритилгани, аскар образи динамикаси урушга раддийани намойон етиши бўйича илмий хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Маҳалла” телерадиоканали ижодкорлари томонидан 2024-йил учинчи чорагида эфирга узатилган “Бир асар тарихи” радиоешиттиришини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Маҳалла телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 13-сентябрдаги №14-сонли маълумотномаси). Натижада “Тушда кечган умрлар” романи ҳақида берилган маълумотлар, романда ифодаланган образларга хос хусусиятлар тўғрисидаги назарий хулосалари эшиттиришнинг мазмунини бойитишга хизмат қилди;
Э.М.Ремарк ва Ў.Ҳошимов романларида душман образи сарказм ва парадокс усуллари воситасида талқин этилиб, ғоявий-фалсафий жиҳатдан “асл душман” масаласини фош этиш функсиясини бажарганлиги тўғрисидаги таҳлил ва хулосалардан Фарғона давлат университетида 2019–2021-йилларда бажарилган “ЭМИ (Энглиш ас а Медиум оф Инструcтион)” халқаро лойиҳа доирасида самарали ва кенг фойдаланилган. Натижада бажарилган ишлар янги илмий таҳлиллар ва хулосалар билан бойитилиб, лойиҳанинг илмий-назарий аҳамияти ортди.