Sayt test rejimida ishlamoqda

Панжиева Насиба Нармахматовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармог'и): «Инглиз тилидаги стилистик усулларни консептуаллаштириш ва категориялаштириш», 10.00.04 – Европа, Америка ва Австралия халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: №В2020.4.DSc/Fil255.
Илмий маслаҳатчи: Ашурова Диляром Умаровна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Гадоева Мавлюда Ибрагимовна, филология фанлари доктори, профессор; Касимова Рано Рахматуллаевна, филология фанлари доктори, доцент, Пардаева Зулфия Жўраевна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз тилидаги стилистик усулларнинг когнитив- консептуал моҳиятини асослаш ва уларни категориялаш ва консептуаллаштириш хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
инглиз тилидаги стилистик усулларнинг категориялашиши икониклик ва тил тежамкорлиги (метафора, метонимия, метафорик эпитет, антономазия, аллюзия, рамз, метафорик перифраза, иборали эпитет ва бадиий ўхшатиш), ортиқчалик (такрорнинг барча турлари, перифраза, рамз, градация, стилистик конвергенция), қарама-қаршилик (ирония, антитеза, оксиморон, сўз ўйини, хиазм) каби когнитив тамойиллар негизида шартланганлиги исботланган; 
стилистик усуллар тизими когнитив асосга эга эканлиги ҳақидаги концепция ишлаб чиқилган ҳамда стилистик усулларнинг когнитив-консептуал моҳияти уларнинг: а) турли билим тузилмаларни (лисоний ва нолисоний) репрезенталлаштириш; б) янги маъноларни яратиш потенциали (стилистик усуллар компонентларининг консептуал интеграсияси); c) когнитив функсияларнинг полифунксионаллиги; д) ижтимоий-маданий, миллий-маданий ўзига хослигида намоён бўлиши асосланган; 
бадиий матнда стилистик усуллар: а) янги маъно яратиш; б) рамзийлик; c) муаллифнинг модаллигини ифода этиш; д) консептлар тизимини қуриш; э) персонаж образини яратиш; ф) индивидуал муаллиф олам манзарасини репрезенталлаштириш каби когнитив функсияларни бажариши аниқланиб уларнинг полифунксионал табиатга эга эканлиги далилланган;
стилистик усулларнинг маданий, аксиологик ва миллий-маданий ўзига хослиги уларни умумбашарият ва миллий-маданий қадриятларни узатувчи маданий модел сифатида талқин этилишига сабаб бўлиши исботланган;
стилистик усулларни когнитив талқин қилишда консептуал ва фрейм таҳлиллари, консептуал интеграция ва интерференсия усулларига асосланган мажмуавий когнитив-стилистик таҳлил ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз тилидаги стилистик усулларни консептуаллаштириш ва категориялаштириш тадқиқини амалга ошириш жараёнида эришилган илмий натижалар асосида:
стилистик усулларни когнитив талқин қилишда консептуал ва фрейм таҳлиллари, консептуал интеграция ва интерференсия усулларига асосланган мажмуавий когнитив-стилистик таҳлил жараёнидан фойдаланиш мақсадга мувофиқлиги ҳақидаги назарий хулосалар Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2017-2021-йилларда бажарилган ОТ-Ф1-030 “Ўзбек адабиёти тарихи” кўп жилдлик монографиясини (7 жилд) чоп этиш” мавзуидаги фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 6-апрелдаги №04/1-889-сон маълумотномаси). Натижада стилистик усулларнинг когнитив-лингвистик табиати, уларнинг шаклланиши ва фаолиятининг лингвокогнитив механизмлари ҳақидаги назарий ғояларни кенгайтириш ва тўлдириш имконини берди ва умуман, когнитив тузилмалар ва маданий моделлар каби стилистик усулларнинг фанлараро интеграциялашуви истиқболини белгиловчи лингвокогнитив-маданий ёндашувлар нуқтаи назаридан стилистик усуллар назариясини янада ривожлантиришга ёрдам берган; 
инглиз тилидаги стилистик усулларнинг категориялашиши икониклик ва тил тежамкорлиги (метафора, метонимия, метафорик эпитет, антономазия, аллюзия, рамз, метафорик перофраза, бадиий ўхшатиш), ортиқчалик (такрорнинг барча турлари, перифраза, рамз, градация, стилистик конвергенция), қарама-қаршилик (ирония, антитеза, оксиморон, сўз ўйини, ҳиазм) каби когнитив тамойиллар негизида шартланганлигига доир  назарий  хулосалардан Ўзбекистон Миллий университетида амалга оширилган 2012-2013-йилларда бажарилган Я-1-06 “Профессионал таржимонлар тайёрлаш сифатини назорат қилишни ташкил этишда ваколатли ёндашув” мавзусидаги амалий илмий-тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий университетининг 2023-йил 23-ноябрдаги №04/11-8364-сон маълумотномаси). Натижада таклиф этилаётган мотивацион материал лойиҳа мазмунини бойитиш учун хизмат қилган;
стилистик усуллар тизими когнитив асосга эга эканлиги ҳақидаги консепсия ишлаб чиқилган ҳамда стилистик усуллар когнитив-консептуал моҳияти уларнинг: а) турли билим тузилмаларни (лисоний ва нолисоний) репресенталлаштириш; б)  б) янги маъноларни яратиш потенсиали (стилистик усуллар компонентларининг консептуал интеграцияси); в) когнитив функсияларнинг полифунксионаллиги; д) ижтимоий-маданий, миллий-маданий ўзига хослигида намоён бўлиши асосланганлиги  билан боғлиқ хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2016-2018 йилларда амалга оширилган Европа Иттифоқининг Эрасмус+ дастури 561624-ЭРР-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС+ CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий талим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” номли хорижий лойиҳада фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллари университетининг 2024-йил 05-апрелдаги №735/02-сон маʼлумотномаси). Натижада инглиз тилининг лингвистик ва маданий хусусиятларини бойитиш, шунингдек, самарали ва экспрессив мулоқотни ривожлантиришга хизмат қилган;
бадиий матнда стилистик усуллар: а) янги маъно яратиш; б) рамзийлик; c) муаллифнинг модаллигини ифода этиш; д) консептлар тизимини қуриш; э) персонаж образини яратиш; ф) индивидуал муаллиф олам манзарасини репресенталлаштириш каби бир қатор когнитив функсияларни бажариши аниқланиб уларнинг полифункционал табиатга эга эканлиги  хамда  стилистик усулларнинг маданий, аксиологик ва миллий-маданий ўзига хослиги уларни умумбашарият ва миллий-маданий қадриятларни узатувчи маданий модел сифатида талқин этилиши жоизлиги билан боғлиқ хулоса ва Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали”нинг “Болалар ва биз”, “Таълим ва тараққиёт”, “Ўзбекистон ёшлари” номли теледастурлар  ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий Телерадиокомпанияси “Ўзбекистон Телерадиоканали”нинг 2023-йил 30-октябрдаги №04-36-1619-сон маълумотномаси). Натижада кўрсатувлар мазмунини жаҳон болалар адабиёти, айниқса, замонавий адабиётларни таржима қилиш муаммоларига оид қизиқарли маълумотлар билан бойитишга хизмат қилган.  
стилистик усулларнинг маданий, аксиологик ва миллий-маданий ўзига хослиги уларни умумбашарият ва миллий-маданий қадриятларни узатувчи маданий модел сифатида талқин этилишига сабаб бўлиши хулосалардан Термиз давлат университетида амалга оширилган Европа Иттифоқининг Эрасмус+ дастури 617309-ЭПП-1-2020-1-СК-ЭППКА2-CБҲЕ-ЖП “ТРИГГЕР: “Марказий Осиёда битирувчиларни иш билан таъминлаш учун қулай муҳит яратиш орқали университет талабалари ўртасида инновацион ёндашувлар, тадбиркорлик кўникмаларини ривожлантириш” номли хорижий лойиҳада фойдаланилган (Термис давлат университетининг 2023-йил 28-январдаги №06/12-314-сон маʼлумотномаси). Натижада битирувчиларда инсон нутқининг маданий, аксиологик ва миллий-маданий ўзига хослигига оид хулосалар улар тафаккурида умумбашарият ва миллий-маданий қадриятларни ривожлантиришга хизмат қилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish