Раупова Муҳайё Насировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси
ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “Инглиз тилидан ўзбек тилига таржимада трансформация ҳодисаси: лингвокултурологик тадқиқ”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик. 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.1.PhD/Fil2286.
Илмий раҳбар: Бакиева Гуландом Ҳисомовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети,  DSc.03/30.12.2019.Fil 27.01.
Расмий оппонентлар: Сиддикова Ирода Абдузухуровна, филология фанлари доктори, профессор, 
Рустамова Шаҳноза Абдураҳимовна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.                                             
Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Инглиз тилидан ўзбек тилига таржимада трансформация ҳодисасини тадқиқ қилиш ва уларни қўллашнинг лингвокултурологик хусусиятларини аниқлаш, таржимада трансформацияларнинг қўлланилиш хусусиятларини инглиз тилидан ўзбек тилига таржима қилинган материалларни чоғиштирма таҳлил қилиш, таржима жараёнида қўлланадиган трансформациялар бўйича амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳар иккала тилда таржима трансформациялари олиб борилган илмий-назарий асос ва консептуал ёндашув асносида лингвистик: фонетик (транскрипция, транслитерация), синтактик (транспозисия, инверсия), лексик (сўз ўзлаштириш, калка, эквивалентлик) ҳамда экстралингвистик: лингвокултурологик (маданий, функсионал эквивалентлик), прагматик (экспликация, ипликация) жиҳатдан таснифланиши аниқланган; 
таржиманинг семиосиологик ва ономасиологик тамойилларидан ва эквивалентлик, адекватлик, муқобиллик каби турларидан фойдаланиш натижасида матннинг маъно ва мазмун жиҳатдан ўзгаришида инглиз тилида феъл, кишилик олмоши, шахси номаълум гаплар, ўзбек тилида атоқли от, сифат, тилнинг тасвирий воситаларини қўллаш юқори частотага эга эканлиги исботланган; 
ўзида халқнинг турмуш тарзи, маданияти, дунёқарашини акс эттирган миллий-маданий лексик бирликлар ва денотатив ҳамда коннотатив маъноларни мужассам этган “матн” – “жанр” – “функсионал услуб” триадасининг ўзаро боғлиқлиги натижасида таржима жараёнида трансформацияларни қўллашнинг обектив ва субектив жиҳатларини инобатга олган ҳолда инглиз ва ўзбек тилларида лексик, грамматик, стилистик, прагматик таржима трансформацияларига эҳтиёж сезиларли даражада юқорилиги исботланган;
инглиз тили флектив, ўзбек тили агглютинатив тиллар гуруҳига мансублиги нуқтайи назаридан ҳар иккала тилда таржима жараёнида трансформацияларнинг фаол иштироки –таржимоннинг тилни билиши ва матн мазмунини идрок этишига, турли тилларнинг қариндошлик жиҳатидан узоқ-яқинлигига, аслият матнига хос сўзларнинг кам ёки кўплик даражасига ва бошқа бир қатор лингвистик ҳамда экстралингвистик омилларга боғлиқлиги далилланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз тилидан ўзбек тилига таржимада трансформация ҳодисасининг лингвокултурологик хусусиятларини тадқиқ қилиш асосида: 
ҳар иккала тилда таржима трансформациялари олиб борилган илмий-назарий асос ва консептуал ёндашув асносида лингвистик: фонетик (транскрипция, транслитерация), синтактик (транспозисия, инверсия), лексик (сўз ўзлаштириш, калка, эквивалентлик) ҳамда экстралингвистик: лингвокултурологик (маданий, функсионал эквивалентлик), прагматик (экспликация, ипликация) жиҳатдан таснифланишига доир илмий янгилик ва амалий тавсияларидан Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлигининг “Эрудит” инновацион лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлигининг 2022-йил 8-сентябрдаги 10/1671-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида яратилган луғатда тил системаларининг узоқ-яқинлигининг таржима трансформацияларига таъсири ҳамда трансформациялар соф ҳолда камроқ, аралаш ҳолда кўпроқ учраши таржима муносабати билан алоқага киришган тилларнинг типологик жиҳатларининг мукаммал ёритилишига хизмат қилган; 
таржиманинг семиосиологик ва ономасиологик тамойилларидан ва эквивалентлик, адекватлик, муқобиллик каби турларидан фойдаланиш натижасида матннинг маъно ва мазмун жиҳатдан ўзгаришида инглиз тилида феъл, кишилик олмоши, шахси номаълум гаплар, ўзбек тилида атоқли от, сифат, тилнинг тасвирий воситаларини қўллаш юқори частотага эга эканлиги Ўзбекистон халқаро ислом академиясида бажарилган “Дунё динлари” электрон дастури ва мобил иловасини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон халқаро ислом академиясининг     2022-йил 28-декабрдаги 02-2612-сон маълумотномаси). Натижада таржима трансформацияларининг лингвокултурологик хусусиятларининг аниқ таҳлили асосида олинган илмий хулоса ва таклифлар лойиҳа доирасида электрон дастур ва мобил илова яратишда илмий-назарий манба бўлиб хизмат қилган.  
ўзида халқнинг турмуш тарзи, маданияти, дунёқарашини акс эттирган миллий-маданий лексик бирликлар ва денотатив ҳамда коннотатив маъноларни мужассам этган “матн” – “жанр” – “функсионал услуб” триадасининг ўзаро боғлиқлиги натижасида таржима жараёнида трансформацияларни қўллашнинг обектив ва субектив жиҳатларини инобатга олган ҳолда инглиз ва ўзбек тилларида лексик, грамматик, стилистик, прагматик таржима трансформацияларига эҳтиёж сезиларли даражада юқорилиги каби хулосаларидан Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон” радиоканали ДУК “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Таълим ва тараққиёт”, “Ҳидоят сари” радиодастурларининг ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДУКнинг 2023-йил 14-мартдаги 04-36-404-сон маълумотномаси). Натижада оммавий аудиториянинг таржима турлари, трансформациялари ҳақидаги билимларининг ошишига хизмат қилган.