Гулмуродов Камолиддин Абдуқодир ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Меҳнат бозорида аҳолининг муносиб меҳнат миграция жараёнларини трансформациялаш», 08.00.10 – Демография. Меҳнат иқтисодиёти.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Iqt1723.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даража ва унвони: Адилова Зулфия Джавдатовна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети ҳузуридаги “Ўзбекистон иқтисодиётини ривожлантиришнинг илмий асослари ва муаммолари” илмий-тадқиқот маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Г.В.Плеханов номидаги Россия иқтисодиёт университетининг Тошкент шаҳридаги филиали, DSc.22/30.12.2019.I.100.01
Расмий оппонентлар: Мамадалиева Хафизахон Холдаровна, иқтисодиёт фанлари доктори; Ахмедова Мухаббат Абдулхашимовна, иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори, PhD
Етакчи ташкилот: Андижон машинасозлик институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: меҳнат бозорида аҳолининг муносиб меҳнат миграция жараёнларини трансформациялаш бўйича илмий асосланган хулоса ва таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
фуқароларнинг хорижий давлатларига чиқишнинг ижтимоий-иқтисодий хавфсизлик кафолати сифатида “Лабор-мигратион” дастурий мажмуасини жорий этиш ва унинг асосида хорижий тил, касб ва кўникмага эга, уюшган ҳолда муносиб меҳнат миграциясини таъминлаш мақсадида харажатларни компенсация қилиш йўли орқали ташқи меҳнат миграциясини такомиллаштириш зарурлиги асосланган;
миграция фаолияти ижтимоий-иқтисодий самарадорлигини оширишда фуқароларининг чет элларга ишга кетишдан олдин мослаштириш, касбга тайёрлаш, ўқитиш ва чет тилларни билишини синаш марказларини ташкил этиш ҳамда меҳнат фаолиятини амалга ошириш учун хорижга жўнаб кетаётган фуқароларнинг касбий малакасини тасдиқлашни, ташкиллаштирилган тизим асосида хорижга юборишнинг мақсадга мувофиқлиги асосланган;
рақамли иқтисодиётни жорий этиш шароитида меҳнат миграциясини муносиб тартибга солиш, уларнинг хорижий давлатларида ижтимоий-иқтисодий ҳимоялаш мақсадида меҳнат фаолияти билан банд бўлган мигрантлар ИД–картасини расмийлаштириш тартиби меҳнат миграсияси ҳисобини самарали юритиш ва жаҳон статистика амалиётига кўра такомиллаштирилган;
хорижий давлатларда муносиб меҳнат фаолиятини амалга ошириш даврида мажбурий меҳнатга дучор бўлган, меҳнат ва фуқоро ҳуқуқлари бузилган, мураккаб молиявий аҳволда қолган Ўзбекистон Республикаси фуқароларини ижтимоий-иқтисодий ҳимоя қилиш ва моддий ёрдам бериш тартибини “Лабор-мигратион” дастурий мажмуасида белгиланган механизмлар асосида такомиллаштириш таклиф этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Меҳнат бозорида аҳолининг муносиб меҳнат миграция жараёнларини трансформациялаш бўйича ишлаб чиқилган таклифлар асосида:
фуқароларнинг хорижий давлатларига чиқишдан аввал “Лабор-мигратион” дастурий мажмуаси асосида хорижий тил, касб ва кўникмага эга, уюшган ҳолда муносиб меҳнат миграциясини таъминлаш мақсадида харажатларни компенсация қилиш йўли орқали ташқи меҳнат миграциясини такомиллаштириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021-йил 30-июлдаги ПҚ-5205-сон “Хорижга ташкиллаштирилган меҳнат миграциясига кетаётган фуқароларни рағбатлантириш бўйича қўшимча чора-тадбилар тўғрисида”ги қарорининг “Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги ҳузуридаги Хорижда меҳнат фаолиятини амалга оширувчи фуқароларни қўллаб-қувватлаш ҳамда уларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш жамғармаси маблағларининг тасдиқланган йўналишларга мувофиқ сарфланишини ташкил этиш” Схемасида фойдаланилган (Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2023-йил 15-майдаги 01/00-04/08-3624-сон маълумотномаси). Таклиф Лабор-мигратион дастурини фаолиятини кенгайтириш орқали хорижда меҳнат қилиш шароитлари оғир ёрдамга мухтож мигрантларга ижтимоий-иқтисодий ёрдам кўрсатиш тизимини такомиллаштиришга муайян даражада хизмат қилган;
миграция фаолияти ижтимоий-иқтисодий самарадорлигини оширишда фуқароларининг чет элларга ишга кетишдан олдин мослаштириш, касбга тайёрлаш, ўқитиш ва чет тилларни билишини синаш марказларини ташкил этиш ҳамда меҳнат фаолиятини амалга ошириш учун хорижга жўнаб кетаётган фуқароларнинг касбий малакасини тасдиқлашни ташкиллаштирилган тарзда хорижга юборишнинг мақсадга мувофиқлиги таклифидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021-йил 30-июлдаги ПҚ-5205-сон “Хорижга ташкиллаштирилган меҳнат миграциясига кетаётган фуқароларни рағбатлантириш бўйича қўшимча чора-тадбилар тўғрисида”ги қарорининг “Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги ҳузуридаги Хорижда меҳнат фаолиятини амалга оширувчи фуқароларни қўллаб-қувватлаш ҳамда уларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш жамғармаси маблағларининг тасдиқланган йўналишларга мувофиқ сарфланишини ташкил этиш” бўлимини тайёрлашда фойдаланилди (Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2023-йил 15-майдаги 01/00-04/08-3624-сон маълумотномаси). Таклиф меҳнат миграцияси жараёнини мақсадли ташкиллаштиришга кўра хорижий меҳнат миграцияси ижтимоий-иқтисодий самарадорлигни оширишга муайян даражада хизмат қилган.
рақамли иқтисодиётни жорий этиш шароитида меҳнат миграциясини муносиб тартибга солиш, уларнинг хорижий давлатларида ижтимоий-иқтисодий ҳимоялаш кабиларга кўра мехнат фаолияти билан банд бўлган мигрантлар ИД–картасини расмийлаштириш тартиби меҳнат миграсияси ҳисобини самарали юритиш ва жаҳон статистика амалиётига кўра такомиллаштириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022-йил 20-апрелдаги ПФ-112-сон “Фуқаролик ва меҳнат миграцияси соҳасида давлат хизматларини кўрсатиш тизими такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Президентининг айрим ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги фармонининг иловаси “Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг биометрик паспорти тўғрисида Низом”да ўз аксини топган (Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2023-йил 15-майдаги 01/00-04/08-3624-сон маълумотномаси). Мазкур таклифга асосан меҳнат мигранти мамлакатдан чиқаётганда ИД картага эга бўлиши лозимлиги ва шу орқали мигрантларни назорат қилиш мумкинлиги кўрсатиб берилган;
хорижий давлатларда муносиб меҳнат фаолиятини амалга ошириш даврида мажбурий меҳнатга дучор бўлган, меҳнат ва фуқоро ҳуқуқлари бузилган, мураккаб молиявий аҳволда қолган Ўзбекистон Республикаси фуқароларини ижтимоий-иқтисодий ҳимоя қилиш ва моддий ёрдам бериш тартибини такомиллаштириш бўйича таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021-йил 30-июлдаги ПҚ-5205-сон “Хорижга ташкиллаш-тирилган меҳнат миграциясига кетаётган фуқароларни рағбатлан-тириш бўйича қўшимча чора-тадбилар тўғрисида”ги қарорининг “Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги ҳузуридаги Хорижда меҳнат фаолиятини амалга оширувчи фуқароларни қўллаб-қувватлаш ҳамда уларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш жамғармаси маблағларининг тасдиқланган йўналишларга мувофиқ сарфланишини ташкил этиш” Схемасида фойдаланилган (Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2023-йил 15-майдаги 01/00-04/08-3624-сон маълумотномаси). Натижа мигрантларнинг мажбурий меҳнатга дучор бўлган, мураккаб молиявий аҳволга қолган фуқароларга кўмак беришга муайян даражада хизмат қилган;
хориждаги мигрантларнинг ижтимоий-иқтисодий қўллаб-қувватлаш мақсадида ИД-карталарини йўқотган фуқароларнинг, ИД-картасини қайта тиклаш учун хориждаги Ўзбекистон Республикасининг ваколатли органлар фаолиятини такомиллаштириш лозимлиги бўйича берилган таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022-йил 20-апрелдаги ПФ-112-сон “Фуқаролик ва меҳнат миграцияси соҳасида давлат хизматларини кўрсатиш тизими такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Президентининг айрим ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги фармонининг иловаси “Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг биометрик паспорти тўғрисида Низом”да фойдаланилган (Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2023-йил 15-майдаги 01/00-04/08-3624-сон маълумотномаси). Натижада хорижда вақтинча меҳнат фаолиятини амалга оширувчи фуқароларга, хориждаги ваколатли органлар орқали биометрик паспортларни алмаштириш ёки ИД карталарни қайта тиклаш имконияти ташкил этилган ҳолда, жумлдан иқтисодий жиҳатдан уларни қўллаб-қувватлаш имкониятларини кенгайти-ришга муайян даражада хизмат қилган.