Махсудова Наргиза Аслонбековнанинг    
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Консептларнинг лексикографик талқинининг назарий ва амалий асослари”, 10.00.11 – Тил назарияси, амалий ва компютер лингвистикаси (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: №B2023.3.PhD/Fil3969  
Имий раҳбар: Шахабитдинова Шохида Хошимовна, филология фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат чет тиллари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат чет тиллари институти, PhD.03/29.12.2022.Fil.156.01.
Расмий оппонентлар: Ёқубов Жамалидин Абдувалиевич, филология фанлари доктори, профессор; Гулямова Шахноза Кахрамановна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади консептларни лексикографик талқин қилишни такомиллаштириш боъйича назарий асос ва амалий тавсийалар йаратишдир.
III.   Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тадқиқот консептларнинг лексикографик тавсифининг турли хил хусусийатлари, жумладан, стандартлаштириш, оъзига хослик, умумийлик, синхрон, дискретлик, антропосентризм ва меъйорий асослар учун илмий асос йаратиши далилланган;
тақдим етилган мисоллар консептларни тоъғри тушунишни ривожлантиришга қаратилган аниқлик, контекстуаллик, изчиллик, бетарафлик ва адекватлик каби асосий тамойилларни коърсатиб, ушбу тамойиллар уларни илмий контекстда қоъллаш, таҳлил қилиш ва муҳокама қилиш имконийатларини кенгайтириши асосланган;
консептлар тил ва фикрлашнинг асосий елементлари боълиб хизмат қилади ва уларнинг талқини семантик, когнитив, семиотик, лингвистик, маданий, ҳиссий, тарихий, фалсафий, социологик, психологик, етнографик, қийосий, метафорик, таркибий таҳлил, услубий ва прагматик йондашувларни оъз ичига олган турли хил аналитик усуллардан фойдаланадиган мураккаб ва коъп қиррали жарайонни оъз ичига олиши исботланган;
консептларни лексикографик талқин қилишнинг бир нечта асосий муаммолари, жумладан, уларни талқин қилишнинг коъпмаънолилиги ва субйективлиги (1); чекланган луғат таърифлари (2); ассоциатив алоқаларини узатишнинг мураккаблиги (3); тил воситаларини танлаш муаммоси (4); консептуал ва мажозий таркибий қисмларини ажратиш қийинлиги (5); миллий ва маданий хусусийатларини ҳисобга олиш муҳимлиги (6); йагона стандартларнинг йоъқлиги (7), новербал воситаларини талқин қилиш усулларининг йетарли даражада ривожланмаганлиги (8) кабилар аниқланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Консептларнинг лексикографик талқинининг назарий ва амалий асосларини ўрганиш билан богʻлиқ вазифаларни тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
олам миллий-маданий манзараси хусусиятларини ифодаловчи оғзаки ва ёзма ёдгорликлар, этнослар миллий маданий меросини акс эттирувчи ахборот манбаи ҳисобланган тотем ва гералдик белгиларнинг когнитив консептуал ифодаси, олам манзараси тузилмасида этник компонентлар этимологиясини ўрганишда олам манзараси воқеланган метафора ва иборалар аксиологик-баҳоловчи хусусияти ҳақидаги таҳлилий фикрлар ва назарий хулосаларидан Самарқанд давлат чет тиллар институтида Европа иттифоқининг Эрасмус+ дастури 58545-ЭПП-1-2017-1-ЭС-ЭППКА2-CБҲЕ-ЖП CЛАСС: “Cомпутатионал лингуистиcс ат Cентрал Асиан университиес” грант лойиҳаси доирасида инглиз тилида ўқиш компетенсиясини касбга йўналтирганлик асосида шакллантиришда  фойдаланилган. (Самарқанд  давлат чет тиллари институтининг 2024-йил 4-июндаги 1175/02-сонли маълумотномаси). Натижада тил бирликларининг системавий хусусиятларини ўрганиш ҳамда тил бирликлари субстансиал хусусиятларининг прагматик юзага чиқишига доир масалаларни ойдинлаштиришга эришилган; 
 консептларнинг лексикографик тавсифининг стандартлаштириш, конкретлик, умумийлик, лингвистик маънога берилган урғу, синхрон ёндашув, дискретлик, антропосентризм, норматив-ҳуқуқий база каби ўзига хос хусусиятлари ҳақидаги илмий қарашлардан Андижон давлат университетида 2022-2023-йилларда бажарилган "№ ИЛ-402104213. Ўзбек тилида электрон лингвистик энциклопедик луғат ишлаб чиқиш" давлат инновацион-тадқиқот дастурлари доирасидаги лойиҳада фойдаланилган (Андижон давлат университетининг 2024-йил 15-июндаги 32-01-757-сон маълумотномаси). Натижада консептлар тавсифида қўлланилувчи айрим бирликларининг ўзига хосликлари очиб берилган;
тадқиқот жарайонида олиб борилган “оламнинг фалсафий манзараси”, “оламнинг лисоний манзараси”, “оламнинг фолклор манзараси” терминлар асосида олам манзараси ҳақида жаҳон тилшунослигида мавжуд назарийаларга муносабат билдириш, жамийатда олам манзарасига хос атрофдаги воқеликни қабул қилиш, уни акс еттиришнинг образли-ҳиссийотли, прагматик ва експрессив компонентларининг етник жиҳатдан оъзига хослигини асослаб бериш каби таҳлилий фикр ва назарий хулосаларидан Оъзбекистон Миллий телерадиокомпанийасининг ДМ “Маданий-маърифий ва бадиий ешиттиришлар” муҳарририйати томонидан таййорланган “Таълим ва тараққийот”, “Адабий жарайон” номли ешиттиришлар ссенарийсининг 2024-йил феврал ва март ойларидаги сонларида фойдаланилган. Шунингдек, илмий-тадқиқот натижаларидан телерадиокомпанийанинг коъплаб дастурларида шарҳ ва репортажлар таййорлаш жарайонида манба сифатида қоълланилди. (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2024-йил 12- мартдаги 04-36-357-сон маълумотномаси). Натижада эшиттиришларнинг илмий савияси ортган ҳамда тиллардаги таом номларини ўрганишда, тизимни аниқлашда ҳамда мукаммал таснифлашда назарий қарашлар ва фактлар билан бойитиб беришда ўзига хослик таъминланган.