Эгамов Хасан  Худойбердиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси хақида эълон

I. Умумий маьлумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Замонавий ижтимоий-иқтисодий шароитларда тери лейшманиозининг ижтимоий гигиеник жиҳатлари” 14.00.33 – Жамият саломатлиги. Соғлиқни сақлашда менежмент, 14.00.11 – Дерматология ва венерология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.3.PhD/Tib2168.
Илмий раҳбар: Ризаев Жасур Алимжанович тиббиёт фанлари доктори, профессор; Азизов Баходир Садиқович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Расмий оппонентлар: Искандарова Шахноза Тулкуновна тиббиёт фанлари доктори, профессор; Садиков Абдушукур Абдужамилович тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: Назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: тери лейшманиозни  тарқалиш жихатларини, ижтимоий-гигиеник, клиник-иммунологик хусусиятларини хисобга олган холда  профилактика дастурини ва оптималлаштирилган даво усулини ишлаб чиқишдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тери лейшманиози тарқалишининг янги, фаол ўчоқларини пайдо бўлиш ҳавфини баҳолашда касаллик ташувчиси бўлган искаптопарлар фенологиясини, тури, зичлигини аниқлаш, эндемик ўчоқларда паразитолог, энтомолог  ҳамда дезинфекторлардан иборат гуруҳ томонидан касаллик тарқалишини тадбиқ этилган стратификация усулида назоратга олиш тери лейшманиозини эрта асоратланмаган босқичда ташхислашни 1,5 баробарга ошириши билан исботланган; 
тери лейшманиозининг қишлоқ турида беморларда иммун жавоб сусайиши сабабли яллиғланиш цитокинининг (IL-10, 3,2±0,5 пг/мл га) 2 баробарга пасайиши  ва касалликнинг асоратли хамда рецидивланувчи шаклларда кечишида асосий иммунопатогенетик механизм бўлиб хизмат қилиши  исботланган; 
аҳоли орасида тери лейшманиози билан зарарланиш даражасига мувофиқ равишда лейшманиоз касалликлар бўйича гиперэндемик худудларда оммавий репеллент моддалар ишлатиш хамда лаборатория текширувларини икки (дерматоскопик ва яра сохасидан биоматериал олиш) усулда амалга оширилгандан кейингина, уларга қарши дори воситаларни беришнинг самарадорлиги исботланган;
тери лейшманиозининг қишлоқ тури билан касалланган беморларда махаллий антибактериал (мупирацин) малҳами ва СО2 лазерни комбинирланган холда қўллаш орқали аънанавий даво усуллари такомиллаштирилган ва унинг самарадорлиги (86,6%га) ошганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Замонавий ижтимоий-иқтисодий шароитларда тери лейшманиозининг ижтимоий гигиеник жиҳатлари бўйича олинган илмий натижалар асосида: 
биринчи илмий янгилик: тери лейшманиози тарқалишининг янги, фаол ўчоқларини пайдо бўлиш ҳавфини баҳолашда касаллик ташувчиси бўлган искаптопарлар фенологиясини, тури, зичлигини аниқлаш, эндемик ўчоқларда паразитолог, энтомолог  ҳамда дезинфекторлардан иборат гуруҳ томонидан касаллик тарқалишини тадбиқ этилган стратификация усулида назоратга олиш тери лейшманиозини эрта асоратланмаган босқичда ташхислашни 1,5 баробарга ошириши билан исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё вилоят ҳудудий филиалида 14 ноябрь 2022 йилдаги буйруғи билан ҳамда Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Сирдарё вилоят ҳудудий филиалида 16 ноябрь 2022 йилдаги буйруғи билан амалиётга жорий этилган, (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: лейшманиозга қарши кураш чораларининг мониторинг фаолиятини йўлга қўйиш, шунга кўра шифоxона ва амбулатория муассасалари ўртасида узвийлик тамойили негизида иш фаолиятини ташкил этиши асосланган, тери лейшманиозини даволашда тизимли ёндашув алгоритми тадбиқ этиш натижасида касалликнинг эрта диагностикаси ва профилактик омилларнинг ижтимоий ахамиятини ошириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: лейшманиозга қарши кураш чоралари мониторинг фаолиятининг амалиётга тадбиқ қилиниши натижасида тери лейшманиозининг эрта ташхисоти ва  профилактикаси 68 нафар беморга касалликни эрта ташхисоти, олдини олиниши ва таркалиш частотасини камайиши ҳисобига 23664000 сўм иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: 1 нафар бемор учун тери лейшманиозининг қишлоқ турини  замонавий, мақсадли мониторинг фаолиятининг амалиётга тадбиқ қилиниши натижасида тери лейшманиозининг эрта ташхисоти ва  профилактикаси орқали бюджетдан ташқари маблағдан 348000 сўм маблағ иқтисод қилиш имконини берган;     иккинчи илмий янгилик: тери лейшманиозининг қишлоқ турида беморларда иммун жавоб сусайиши сабабли яллиғланиш цитокинининг (IL-10, 3,2±0,5 пг/мл га) 2 баробарга пасайиши  ва касалликнинг асоратли хамда рецидивланувчи шаклларда кечишида асосий иммунопатогенетик механизм бўлиб хизмат қилишининг исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё вилоят ҳудудий филиалида 14 ноябр 2022 йилдаги буйруғи билан ҳамда Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Сирдарё вилоят ҳудудий филиалида 16 ноябрь 2022 йилдаги буйруғи билан амалиётга жорий этилган, (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: иммунологик текширувлар (интерлейкин 8 ва интерлейкин 10) кўламини ҳисобга олган ҳолда беморларга ташхис қўйиш ва даволаш йўли билан қишлоқ туридаги тери лейшманиозини асоратланадиган турларини ривожланиш эҳтимолини камайтиришда ҳамда беморларни тавсия этилган персонал усулда даволаш самарадорлигини оширишни имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: беморларга тўғри ташхис қўйиш ва даволаш касалликнинг комплекс асоратли турлари ривожланишининг олдини олиш, даволашнинг юқори самарадорлигига эришиш учун, мақсадли таҳлиллар ўтказилганда 134 нафар бемордан тавсия этилган усул оркали даволанган 64 нафар бемордан бюджетдан ташқари даволанаётган беморлар учун 9740800 сўм иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: 1 нафар бемор учун тери лейшманиозининг қишлоқ турини комплекс асоратланган лейшманиомалар ривожланган замонавий, мақсадли ва  тежамкор диагностика усули орқали бюджетдан ташқари маблағдан 152200 сўм маблағ иқтисод қилиш имконини берган; 
учинчи илмий янгилик: аҳоли орасида тери лейшманиози билан зарарланиш даражасига мувофиқ равишда лейшманиоз касалликлар бўйича гиперэндемик худудларда оммавий репеллент моддалар ишлатиш хамда лаборатория текширувларини икки (дерматоскопик ва яра сохасидан биоматериал олиш) усулда амалга оширилгандан кейингина, уларга қарши дори воситаларни беришнинг самарадорлигининг исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё вилоят ҳудудий филиалида 14 ноябрь 2022 йилдаги буйруғи билан ҳамда Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Сирдарё вилоят ҳудудий филиалида 16 ноябрь 2022 йилдаги буйруғи билан амалиётга жорий этилган, (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Замонавий ижтимоий-иқтисодий шароитларда тери (зооноз,антропоноз) лейшманиозига қарши кураш ва олдини олиш тадбирларини янада такомиллаштириш бўйича комплекс чора-тадбирлар тегишли кўрсаткичлар асосида клиник ишларни бошқариш ва беморларни кузатишни такомиллаштириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: тери лейшманиозининг профилактика дастурларини самарадорлигини баҳолашда ягона мониторинг дастури доирасидаги тадбирлар утказилганда 1 йилда 24 тадбир учун 5922936 сум сарфланди, бу еса 1 йилда касалликни учраш частотасини камайиши хисобига бюджетдан ташқари маблағдан 15785000 сўм маблағ иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: Тери лейшманиозининг ягона мониторинг дастури доирасидаги тадбирлар хисобига 1 нафар бемор учун 246640 сум маблағ иқтисод қилиш имконини берган; 
тўртинчи илмий янгилик: тери лейшманиозининг қишлоқ тури билан касалланган беморларда махаллий антибактериал (мупирацин) малҳами ва СО2 лазерни комбинирланган холда қўллаш орқали аънанавий даво усуллари такомиллаштирилган ва унинг самарадорлиги (86,6%га) ошганлиги исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё вилоят ҳудудий филиалида 14 ноябрь 2022 йилдаги буйруғи билан ҳамда Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Сирдарё вилоят ҳудудий филиалида 16 ноябрь 2022 йилдаги буйруғи билан амалиётга жорий этилган,(Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: беморлар учун мупирацин малҳами ва аппаратли СО2 лазер даволаш усулларини қўллаш орқали даволаш самарадорлигини оширишдан иборат. Иқтисодий самарадорлиги: мақсадсиз дори дармонлар ва даво усулларини қўлланилишини 83,4% га камайтириш, рецедивларни 78,6 %га камайтириш туфайли бемор 1 курс даво муолажасида даволаш самарасини қайд этиши натижасида 134 нафар бемордан  стационар шароитда курс (10 кунлик) даво тавсия этилган усул орқали даволанган 64 нафар бемордан, бюджетдан ташқари 109856000 сўм моддий харажатларини камайтиришга эришилган. Хулоса: ишлаб чиқилган ва амалиётга тадбиқ этилган даволаш усулини қўллаш натижасида тери лейшманиозининг қишлоқ турини даволашда 1 нафар беморга касалликни даволашда даволаш вақтини тежаш (14) кунга, рецидивлар сонининг камайиши ҳисобига 1716500 сўм иқтисод қилиш имконини берган.