Валиханов Аброр Алихоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Умумий анестезия турлари ва турли травматик даражадаги операцияларининг когнитив функциялар ва мия морфологиясига таъсири”, 14.00.37 – Анестезиология ва реаниматология. 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4. PhD/Tib1599.
Илмий раҳбарлар: Шарипова Висолатхон Хамзаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.63.01.
Расмий оппонентлар: Атаханов Шухрат Эргашевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Ибрагимов Неъматжон Комилжонович, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот номи: Шаритэ Университет клиникаси (Германия).
Диссертация йўналиши амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқоднинг мақсади экспериментда операциядан кейинги когнитив дисфункция ривожлантиришида анестезия ва жарроҳлик агрессияси ролини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
экспериментда операциядан кейинги когнитив бузилишлар ривожланишига умумий анестезиянинг таъсири мавжуд эмаслиги исботланган;
операциядан кейинги когнитив дисфункциялар ривожланишида ўтказилган жарроҳлик амалиётининг хажми ва травматиклилиги каби омилларига бевосита боғлиқлиги экспериментда исботланган;
экспериментда кам травматик операциядан сўнг ривожланадиган когнитив дисфункциялар умумий ва тизимли яллиғланиш жавобини нисбатдан кам таъсирлиги ҳисобига ўтиб кетувчи ҳусусияти исботланган;
экспериментда ноингалляцион анестетикларнинг салбий таъсири натижасида содир бўладиган миядаги нейродегенератив ўзгаришлар нейрокогнитив бузулишларига олиб келмаслиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
“Умумий анестезия турлари ва турли травматик даражадаги операцияларининг когнитив функциялар ва мия морфологиясига таъсири” мавзусидаги янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2021 йил 11 март 8н-р/212 сонли хулосасига  кўра: 
биринчи илмий янгилик: шошилинч тиббиётда операциядан кейинги когнитив дисфункцияни осон ва самарадор ташхислаш мақсадида янги “Шошилинч тиббиёт когнитив тести” (ШТКТ) ишлаб чиқилган ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Тошкент вилояти (15.04.2021 й. №01/491) ва Фарғона вилояти филиалининг (18.04.2021й. №44) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: “ШТКТ” усули қўлланиши янги композит когнитив тести бўлиб операциядан аввал тест ўтказиш эҳтиёжини бартараф этади ва беморларни сафга қайтишини тезлаштиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: шошилинч операцияга дучор бўлган беморлар учун реабилитация чоралари қисқартирилганлиги ҳисобига ўртача 304,5 минг сўмгача маблағ тежаб қолишига имкон яратилган. Хулоса: шошилинч операциялардан кейин хавф омиллари бўлган беморларда ўз вақтида олиб борилган даволаш ва реабилитацион муолажалар хар бир шошилинч жарроҳлик амалиёти ўтказилган бемор учун 304, 5 минг  сўмгача маблағ тежаб қолишига имкон яратилган. 
иккинчи илмий янгилик: операциядан кейинги когнитив дисфункциялар ривожланишини баҳолашида қўлланадиган янги “Шошилинч тиббиёт когнитив тести” (ШТКТ) ишлаб чиқилган ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Тошкент вилояти (15.04.2021 й. №01/491) ва Фарғона вилояти филиалининг (18.04.2021й. №44) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: “ШТКТ” усули қўлланиши янги композит когнитив тести бўлиб операциядан аввал тест ўтказиш эҳтиёжини бартараф этади ва беморларни сафга қайтишини тезлаштиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: шошилинч операцияга дучор бўлган беморлар учун реабилитация чоралари қисқартирилганлиги ҳисобига ўртача 304,5 минг сўмгача маблағ тежаб қолишига имкон яратилган. Хулоса: шошилинч операциялардан кейин хавф омиллари бўлган беморларда ўз вақтида олиб борилган даволаш ва реабилитацион муолажалар хар бир шошилинч жарроҳлик амалиёти ўтказилган бемор учун 304, 5 минг  сўмгача маблағ тежаб қолишига имкон яратилган. Шу билан биргаликда ҳаёт сифатини яхшилаш, когнитив бузилишларни камайтириш, беморларнинг эрта фаоллашиши ва тикланишига ёрдам берган, шунингдек, операциядан кейинги даврда беморларни даволаш харажатларини камайтирган.
учинчи илмий янгилик: кам травматик операциядан сўнг ривожланадиган ўтиб кетувчи когнитив дисфункцияларни танлаб олиш ва уларни адекват олиб боришда ёрдам берадиган янги “Шошилинч тиббиёт когнитив тести” (ШТКТ) ишлаб чиқилган ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Тошкент вилояти (15.04.2021 й. №01/491) ва Фарғона вилояти филиалининг (18.04.2021й. №44) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: “ШТКТ” усули қўлланиши янги композит когнитив тести бўлиб операциядан аввал тест ўтказиш эҳтиёжини бартараф этади ва беморларни сафга қайтишини тезлаштиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: шошилинч операцияга дучор бўлган беморлар учун реабилитация чоралари қисқартирилганлиги ҳисобига ўртача 304,5 минг сўмгача маблағ тежаб қолишига имкон яратилган. Хулоса: шошилинч операциялардан кейин хавф омиллари бўлган беморларда ўз вақтида олиб борилган даволаш ва реабилитацион муолажалар беморларни ҳаёт сифатини яхшилаш, когнитив бузилишларни камайтириш, уларнинг эрта фаоллашиши ва тикланишига ёрдам берган, шунингдек, операциядан кейинги даврда беморларни даволаш харажатларини камайтирган.
тўртинчи илмий янгилик:  ноингалляцион анестетикларнинг салбий таъсири ҳисобига содир бўладиган миядаги нейродегенератив ўзгаришларни камайтиришга қаратилган янги “Шошилинч тиббиёт когнитив тести” (ШТКТ) ишлаб чиқилган ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Тошкент вилояти (15.04.2021 й. №01/491) ва Фарғона вилояти филиалининг (18.04.2021й. №44) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: “ШТКТ” усули қўлланиши янги композит когнитив тести бўлиб операциядан аввал тест ўтказиш эҳтиёжини бартараф этади ва беморларни сафга қайтишини тезлаштиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: шошилинч операцияга дучор бўлган беморлар учун реабилитация чоралари қисқартирилганлиги ҳисобига ўртача 304,5 минг сўмгача маблағ тежаб қолишига имкон яратилган. Хулоса: шошилинч операциялардан кейин хавф омиллари бўлган беморларда ўз вақтида олиб борилган даволаш ва реабилитацион муолажалар беморларни ҳаёт сифатини яхшилаш, когнитив бузилишларни камайтириш, уларнинг эрта фаоллашиши ва тикланишига ёрдам берган, шунингдек, операциядан кейинги даврда беморларни даволаш харажатларини камайтирган.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Умумий анестезия турлари ва турли травматик даражадаги операцияларининг когнитив функциялар ва мия морфологиясига таъсири” мавзусидаги диссертацион тадқиқоти натижаларининг амалиётга жорий қилинганлиги тўғрисида илмий янгиликни бошқа даволаш-профилактика муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг 2021 йил 25 апрельдаги 01/11-сонли хати юборилган.