Турдиева Юлдуз Зайниддин қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Луқмон Бўрихоннинг “Жазирамадаги одамлар” романида бадиий услуб индидвидуаллиги”, 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (ХХ аср ўзбек адабиёти ва ҳозирги адабий жараён) (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B.2022.2.PhD/Fil2436
Илмий раҳбар: Жабборов Нурбой Абдулҳакимович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети,
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01.
Расмий оппонентлар: Милиев Сувонқул, филология фанлари доктори, профессор; Расулова Умида Йўлдош қизи, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Чирчиқ давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади:
эстетик тафаккур такомилида бадиий услубнинг ўрни масаласини Луқмон Бўрихоннинг “Жазирамадаги одамлар” романи мисолида эпик тасвир қонуниятлари, қаҳрамонлар портрети, характери ва руҳияти тасвиридан келиб чиқиб илмий асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бадиий услуб ва романий тафаккур мутаносиблиги масаласи индивидуал асар тили, қаҳрамон руҳиятидаги эврилиш, эпик кўлам ва характер тасвири, киноя ва кулгу поетик унсурлари мисолида очиқланган;
“Жазирамадаги одамлар” романи хусусиятларидан келиб чиқиб, рамзийлик, маданий резонанс, маҳаллий ва ҳудудий колорит, аёллар портрети тасвирида интерердан фойдаланиш, диалектизмни қўллаш, экспозициянинг бадиий аҳамияти масалалари негизида эпик тасвирда бадиий услубнинг ўрни аниқланган;
эпик асар бадиий услубини белгилашда портрет ва тасвирий санъат синкретизми, характерлаш ва поетик ифода уйғунлиги, портрет яратишда муаллифнинг тасвир обектига муносабати назарий-эстетик асосда ёритилган;
бадиий характерга ёндашувнинг қадимги давр адабиётига хос мезонларига таянилиб, Луқмон Бўрихоннинг персонажлар характерини яратишдаги индивидуал услуби, умумлаштириб тасвирлаш усулида далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Луқмон Бўрихоннинг “Жазирамадаги одамлар” романида бадиий услуб индивидуаллиги муаммоси тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
эпик асар бадиий услубини белгилашда портрет ва тасвирий санъат синкретизми, характерлаш ва поетик ифода уйғунлиги, портрет яратишда муаллифнинг тасвир обектига муносабати билан боғлиқ илмий хулосалардан Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2021 – 2023-йилларда бажарилган “ПФ-201912258 рақамли “Ўзбек адабиётининг кўп тилли (ўзбек, рус, инглиз тилларида) электрон платформасини яратиш” номли амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 8-ноябрдаги 14-3197-сон маълумотномаси). Натижада қаҳрамонлар портретини яратишдаги ёзувчининг ўзига хос услуби, асар тилини индивидуал қилишга хизмат қилган шевага хос сўзлардан маҳорат билан фойдаланиши, шунингдек, эпик тасвирни яратишда бадиий услубнинг аҳамиятига оид илмий хулосалар электрон платформа материалларини бойитишга хизмат қилган;
бадиий характерга ёндашувнинг қадимги давр адабиётига хос мезонларига таянилиб, Луқмон Бўрихоннинг персонажлар характерини яратишдаги индивидуал услуби ва умумлаштириб тасвирлаш методига доир илмий хулосалардан Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2021 – 2023-йилларда бажарилган “ПФ-201912258 рақамли “Ўзбек адабиётининг кўп тилли (ўзбек, рус, инглиз тилларида) электрон платформасини яратиш” номли амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 8-ноябрдаги 14-3197-сон маълумотномаси). Натижада характер яратишда анъанавий қолиплардан тубдан фарқ қилган мезонлар, характер тасвирида бадиий тасвир воситаларининг ўрни, шунингдек, портрет тасвири ва характер ифодасидаги уйғунлик аҳамиятига доир илмий материаллар тайёрлашга асос бўлган;
бадиий услуб ва романий тафаккур мутаносиблиги масаласи индивидуал асар тили, қаҳрамон руҳиятидаги эврилиш, эпик кўлам ва характер тасвири, киноя ва кулгу поетик унсурлари мисолида очиқланганига оид илмий хулосалардан Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2022 – 2023-йилларда бажарилган “ИЛ-52 тур-21091433 рақамли “Ўзбек миллий маданиятига хос атамаларга оид мақолалар базасини яратиш” (Википедия электрон энциклопедияси рнезонлари асосида)” номли амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 8-ноябрдаги 14-3200-сон маълумотномаси). Натижада эпик тасвирни яратишда индивидуал услуб аҳамияти, қаҳрамонлар руҳияти ва пейжаз тасвир воситасининг ўзаро боғлиқлиги ва ундан маҳорат билан фойдаланиш, асар ғоясини ифодалашда киноянинг ўрнига доир материаллар билан бойитишга хизмат қилган;
“Жазирамадаги одамлар” романи хусусиятларидан келиб чиқиб, рамзийлик, маданий резонанс, маҳаллий ва ҳудудий колорит, аёллар портрети тасвирида интерердан фойдаланиш, диалектизмни қўллаш, экспозициянинг бадиий аҳамияти масалалари негизида эпик тасвирда бадиий услубнинг ўрни аниқлангани билан боғлиқ илмий хулосалардан Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2022 – 2023-йилларда бажарилган “ИЛ-52 тур-21091433 рақамли “Ўзбек миллий маданиятига хос атамаларга оид мақолалар базасини яратиш” (Википедия электрон энциклопедияси рнезонлари асосида)” номли амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 8-ноябрдаги 14-3200-сон маълумотномаси). Натижада поетик тасвир яратишда миллий колоритдан унумли фойдаланиш, замон ва макон мутаносиблигини таъминлаш, экспозицияни ўринли қўллашга доир илмий материаллар тайёрлашга асос бўлган.