Каттаева Феруза Шакировна
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Талабаларнинг ижтимоий-маданий компетенсийасини ривожлантиришда бадиий адабиётлардан фойдаланиш методикаси” (Олий таълим муассасаларининг инглиз тили йўналиши мисолида), 13.00.02-Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (инглиз тили). Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Ped1361
Илмий раҳбар: Палуанова Халифа Дарибаевна, филология фанлари доктори, доцен.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Термиз давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Ped.78.03 асосидаги бир марталик Илмий Кенгаш
Расмий оппонентлар: Жуманазаров Умид Умирзакович педагогика фанлари доктори, (DSc) профессор ва иккинчи расмий оппонент, Шаббозова Дилфуза Рўзиқуловна педагогика фанлари фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: талабаларининг ижтимоиу-маданиу компетенсиуасини ривожлантиришда бадииу адабиуотдан фойдаланиш методикасини такомиллаштириш юзасидан таклиф ва тавсиуалар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: қуйидагилардан иборат:
филолог талабаларнинг ижтимоий-маданий когнизантлик даражаси таълимни диверс перспектив ташкил этиш жараёнида уларнинг маданий хабардорлигини рефлексив даражада амалда қўллашга ўргатиш орқали аниқлаштирилган;
филолог талабаларининг инстринсик мотивациясини чет тилнинг маданий меъёрларини сақлаш ҳамда қиёслаш факторлари асосида ошириш жараёнининг эмпатия, маданий адаптивлик, аналитик, ижтимоий-маданий дискурсив таҳлилий компонентлари маданий коммуникатив қобилиятини ривожлантиришнинг номинатив тамойиллари орқали такомиллаштирилган;
инглиз ва ўзбек бадиий адабийотлари воситасида талабаларининг ижтимоий-маданий компетенсиясини ривожлантиришнинг кластерли модели мазмун компоненти ўқув-тарбиявий фаолиятга тилнинг кумулятив, танқидий-мунозарали, рефлексив босқичлари билан мутолаа маданиятини шакллантириш тамойиллари кооператив ташкил қилиш асосида такомиллаштирилган;
ОТМ талабаларининг инглиз ва ўзбек бадиий адабиёти воситасида ижтимоий-маданий компетенсиясини ривожлантириш методикаси “Тили ўрганилаётган мамлакатлар адабиёти” фани асосида семинар маҳғулотларнинг контроверсиал даражасини оширишга йўналтирилган кумулятив суҳбатли технологиялари “Реадер респонд аппроач” ёндашуви асосида оптималлаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Талабаларга тили ўрганилаётган мамлакатлар адабиёти фанини ўқитиш методикасини ривожлантириш юзасидан ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлар асосида:
филолог талабаларнинг ижтимоий-маданий когнизантлик даражаси таълимни диверс перспектив ташкил этиш жараёнида уларнинг маданий хабардорлигини рефлексив даражада амалда қўллашга ўргатиш орқали интеграциялашга оид таклиф ва тавсиялар асосида “Тҳе ҳисторй оф Америcан литературе” номли ўқув-қўлланма (Термиз давлат университети ректорининг 2023-йил 24-июлдаги 252-МХ сонли нашр гувоҳномаси) ишлаб чиқилган ва таълим жараёнига жорий этилган. Натижада мазкур ўқув-қўлланмадан олий таълим муассасаси филолог (5111400-Хорижий тил ва адабиёти) йўналиши талабаларига “Тили ўрганилаётган мамлакатлар адабиёти” фанини ўқитишда инглиз ва ўзбек маданиятини таққослаш орқали маданиятлараро мулоқот кўникмасини ривожлантиришга хизмат қилган.
филолог талабаларининг инстринсик мотивациясини чет тилнинг маданий меъёрларини сақлаш ҳамда қиёслаш факторлари асосида ошириш жараёнининг эмпатия, маданий адаптивлик, аналитик, ижтимоий-маданий дискурсив таҳлилий компонентлари маданий коммуникатив қобилиятини ривожлантиришнинг номинатив тамойиллари орқали такомиллаштириш натижасида ишлаб чиқилган таклиф ва тавсиялардан Термиз давлат университетининг «ПАWЕР – Ҳудудлараро мобилликни йўлга қўйиш ва бу борада долзарблик, сифат ҳамда тенгликни таъминлаш» мавзусидаги грант лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Лойиҳани мувофиқлаштирувчи Термиз давлат университети маълумотномаси 2022-йил 29-сентябр № 04/12-4607, Италия. Эрасмус+ 574099-ЭПП-1-2016-1-ИТ-ЭППКА2-CБҲЕ-СП ПАWЕР). Натижада, тилни адабиёт воситасида ўқитишда талабаларнинг мобиллик ва эркин фикрласаҳ кўникмалари толерант когнизант шахс тарбиясидаги аҳамияти “Реадер респонд” ёндашуви орқали исботланди.
инглиз ва ўзбек бадиий адабийотлари воситасида талабаларининг ижтимоий-маданий компетенсиясини ривожлантиришнинг кластерли модели мазмун компоненти ўқув-тарбиявий фаолиятга тилнинг кумулятив, танқидий-мунозарали, рефлексив босқичлари билан мутолаа маданиятини шакллантириш тамойиллари кооператив ташкил қилиш асосида такомиллаштиришга оид фикр-мулоҳазалардан Оъзбекистон Миллиу Телерадиокомпаниуаси “Маданиуат ва маърифат” телерадиоканали давлат муассасасида эфирга узатилган “Миллиу таълим” дастурида фоудаланилган (Оъзбекистон Миллиу Телерадиокомраниуаси “Маданиуат ва маърифат” телерадиоканали давлат муассасаси 2023-уил 6-иуундаги Оъз\Рв-23-07 сон маълумотномаси). Натижада, тилнинг ижтимоий борлиқ ва инсон маънавияти билан алоқаси, матн воситасида амалга оширилиши орқали ижтимоий-маданий компетенсияси ривожлантирилди.
ОТМ талабаларининг инглиз ва ўзбек бадиий адабиёти воситасида ижтимоий-маданий компетенсиясини ривожлантириш методикаси “Тили ўрганилаётган мамлакатлар адабиёти” фани асосида семинар маҳғулотларнинг контроверсиал даражасини оширишга йўналтирилган кумулятив суҳбатли технологиялари “Реадер респонд аппроач” ёндашуви асосида оптималлаштиришга оид тавсиялардан Термиз шахар “Барқарор ҳаёт” халқаро ижтимоий-маърифат марказининг 2021-2022-йилларга мўлжалланган “Ўзбекистонда давлат ва фуқоролик жамияти билан ҳамкорликда таълим, ўзаро мулоқот ва заиф гуруҳларнинг радикаллашишга қарши барқарорлигини ошириш орқали зўравон эктремизми олдини олишга кўмаклашиш” мавзусидаги халқаро илмий тадқиқот лойиҳасини амалга оширишда фойдаланилаган (“Барқарор ҳаёт” халқаро ижтимоий-маърифат марказининг 2023-йил 4-апрелдаги №14 сон маълумотномаси). Натижада, 250 та бадиий адабиёт жамланмасидан “Менинг шахсий бурчагим” кутубхонаси ташкил этилди ва талабаларнинг бўш вақтдан унумли фодаланишларида мустақил таълим кўникмаси аҳамияти аудиториядан ташқаридаги машғулотлар мазмунига “Мерcер” методи таркибидаги “тҳинк тогетҳер” ҳамда “cлассроом талк” интерфаол технологияларини қўллаш асосида ривожлантиришга эришилган.